ضرورت مستمر

چهل روز پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، رهبرمعظم انقلاب بار دیگر بر یک کلیدواژه حیاتی تأکید کردند: «اتحاد ملی.» کلیدواژه‌ای که گرچه ممکن است در ظاهر، واژه‌ای پرکاربرد و تکراری به‌نظر برسد، اما در متن تحولات سیاسی و اجتماعی کشور، هرگز از معنا و تأثیر تهی نشده است. در میدان نبرد، جمهوری اسلامی موفق شد با هماهنگی بی‌سابقه‌ای میان نهاد‌های نظامی، دیپلماتیک و رسانه‌ای، ضربه‌ای به دشمن وارد کند که در تاریخ منازعه ایران و اسرائیل بی‌سابقه بود. اما آنچه این ضربه را مؤثر کرد، فقط تجهیزات و قدرت موشکی نبود، بلکه هم‌افزایی دستگاه‌های حکومتی، پرهیز از افتادن در دام حاشیه‌سازی‌ها و حمایت همه‌جانبه نخبگان و مردم بود. این وحدت، سرمایه‌ای است که باید از آن حراست کرد و به‌صورت یک رویکرد دائمی در سیاست‌ورزی و حکمرانی، نهادینه ساخت.

از هم‌افزایی در میدان تا انسجام در جامعه
یکی از آسیب‌های رایج در جامعه ایران، تقلیل وحدت به موقعیت‌های بحرانی است. در حالی که کشور‌هایی با سطح بالای توسعه، وحدت ملی را به‌عنوان یک پروژه دائمی تعریف می‌کنند، در ایران این مفهوم گاه صرفاً در زمان تهدید‌های خارجی یا بحران‌های بزرگ داخلی مطرح می‌شود. نتیجه آن می‌شود که وحدت، نه به یک «فرهنگ غالب»، بلکه به یک «تاکتیک موقت» تبدیل شود.

هشدار نسبت به دوقطبی‌سازی رسانه‌ای
رهبر انقلاب در سخنان‌شان از دوقطبی‌سازی‌های کاذب و اختلاف‌افکنی‌های رسانه‌ای به‌شدت ابراز نگرانی کردند. این مسئله زمانی حساس‌تر می‌شود که بدانیم بخش قابل‌توجهی از جامعه، به جای اعتماد به رسانه‌های رسمی، خوراک خبری و تحلیلی خود را از بستر‌های بی‌هویت مجازی دریافت می‌کند؛ بستر‌هایی که الگوریتم‌هایشان نه بر اساس حقیقت، بلکه بر اساس تحریک احساسات و افزایش مشارکت منفی بنا شده‌اند. اینجاست که رسالت رسانه‌های رسمی، به‌ویژه رسانه ملی و مطبوعات جریان‌ساز، برجسته می‌شود. مقابله با روایت‌سازی‌های تحریف‌شده و تولید محتوا‌هایی که به انسجام ملی کمک کند، مسئولیتی است که نمی‌توان از آن شانه خالی کرد.

نخبگان و احزاب، در موقعیت آزمون
در سخنان رهبری، جایگاه نخبگان دانشگاهی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به‌عنوان موتور محرک اتحاد ملی، به‌وضوح برجسته شده است. این نخبگان، صرفاً با تحلیل‌نویسی یا موضع‌گیری‌های رسانه‌ای نمی‌توانند نقش تاریخی خود را ایفا کنند. آنها باید در عمل، نشان دهند که فراتر از منافع جناحی و گفتمانی خود، به منافع کلان کشور می‌اندیشند. احزاب سیاسی نیز اگر همچنان بخواهند نقش اپوزیسیون داخلی بازی کنند و از پذیرش مسئولیت در قبال اتحاد ملی شانه خالی کنند، بدون شک در نگاه مردم، به‌عنوان بخشی از مشکل تلقی خواهند شد، نه بخشی از راه‌حل. مشارکت در گفت‌و‌گو‌های ملی، پرهیز از دوقطبی‌سازی‌های زرد، و هم‌صدایی در موضوعات کلان، حداقل انتظار از احزاب و گروه‌های مرجع است.

تجربه‌های تاریخی اتحاد ملی؛ از خرمشهر تا کرونا
تجربه آزادسازی خرمشهر، اوج تبلور وحدت ملی بود. مردم، ارتش، سپاه و دولت در کنار هم ایستادند تا خاک کشور را بازپس گیرند. در آن زمان، منافع جناحی و رقابت‌های سیاسی به حاشیه رفت و «مقاومت» به یک ارزش مشترک بدل شد. همین اتفاق را، البته با ابعاد متفاوت، در مدیریت بحران کرونا نیز شاهد بودیم. وقتی همه اقشار، از پزشکان و پرستاران تا بسیج و خیرین پای کار آمدند، کشور توانست یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های بهداشت جهانی را مدیریت کند. اکنون نیز کشور با چالش‌هایی، چون تحریم، نارضایتی عمومی، تهدیدات خارجی و افول اعتماد اجتماعی مواجه است. بدون تجدید پیمان اجتماعی و احیای اعتماد متقابل مردم و حاکمیت، عبور از این شرایط ممکن نخواهد بود.

مشارکت اجتماعی، رکن غایی اتحاد ملی
وحدت ملی بدون حضور و مشارکت واقعی مردم، شعاری بیش نیست. اگر مردم در فرایند تصمیم‌سازی احساس بی‌تأثیری کنند، اگر صدای اعتراض‌شان شنیده نشود یا بی‌پاسخ بماند، اگر بستر‌های گفت‌وگوی سازنده میان جامعه و حاکمیت فراهم نباشد، طبیعی است که انسجام اجتماعی نیز فرسوده می‌شود.
برای تحقق اتحاد ملی، باید مشارکت را از سطح انتخابات و نظرسنجی‌ها فراتر برد. شورا‌های محلی، رسانه‌های مردمی، تشکل‌های مدنی و نظام آموزش رسمی، همه باید بازتعریف شوند تا «مردم» نه فقط مخاطب، بلکه شریک تصمیم‌سازی در کشور باشند.

اتحاد، محصول اراده است
اتحاد ملی، نه یک پروژه سیاسی، که یک پروژه تمدنی است. وحدت، نه در غیاب اختلاف، بلکه در مدیریت مدنی و مسئولانه اختلاف‌هاست که معنا می‌یابد. برای رسیدن به آن، باید از هم‌افزایی در میدان جنگ، به هم‌زیستی مؤثر در میدان جامعه رسید. باید از ریشه دوقطبی‌ها کاست، با فساد و ناکارآمدی جنگید، رسانه‌های هویت‌ساز را تقویت کرد و صدای مردم را شنید. این روزها، در برابر هجمه روایت‌سازی‌های مسموم، تنها درمان مؤثر، بازسازی اتحاد ملی است. همان‌طور که رهبر انقلاب گفتند، باید آنچه در این جنگ برای ما ماند، به سرمایه‌ای پایدار برای آینده تبدیل شود؛ نه صرفاً خاطره‌ای حماسی، بلکه راهبردی ملی.