سیگارهای سمی!

در طول قرن بیستم، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) طرح‌های متعددی برای سرنگونی دولت‌ها، ترور رهبران برجسته و پشتیبانی تسلیحاتی از گروه‌های مخالف در کشور‌های گوناگون طراحی و اجرا کرد. واشنگتن سابقه‌ای طولانی و اغلب شرم‌آور در مداخله در امور کشور‌های آمریکای لاتین دارد. این کشور در گذشته با مکزیک وارد جنگ شد، نیرو‌هایی را در کوبا مستقر کرد و به پاناما حمله برد تا رهبر آن کشور را برکنار کند. با این حال، در بیشتر دوره‌های قرن بیستم، مداخلات آمریکا در این منطقه عمدتاً از طریق سازمان سیا هدایت و اجرا می‌شد.
حالا، گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت ترامپ به‌طور محرمانه به سازمان سیا اجازه داده است تا عملیات‌های مخفیانه‌ای در ونزوئلا انجام دهد. این دستور با هدف تشدید فشار‌ها علیه «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا صادر شده است. این اقدام بار دیگر یادآور عملیات‌های سیا در دهه‌های گذشته است که شامل کودتاها، طرح‌های ترور و حمایت از گروه‌های مسلح بود. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین این عملیات‌ها اشاره می‌کنیم.

کودتا در گواتمالا
در سال ۱۹۵۴، «خاکوبو آربنز» رئیس‌جمهور منتخب دموکراتیک گواتمالا، در کودتایی سرنگون شد. دولت آیزنهاور این رویداد را قیامی علیه یک دولت کمونیستی متحد با اتحاد جماهیر شوروی معرفی کرد؛ اما اسناد محرمانه‌ای که دهه‌ها بعد منتشر شد، نشان داد این کودتا با حمایت مستقیم سیا انجام شده بود. این سازمان فهرست‌هایی برای ترور افراد تهیه کرده و برای جذب تبعیدی‌ها به منظور مشارکت در این عملیات برنامه‌ریزی کرده بود. رئیس‌جمهور آیزنهاور درخواست تأمین بمب‌افکن برای شورشیان را تأیید کرد و خلبانان سیا به تشکیل یک نیروی مخالف کمک کردند.
شاید علت اصلی این بود که آربنز زمین‌های بلااستفاده یک شرکت قدرتمند آمریکایی به نام یونایتد فروت را در راستای برنامه اصلاحات ارضی مصادره کرده تا بر اساس ارزشی که شرکت در اظهارنامه‌های مالیاتی خود اعلام کرده بود (که به‌طور قابل‌توجهی کمتر از ارزش واقعی بود)، غرامت پرداخت کند. این اقدام خشم شرکت و حامیان آن در دولت آمریکا را برانگیخت. پس از کودتا، گواتمالا به مدت سه دهه درگیر جنگ داخلی شد و به تلفاتی بالغ بر حدود هزار ۱۵۰ نفر کشته و ناپدید شدن ۵۰ هزار نفر انجامید.

حمله خلیج خوک‌ها
پس از به قدرت رسیدن «فیدل کاسترو» در کوبا در سال ۱۹۵۹، روابط این کشور با آمریکا به‌سرعت رو به وخامت گذاشت. سازمان سیا برنامه‌ریزی برای تهاجم به کوبا را آغاز کرد و با مسلح کردن و آموزش یک نیروی ضد کاسترو در پایگاهی مخفی در گواتمالا، این عملیات را آماده کرد. این حمله که در آوریل ۱۹۶۱ اجرا شد، به فاجعه‌ای بزرگ تبدیل شد. طرح این بود که حدود ۵۰۰/۱ تبعیدی کوبایی، با پشتیبانی سیا و بمباران بخشی از نیروی هوایی کوبا به دست خلبانان سیا، دولت کمونیستی کاسترو را سرنگون کنند. اما این نیرو‌ها از نظر تعداد و تجهیزات بسیار ضعیف‌تر از ارتش کوبا بودند و به‌سرعت شکست خوردند. 
گزارش ۱۵۰ صفحه‌ای بررسی این عملیات نشان داد، تقریباً هیچ‌یک از افسران سیا درگیر در این ماجرا به زبان اسپانیایی مسلط نبودند و سازمان یک ساختار عملیاتی «پیچیده و عجیب» با احتمال موفقیت بسیار پایین ایجاد کرده بود. 

اقداماتی برای ترور
بر اساس گزارش کمیته اطلاعاتی سنا که بخشی از آن در سال ۱۹۷۵ منتشر شد و سال‌ها بعد به‌طور کامل افشا شد، سیا دست‌کم هشت طرح برای ترور فیدل کاسترو طراحی کرده بود. برخی از این طرح‌ها بسیار پیچیده بودند. در یکی از آنها، قرص‌های سمی به کوبا ارسال شد. طرح دیگری شامل تحویل ابزار‌های ترور، مانند یک قلم سمی، به یک مخالف کوبایی بود. سیا همچنین ایده‌هایی، مانند استفاده از سیگار‌های آغشته به سم بوتولینوم، یک صدف دریایی انفجاری در منطقه‌ای که کاسترو برای غواصی می‌رفت و حتی یک لباس غواصی آلوده به باکتری عامل بیماری سل را بررسی کرد.
علاوه بر این، سیا اسلحه‌هایی را در اختیار مخالفانی قرار داد که در سال ۱۹۶۱ «رافائل لئونیداس تروخیو مولینا»، رهبر جمهوری دومینیکن را ترور کردند. همچنین، یکی از مأموران سیا به سربازان بولیویایی کمک کرد تا چه گوارا را در سال ۱۹۶۷ دستگیر کنند، عملیاتی که به اعدام گوارا منجر شد.

ایجاد «فضای کودتا» در شیلی 
با به قدرت رسیدن «سالوادور آلنده» به‌عنوان رئیس‌جمهور سوسیالیست شیلی در سال ۱۹۷۰، دولت نیکسون نگران شد که او به الگویی برای دیگر کشور‌های منطقه تبدیل شود. به همین دلیل، اقداماتی علیه او آغاز کرد. اسناد محرمانه منتشر شده نشان می‌دهد، سیا با هدف «ایجاد فضای کودتا» فشار حداکثری بر دولت آلنده اعمال کرد. این اقدامات شامل تأمین بودجه برای کمپین‌های رسانه‌ای ضددولتی، جلوگیری از اعطای وام‌های بین‌المللی به شیلی، حمایت مالی مخفیانه برای تحریک اعتصابات و اطمینان دادن به ارتش شیلی از پشتیبانی کامل آمریکا بود. پس از کودتا، ژنرال آگوستو پینوشه رهبری خونتای نظامی را بر عهده گرفت و برای ۱۶ سال رژیم سرکوبگری را اداره کرد که به اتهام شکنجه گسترده، اعدام‌ها و ناپدیدسازی اجباری افراد شناخته شد.
مداخلات سیا در آمریکای لاتین در قرن بیستم نمونه‌هایی از تلاش‌های ایالات متحده برای حفظ نفوذ خود در منطقه است که اغلب با پیامد‌های فاجعه‌بار انسانی همراه بود. این عملیات‌ها، از کودتا‌ها گرفته تا طرح‌های ترور، نشان‌دهنده رویکردی تهاجمی برای مقابله با دولت‌هایی است که با منافع ایالات متحده هم‌راستا نبودند و تأثیرات آن بر کشور‌های منطقه تا به امروز ادامه دارد.