تورم عامل اصلی سفته‌بازی است

«کامران ندری»، کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی و عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی در گفت‌و‌گو با صبح صادق در خصوص واقعیات اقتصادی مرتبط با سفته‌بازی و آنچه در اقتصاد ایران به دلیل تورم بدان توجه نمی‌شود به اصولی اشاره کرد که مختص علم اقتصاد است، وی در این باره گفت: «قبل از هر موضوعی و تصویب اینکه سوداگری و سفته‌بازی چیست که با آن مبارزه کنیم، باید تعریف درستی از سوداگری و سفته‌بازی ارائه دهیم. این تعریف هم باید براساس ادبیات علم اقتصاد و نه ادبیات خودمان باشد، آن زمان است که متوجه می‌شویم آیا باید با سفته‌بازی مقابله‌ای صورت داد یا خیر؟»

وی در این باره خاطر نشان کرد: «سوداگر در اقتصاد به کسی گفته می‌شود که در معاملات خود این امکان را برای دیگران در بازار‌های مختلف فراهم می‌کند که هر زمان مایل به فروش دارایی خود بودند یا مایل به خریداری دارایی بودند، در اسرع وقت فعالیت و داد و ستد خود را انجام دهند. به بیان دیگر وجود سوداگری در بازار باعث نقدپذیر شدن دارایی‌ها می‌شود.»

کامران ندری در این باره خاطر نشان کرد: «اما در ادبیات اقتصادی ایران اصولا سفته‌باز مورد مذمت قرار می‌گیرد، در حالی که سفته‌باز نباید مورد مذمت باشد؛ زیرا به مردم جامعه کمک می‌کند دارایی‌های آنها به سرعت تبدیل شوند و قدرن نقدشوندگی داشته باشند. من نمی‌خواهم از این افراد یا فعالیت‌ها حمایت یا دفاع کنم، اما معتقدم وجود این افراد در اقتصاد طبیعی است مسئله و مشکل اصلی اقدامات دولت‌ها است که باعث قدرت گرفتن این افراد می‌شود وگرنه اصل وجود آنها موضوعی پذیرفته شده است. متأسفانه یکی از چالش‌های ما در اقتصاد ایران این است که وقتی قصد فروش دارایی را داریم با مشکلاتی مواجه می‌شویم در حالی که در خارج از کشور به دلیل وجود سفته‌بازان این امکان بسیار مهیاست و کسی به خاطر خرید یا فروش دارایی تحت فشار و رصد و مجازات قرار نمی‌گیرد.»

وی معتقد است: «وقتی امکانی برای فروش دارایی باشد، در زمانی که من و شما نیازمند دسترسی سریع به پول هستیم اینجا ضرورت حضور سفته‌بازان در بازار معنا پیدا می‌کند، به این خاطر فقدان سفته‌بازان در بازار اتفاقا سخت است. پس در ادبیات اقتصادی سفته‌بازی فایده بسیار مهمی در نقد شوندگی دارایی‌ها به دنبال دارد.»

این کارشناس اقتصادی گفت: «وقتی هدف این باشد؛ سفته‌باز در تعریف علم اقتصاد نباید جریمه شود؛ زیرا این فرد نه تنها مستحق جریمه شدن نیست بلکه در حال ارائه خدمتی به اقتصاد است»

این استاد اقتصاد تأکید کرد: «یکی دیگر از فواید سوداگر در ادبیات اقتصادی این است که به دلیل فعالیت سفته‌بازان در بازار‌های مختلف قیمت‌ها تعدیل می‌شود؛ زیرا این افراد ذخیره انباری دارایی‌های مختلف دارند لذا وقتی قیمت از نرخ تعادلی بالاتر می‌رود. سفته‌بازان وارد بازار می‌شوند و مبادرت به فروش می‌کنند.»

این کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی تصریح کرد: «از سوی دیگر هر زمان قیمت از حدی پایین‌تر می‌آید سفته‌بازان خرید را شروع می‌کنند و باز قیمت را به قیمت تعادلی برمی‌گردانند، مثل عنوان نوسان‌گیر در ادبیات فارسی؛ که منجر به کاهش قیمت و نوسان‌گیری در بازار می‌شوند؛ پس اگر از این زاویه هم عملکرد آنها را نگاه کنیم فایده دارد. در واقع وجود این افراد در اقتصاد شر مطلق نیست و فوایدی هم برای اقتصاد دارد برای همین است که در ادبیات اقتصادی جهان این مفهوم پذیرفته شده است.»

این استاد اقتصاد معتقد است: «به نظرم معنای واقعی کلماتی، چون سوداگر یا سفته‌باز در ادبیات علم اقتصاد مفهومی پذیرفته شده است، اما در برگردان فارسی آن تخریب شده است. علم اقتصاد معنای متفاوتی از کارکرد سوداگر در بازار‌ها دارد. یعنی به شرط اینکه اقتصاد متورم نباشد سوداگری را بد نمی‌داند بلکه در جهاتی برای نقد شوندگی و برای اقتصاد مفید است.»

ندری یادآور شد: «با توجه به مطرح شدن تصویب طرح مالیات برعایدی سرمایه در شورای نگهبان باید به این نکته اشاره شود. در تعریف از سوداگری و سفته‌بازی اول باید منظور خود را از فعالیت سوداگرانه و سفته‌بازانه به درستی براساس اصول علم اقتصاد تعریف کنیم. در تولید نیز افرادی تحت عنوان تولیدکننده مواد اولیه را خریداری می‌کنند؛ اما با افزایش قیمت مواد اولیه آن را با نرخ‌های بالاتر به تولیدکننده دیگری می‌فروشند. یعنی نام تولید کننده را یدک می‌کشند؛ اما اقداماتی سوداگرایانه می‌کنند که اتفاقا به شدت مخرب‌تر است؛ بنابراین اینکه بگویید کسی که خودرو خرید و فروش می‌کند یا اصطلاحا دلایل خودرو است، فعالیت مخربی دارد به نظرم درست نیست، حالا ممکن است این فعالیت تولیدی و ارزش آفرین نباشد؛ اما مخرب هم نیست، زیرا کسی که خودرو خرید و فروش می‌کند چند فایده دارد. اولین فایده اینکه خودرو را در اسرع وقت به کالای نقدی تبدیل می‌کند، یعنی به واسطه وجود این افراد در بازار مردم می‌توانند خودروی خود را سریعتر تبدیل به پول کنند، زیرا اگر سفته‌بازان در بازار حضور نداشته باشند ممکن است خرید و فروش کالایی مثل خودرو سخت شود.»

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) معتقد است: «از سوی دیگر می‌توانیم فرض کنیم اینها نقش نوسان گیر را در بازار خودرو بر عهده گرفته‌اند؛ بنابراین اینکه تصور شما این است هر کسی خرید و فروش خودرو می‌کند یا کارش خرید و فروش خودرو است یک فرد مخل نظم اقتصادی است. درست نیست، زیرا این برداشت‌ها با آنچه علم اقتصاد ارائه داده بسیار مغایرت دارد.»

ندری یادآور شد: «تورم عامل اصلی ایجاد سفته‌بازی در اقتصاد است. اما سفته‌بازی که در اقتصاد ما جا افتاده و مورد مذمت قرار گرفته نه تنها ناشی از عملکرد مردم و سفته‌بازان نیست، یعنی آنها نباید مذمت شوند، بلکه کسانی که تورم را ایجاد کردند و سیاست‌ها و مدیریت اقتصادیشان به گونه‌ای بوده که هر روز زمینه‌ساز افزایش تورم شده‌اند باید مورد انتقاد قرار بگیرند.»

ندری معتقد است: «خرید و فروشی که در بازار‌های ایران با عنوان سفته‌بازی مورد نکوهش قرار می‌گیرد؛ برای درآمدزایی صرف نیست، یا دنبال تسهیلگری در خرید و فروش و کسب درآمد مانند آنچه درخارج از ایران انجام می‌شود نیست، بلکه بخش زیادی از آن ناشی ازنگرانی مردم در موضوع کاهش ارزش پول ملی و تلاش آنها برای از دست نرفتن قدرت و ارزش پولشان است.»

وی خاطر نشان کرد: «با توجه به این تعریف سوداگر یا سفته‌بازی که ماحصل زحمت خود را به طلا یا خودرو تبدیل می‌کند تا ارزش پولش کاهش نیابد، نباید تحت فشار و رصد قرار بگیرد و مجازات شود؛ زیرا دولت این گرانی را به وی تحمیل کرده لذا دولت باید پاسخگوی ناتوانی خود در کاهش تورم باشد.»