1ـ منافقین و حادثه دانشگاه
مهم‌ترین و مؤثرترین گروه در قضایای دانشگاه مجاهدین هستند که بنا به ایدئولوژی و عملکرد خود اعتقادی به نظام جمهوری اسلامی با قانون اساسی موجود ندارند و در بستر اعتقادات التقاطی خود، پیوسته سعی در گشودن جبهه‌هایی در داخل کشور علیه رهبری و دیگر نهادهای قانونی و اداری مملکت داشته‌اند.
از جنبه خارجی، سازمان مجاهدین خلق در ارتباط قطعی و بدون تردید با شوروی است و گفته آندره پوف، رئیس سازمن کا.گ.ب است که برنامه درازمدت روس‌ها در ایران، برانداختن رژیم جمهوری اسلامی و برقراری رژیم کمونیستی با اتکا به حزب توده در درجه اول و سازمان چریک‌های فدایی خلق در مرحله بعد است. هر چند که اعمال سازمان مجاهدین خلق در مقابله با جمهوری اسلامی در اذهان به نفع آمریکا ترسیم می‌شود ولی شواهد و قراین فراوان، ارتباط ایدئولوژیک سیاسی، نظامی و اطلاعاتی آنها با روس‌ها را محکم‌تر بیان می‌دارند.
مجاهدین خلق معتقدند که بنا به شرایط موجود کشور، مردم از حاکمیت سر خورده‌اند و در مقابل انتخاب‌ها و آلترناتیوهای مختلفی که در برابر آنها قرار دارد، آلترناتیو مجاهدین راه رهایی است و برای تحقق بخشیدن به آرمان مزبور باید از اختلافات موجود بهره‌برداری کرد و در این مسیر در مراسمی که رئیس‌جمهوری در آنها سخنرانی داشته شرکت کرده‌اند که عبارتند از:
1ـ سخنرانی 17 شهریور میدان شهدا
2ـ بهشت زهرا
3ـ مراسم عاشورا در میدان آزادی
4ـ مراسم عاشورا در حسینیه ارشاد
5ـ مراسم بیست و دوم بهمن میدان آزادی
6ـ و سرانجام مراسم بزرگداشت دکتر مصدق در دانشگاه که شرح اقدامات سازمان بدین گونه است:
الف ـ اقدامات سازمان مجاهدین خلق در روز چهارشنبه: روز قبل از مراسم به وسیله سرتیم‌ها از تمام افراد میلیشیا و هواداران سازمان خواسته می‌شود که از صبح پنجشنبه برنامه خود را شروع کنند و به صورت گروه‌های 30 ـ 20 نفره و با فرماندهی مشخص تقسیم می‌شوند و دستور داده می‌شود که به جز افراد تعیین شده از هیچ‌کس دیگر دستور نگیرند.
نکته جالب آن که افرادی به عنوان گروه ضربت انتخاب می‌شوند. در این جهت از افرادی کمک گرفته می‌شود که ورزیده و از لحاظ هیکل درشت‌تر از دیگران باشند.
ب ـ شعارهایی که از طرف سازمان به میلیشیا ابلاغ می‌شود: در این زمینه سازمان استراتژی کلی حرکت خود را برای میلیشیاها توجیه می‌کند که ما باید در شعارها و حرکت در روز پنجشنبه خود این نکات را رعایت کنیم:
اول: ما نباید به گونه‌ای شعار دهیم که باعث تقویت رئیس‌جمهوری شود بلکه ما باید مرزبندی خود را با به اصطلاح لیبرال‌ها و مرتجعین حفظ کنیم و اقدامات ما نباید باعث استحکام موقعیت بنی‌صدر شود.
دوم: ما نباید شعارهایی چون «مرگ بر توده‌ای»، «توده‌ای ـ چماقدار پیوندتان مبارک» را بگوییم و این چنین استدلال می‌کنند که دشمن اصلی در حال حاضر حزب توده نیست و این خود پیوند ایدئولوژیک و استراتژیک آنها را با آن حزب بیان می‌دارد.
سوم: شعارها در این جهت و پایه و به این عناوین باشد که مرگ بر چماقدار، مرگ بر حزب چماق‌بدستان. بنی‌صدر، بنی‌صدر افشا کن، مرگ بر بهشتی رهبر حزب چماق‌بدستان، حزب چماق‌بدستان باید بره گورستان، نصر من الله و فتح قریب، مرگ بر این حزبک مردم‌فریب.
صدا و سیمای ما از انحصار حزبی آزاد باید گردد، تا حزب سقط نشود این وطن وطن نشود، تا بهشتی کفن نشود، این وطن وطن نشود، البته اینها تنها نمونه‌ای از شعارهاست.
ج ـ اجرای برنامه در روز پنجشنبه: میلیشیاها، قبل از ظهر منسجم شده و مقارن ساعت 12 ظهر، تمام نیروی میلیشیایی سازمان با نظم و سازماندهای خاضی وارد دانشگاه می‌شود و قسمت جلوی تریبون را اشغال کرده و تقریباً نصف زمین چمن را می‌پوشانند و آنگونه عمل می‌کنند که در اخبار منعکس شده و فی‌الواقع رهبری شعارها با توجه به موقعیت مکانی در اختیار سازمان بود.
د ـ پخش سرود: در ساعت 40/14 سرود «ای میهن شهیدان» که از سری سرودهای سازمان مجاهدین است از بلندگوی زمین چمن دانشگاه پخش می‌شود که خود بیانگر بسیاری از مسائل می‌تواند باشد.
هـ ـ فعالیت شاخه تبلیغاتی سازمان مجاهدین خلق: شاخه تبلیغاتی سازمان هم در داخل و هم در خارج دانشگاه به فروش نشریه مجاهد و کتاب «مصدق و خلع‌ید» مشغول بودند.
وـ ارزیابی اقدامات میلشیاها در روز شنبه: مجاهدین بر ارزیابی فعالیت‌های روز پنجشنبه صبح خود، در روز شنبه دور هم گرد آمده و به جمع‌بندی اقدامات خود پرداختند، در این مجمع گفته شده که تلافی کتک خوردن‌های قبلی را ما در این برنامه کردیم و در ضمن بیان داشتند که در روز پنجشنبه در داخل دانشگاه خوب کتک زدیم ولی در خارج از دانشگاه بعضی از میلیشیاها کتک خوردند. ناگفته نماند مقدار قابل ملاحظه‌ای از برنامه‌های سازمان در روز پنجشنبه برنامه شعارها و سازماندهی میلیشیا در موارد قبلی نظیر میدان آزادی تا حدودی وجود داشت.
در جمع‌بندی از اقدامات مجاهدین باید گفت:
1ـ در بین تشدیدکنندگان و بهره‌گیران از اختلافات دولتمردان، باید از مجاهدین خلق به عنوان یکی از خطرناکترین عوامل یاد کرد و قضیه را مورد پیگیری قرار داد.
2ـ از عوامل اساسی تحریک و اغتشاش روز پنجشنبه، سازمان مجاهدین خلق است که قسمت عمده درگیری را با طرح قبلی مهیا کرده است و لذا از جهت قضایی باید رهبران و مسئولان سازمان مورد پیگرد قرار گیرند.
3ـ هدف مجاهدین خلق تقویت رئیس‌جمهوری نبود بلکه آنها همدیگر را نردبان اهداف خود قرار داده بودند، جریان‌های بعدی این مطلب را روشن‌تر ساخت.
2ـ حزب رنجبران
حزب رنجبران که یک حزب مائوئیست است و به لحاظ روابط جهانی پکن ـ واشنگتن در خط منافع آمریکاست نیز از شرکت‌کنندگان برنامه روز پنجشنبه 14 اسفند دانشگاه تهران است.
بنا به قرار قبلی اعضای حزب رنجبران در ساعت مقرر، قبل از برنامه روبه‌روی سینما کاپری جمع شده و در مراسم شرکت داشتند. شعارهای عمده‌ای که این گروه می‌دادند و پلاکاردهایی که حمل می‌کرده‌اند حاوی مطالب زیر بوده است: مرگ بر استبداد متمایل به روس نه آمریکا نه روسیه مرگ بر مستبدین حاکم.
این حزب در مراسم میدان آزادی، به اعضای خود ابلاغ کرده بود که در صورت وجود عناصر مخالف رئیس‌جمهور، آنها را کتک خواهند زد و به نظر می‌رسد که در برنامه دانشگاه نیز دستورات قبلی را به مرحله اجرا درآورده باشند و قطعاً باید از عوامل حادثه‌آفرین قلمداد گردند.
نکته قابل ملاحظه در رابطه با این حزب، این است که این حزب بنا به ماهیت چینی خود شدیداً ضد شوروی است و معتقد است که ویژگی ضد روسی رئیس‌جمهور در مقابل به اصطلاح مستبدین حاکم نکته‌ای است که حزب را با رئیس‌جمهور نزدیک می‌کند. و علاوه بر آن، براندازی به اصطلاح مستبدین حاکم که متمایل به روس هستند از اوج واجبات است و مسئله حمایت از رئیس‌جمهور در رابطه فوق است و باز بنا به اظهارنظر مسئولان سطوح بالای حزب مزبور، آنان در باطن، اعتقادی به رئیس‌جمهور ندارند.
در مقام مقایسه با اقدامات سازمان مجاهدین خلق با حزب رنجبران باید گفت که تعداد اعضا و هواداران حزب کم است و قدرت قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با میلیشیاها ندارد ولی از لحاظ تبلیغاتی با توجه به روزنامه رنجبر و چندین نشریه دیگر در جهت نشر اختلافات، نقش قابل ملاحظه‌ای را دارا است.
3ـ حزب توده
حزب توده نیز از گروه‌هایی است که هم از لحاظ تبلیغاتی در تشدید اختلافات نقش داشته و دارد و هم در صحنه عملی با توجه به پوشش‌های مختلف عمل می‌کند. حجم عظیم مطالب تبلیغی حزب توده که متأسفانه از اجازه امتیاز نشریات مختلف برخوردار است بی‌شک یکی از مهم‌ترین نقشه‌ها را در کارزار تبلیغاتی تشدید اختلافات ایفا می‌کند، ولی از لحاظ این که بطور دیپلماتیک و رسمی، سیاست‌های حزب در رابطه با شوروی است، حزب مستقیماً شخص رئیس‌جمهور را با ذکر نام چندان مورد اتهام قرار نمی‌دهد ولی با طرق مختلف، بعضی از جناح‌های مختلف درگیر را مورد تقویت قرار می‌دهد و خود این مسئله باعث شده است که جناحی دیگر، اوضاع را طرح حزب توده بداند و این تصور، خود زمینه بسیاری از حرکت‌ها شده است و می‌شود. نقش حزب توده در ایران امروز یک مسئله داخلی و مورد توجه محافل سیاسی بین‌المللی است که احتیاج به تحلیل‌های جداگانه دارد.
ولی به هر جهت بنابر شواهد موجود حزب توده، در طرح شعار «سپهسالار پینوشه، ایران شیلی نمی‌شه» که از شعارهای متنازع فیه است، دست داشته است. حزب توده نوع کاغذهای تبلیغاتی‌ای را که در تبلیغ‌های دیواری بنا به دستور تشکیلاتی مورد استفاده قرار می‌دهد کاغذهای کامپیوتری است در همان روزهای مراسم دانشگاه دیده شده که شعار «سپهسالار پینوشه، ایران شیلی نمی‌شه» را بر روی همان کاغذها نوشته و در حوالی دانشگاه بر دیوارها الصاق کرده است.
4ـ سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر
سازمان مزبور در یکی از نشریات خود صریحاً نوشت که اختلافات موجود زمینه خوبی برای اعتلای انقلاب کمونیستی است و باید از آن بهره گرفت. این سازمان در اغتشاشات دانشگاه دست داشته و آتش زدن چادر جلوی در ورودی دانشگاه که علیه گروه‌های ضد اسلامی افشاگری می‌کند از اقدامات آنان بوده است.
5ـ اتحادیه کمونیست‌ها و توفان
بنا به اظهار گزارشگر خبرگزاری (جمهوری اسلامی) تراکت‌هایی از این دو گروه که علیه مقامات مملکت بوده پخش شده که خود نشان‌دهنده حضور و بهره‌برداری از این مراسم بوده است.
6ـ دفتر هماهنگی مردم با رئیس‌جمهور
اطلاعات تکمیلی مربوط به این بحث در آینده جمع‌آوری و تقدیم خواهد شد.
7ـ گروه‌های حزب‌اللهی
از عوامل دیگری که در این رابطه باید در نظر داشت گروه‌های حزب‌اللهی است که خود، گروه‌ها و عناصر ناهمگونی را شامل می‌شوند، بنا به اظهار بعضی از افراد، خود این طیف، در درگیری‌های دانشگاه، گروهی که روزنامه نبرد ملت را در دست داشته‌اند نسبت به بقیه حزب‌اللهی‌ها در برخورد با مسائل وضع حادتری داشته و حزب‌اللهی‌های این گروه که تعدادشان به حدود 30 نفر بالغ می‌شود، نوعاً از حزب‌اللهی‌های دیگر جدا هستند و اقدامات آنها با دیگر حزب‌اللهی‌ها فرق دارد.
جمع‌بندی:
آنچه که در مجموع این گزارش از نقش احزاب و گروه‌ها می‌توان بیان داشت این که:
1ـ کلیه گروه‌های ضد اسلامی در این واقعه نقش داشته و اظهار خوشحالی نموده‌اند.
2ـ آمریکا با توجه به اوضاع و احوال، سعی داشته و دارد که از این جریان وسیله‌ای برای بی‌اعتباری جمهوری اسلامی و تغییر نیروهای سیاسی در جهت منافع خودش دست و پا کند.
3ـ شوروی، با توجه به نیروهای سازمان یافته و تشکیلاتی، توسط این برنامه سعی در تضعیف قدرت مرکزی در ایران را پیگیری کرده است.
4ـ نقش سازمان مجاهدین خلق از همه گروه‌ها بیشتر و قابل ملاحظه‌تر و با برنامه‌ریزی‌تر بوده به واقع سازمان عامل اصلی درگیری است.
5ـ پیگیری قضایی از مسئولان حزب رنجبران، توده، سازمان مجاهدین خلق و دیگر گروه‌ها در حل معضلات موجود می‌تواند راهگشا باشد.
6ـ آگاهی مردم، از نقش گروه‌های ضد اسلامی در جمهوری اسلامی بطور اعم و اختلافات داخلی بطور اخص و علی‌الخصوص وقایع دانشگاه می‌تواند در کاهش تشنجات نقش عمده‌ای را بازی کند.
به امید پیروزی حق بر باطل
سرپرست اداره دوم ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران.