نوشته: شاکر کسرائی
جبهه‌النصره
"جبهه النصره لاهل الشام" برهبری "ابومحمد الجولانی" ملقب "بالفاتح" می‌باشد. این جبهه سازمانی است سلفی که در اواخر سال 1390 هنگام آغاز بحران سوریه تشکیل شد. این سازمان در چند ماه قدرت شایانی یافت و به مقابله با ارتش دولت سوریه برخاست. این سازمان چند فقره حمله انتحاری درشهرهای حلب و دمشق را برعهده گرفت. گفته می‌شود که این سازمان وابسته به سازمان القاعدة عراق است. این سازمان در اولین بیانیه خود منتشره در بهمن ماه 1390 مردم سوریه را به جهاد علیه دولت دعوت کرد و از آنها خواست با دولت بجنگند. اعضای این جبهه همگی سوری هستند و در عراق و افغانستان و چچن جنگیده‌اند. آمریکا جبهه النصره را بعنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده است.
گفته می‌شود که نفوذ جبهه النصره به علت ورود گروههای افراطی دیگر از جمله داعش به صحنه جنگ در سوریه کاهش یافته است. این جبهه تلاش می‌کند خود را یک گروه سوری قلمداد کند که 80 درصد اعضای آن از سوریه و20 درصد از مهاجرین خارجی است. ولی طبق اطلاعات منتشره اکثر عناصر این جبهه تابعیت عراقی دارند و اکثر پستهای حساس این جبهه را اشغال کرده‌اند. مسئول شرعی این جبهه تابعیت عراقی دارد و نام او "ابوماری االقحطانی" است. مسئول نظامی جبهه به نام "ابوسمیرال" اردنی است که تابعیت اردن دارد. رهبران شرعی این جبهه همگی تابعیت سعودی دارند که عبارتند از: ترکی ال اشعری وعبدالله الخالدی و سلطان العطوی و یک تبعه کویت به نام ابوحسن. رهبر جبهه النصره ابو محمدالجولانی دارای تابعیت سوریه است. و از دانشگاه سوریه فارغ‌التحصیل و درعراق و چچن و دیگر کشورها مبارزه کرده است ولی برخی معتقدند که ابومحمد الجولانی دارای تابعیت عراق است و اهل محله جولان در الفلوجه است.
طبق آمارهایی که منابع مطلع ارائه کرده‌اند تعداد نیروهای جبهه النصره بین شش تا هفت هزارنفر است ولی برخی منابع این رقم را چهار برابرعنوان می‌کنند. هم اکنون تلاشهایی برای تقویت جبهه النصره جهت تضعیف داعش در جریان است و محافل شیوخ عرب حوزه خلیج فارس معتقدند که عربستان سعودی رهبری حمایت از النصره را برعهده گرفته است. برخی از سران مخالفین دولت بشار اسد معتقدند که جبهه النصره با داعش متفاوت است زیرا النصره خواستار برقراری یک حکومت اسلامی در سوریه با توافق ملی است در حالیکه داعش خواستار برقراری خلافت اسلامی است واقدامات فاشیستی داعش موجب نابودی گروههای مخالف خواهد شد.
جبهه اسلامی در سوریه
طرف‌های منطقه‌ای شرکت‌کننده در بحران سوریه اخیرا موفق شدند مخالفان میانه رو دولت سوریه را یکپارچه کرده و آنها را در "جبهه اسلامی در سوریه" قرار دهند واین جبهه جدید مورد قبول آمریکا وغرب واقع شده است تا بعنوان طرف سوری در مذاکرات اینده ژنو 2 که قرار است در 2بهمن 1392 برگزار شود شرکت نماید.
طرف‌های منطقه‌ای که از گروههای مسلح تروریستی در سوریه حمایت می‌کنند گروههای مسلح تروریستی را تحت نام "جبهه اسلامی سوریه" گردهم آورند.احمد عیسی الشیخ رئیس مجلس به اصطلاح شورای این گروه جدید اعلام کرد که جبهه اسلامی در سوریه قصد دارد دولت بشار اسد را سرنگون و بجای آن یک حکومت اسلامی که حاکمیت آن از آن خدا باشد تاسیس کند.
جبهه اسلامی در سوریه متشکل از گروههای مسلح زیر است: "حرکه احرار الشام الاسلامیه، و جیش‌الاسلام، والویه صقور الشام، ولواء التوحید، ولواء الحق، وکتائب انصار الشام، والجبهه الاسلامیه الکردیه".
رهبران این جبهه عبارتند از: "احمد عیسی الشیخ" فرمانده الویه صقور الشام ورئیس مجلس شورا، "احمد عمر زیدان" نائب رئیس، "شیخ ابوالعباس الشامی" رئیس مجلس شرعی، "حسان عبود" فرمانده حرکه احرارالشام الاسلامیه رئیس هیئت سیاسی، "محمد زهران علوش" فرمانده جیش‌الاسلام به عنوان رئیس هیئت نظامی و "ابوتراب الحمصی" دبیر کل جبهه مزبور.
در این میان مقامات آمریکائی اعلام کردند که آماده‌اند با اعضای این گروه جدید که در اواخر نوامبر گذشته اعلام موجودیت کرد وارد مذاکره شوند..
مقامات آمریکائی اعلام کردند که جبهه اسلامی در سوریه یک سازمان تروریستی نیست چون یک تشکیلات اسلامی در درون گروه مخالف دولت سوریه است وما آماده مذاکره با این جبهه هستیم.
گفته می‌شود جبهه اسلامی در سوریه دارای 50 هزار نیروی مسلح (برخی منابع 100 هزار نیروی مسلح ذکر کرده‌اند) ورابطه خودرا با ائتلاف سوری وجناح نظامی آن موسوم به ارتش آزاد سوریه قطع کرده است. جبهه اسلامی در سوریه برای این تشکیل شد که در مقابل دولت اسلامی عراق وشام (داعش) و جبهه النصره که از سوی آمریکا وغرب بعنوان سازمانهای تروریستی شناخته شده است بایستد.
جبهه اسلامی در سوریه خود را یک سازمان میانه‌رو و معتدل معرفی می‌نماید و ارتباط خود را با سازمان تروریستی القاعده نفی می‌کند. این جبهه طی چند روز گذشته شدیدا با نیروهای داعش درگیر شده وقصد دارد داعش را شکست دهد.
"اسلام علوش" سخنگوی جبهه اسلامی سوریه اعلام کرده است که داعش وابسته به القاعده است ودست به کشتار مخالفین زده و آنها را بازداشت می‌نماید. وی در مصاحبه با "سی.ان.ان" گفته است ما 40 هزار جنگجو در اختیار داریم وداعش نمی‌تواند تلفات زیادی را که در چند روز گذشته به آن وارد شده تحمل کند.
بنا به گزارش خبرگزاری فرانسه داعش در مقابل اعلام کرده که اعضای ائتلاف ملی وعناصر ارتش ازاد سوریه هدف‌های مشروعی برای ما هستند. شیخ ابو محمد عدنانی سخنگوی داعش گفته است اعضای ائتلاف ومجلس ملی وارتش ازاد سوریه مرتد و کافرند و افزوده است: هرکس سر یکی از رهبران این سه گروه را قطع کند وتحویل داعش بدهد پاداش دریافت خواهد کرد.
ائتلاف ملی نیروهای انقلاب ومخالفین دولت سوریه
الائتلاف الوطنی لقوی الثوره والمعارضه السوریه (ائتلاف ملی نیروهای انقلاب ومخالفین دولت سوریه) متشکل از گروههای مخالف دولت سوریه است که در سال 1391 در دوحه تشکیل شد.احمد الجربا هم اکنون ریاست این ائتلاف را بر عهده دارد ودر برگیرنده اکثر گروههای مخالف دولت سوریه است. تاکنون 65 گروه ودسته در این ائتلاف شرکت کرده ونماینده دارد.اعضای شورای همکاری خلیج فارس و اعضای اتحادیه عرب باستثنای الجزایر وعراق ولبنان این ائتلاف را بعنوان نماینده قانونی ملت سوریه برسمیت شناخته‌اند. این ائتلاف از سوی ترکیه و امریکا و انگلیس و فرانسه و اعضای پیمان ناتو برسمیت شناخته شده است.نمایندگان این ائتلاف با شرکت در اجلاسی در اسلامبول در تاریخ 15 دیماه 92 درباره حضور یا عدم حضور در کنفرانس ژنو -2 بحث وگفت وگو کردند.طبق گزارش رسانه‌ها اعضای ائتلاف اختلاف شدیدی در مورد حضور یا عدم حضور در کنفرانس ژنو دارند وبدین علت 44 نماینده از سمت‌های خود استعفا داده و 28 نماینده عضویت خودرا به تعلیق در آورده‌اند ولی بعلت فشار فرانسه و آمریکا هم اکنون این اعضا تصمیم خود را عملی نساخته‌اند.
در اجلاس اسلامبول اختلاف نظر بین اعضا وگروه‌ها در مورد شرکت یا عدم شرکت در کنفرانس ژنو2 به اوج خود رسید. احمد الجربا رئیس ائتلاف و گروه اخوان‌المسلمین سوریه و میشل کیلو رئیس تریبون دمکراتیک با شرکت ائتلاف در کنفرانس ژنو موافقت کرده‌اند در حالیکه اعضای مجلس ملی ومجالس محلی وبرخی از فرماندهان ارتش ازاد سوریه وحنبش ترکمن‌ها وتجار وبرخی از مستقل‌ها با شرکت در کنفرانس بشدت مخالفت کرده‌اند.
تعدادی از اعضای ائتلاف خواستار استعفای "الجربا" شده‌اند زیرا آنها معتقدند که اودر تصمیمات، تکروی می‌کند و می‌خواهد به هر قیمتی ائتلاف در کنفرانس شرکت کند.انها معتقدند که این کنفرانس سرانجام در مورد حل بحران سوریه شکست خواهد خورد وموجب دو دستگی بین اعضای ائتلاف خواهد شد.
یکی از اعضای ائتلاف معتقد است که ائتلاف با دودستگی واختلاف خود نمی‌تواند تصمیم گیرنده باشد زیرا گروههای مسلح افراطی ودر رأس آنها جبهه اسلامی سوریه که از طرف عربستان وقطرحمایت می‌شوند عملا صحنه عملیات نظامی را در دست دارند وآنها هستند که تصمیم گیرنده اصلی می‌باشند وارتش آزاد سوریه هیچ قدرتی ندارد وعملا از جبهه‌ها عقب نشینی کرده است وبه دیگر گروههای مسلح پیوسته است.
مخالفین شرکت در کنفرانس ژنو معتقدند که این کنفرانس نمی‌تواند به نفع گروههای مخالف باشد بلکه این نظام بشار اسد است که برنده این کنفرانس خواهد شد.آنها می‌افزایند که گروههای مخالف که هیچ نقشی در عملیات نظامی ندارند قادر به ایفای نقش در کنفرانس نیستند زیرا این گروههای مسلح هستند که قادرند حرف آخر را بزنند.
ولی گفته می‌شود "رابرت فورد" سفیر آمریکا در دمشق که در کنفرانس اسلامبول حاضر بوده همه را تشویق به شرکت در کنفرانس ژنو کرده وابراز عقیده نموده که کنفرانس ژنو فرصتی است برای مخالفین رژیم بشار اسد که در برابر نمایندگان رژیم ینشینند وخواست‌های خودرا مطرح سازند.
ارتش آزاد سوریه
ارتش آزاد سوریه متشکل از افسران ونظامیان ارتش سوریه که از ارتش این کشور جداشده وبه نیروهای مخالف پیوسته‌اند. این ارتش در 7مرداد 1390 به فرماندهی سرهنگ ریاض موسی الاسعد تشکیل شد تا از تظاهرکنندگان سوری حمایت کند. این ارتش دست به عملیات نظامی علیه ارتش دولتی سوریه زده ولی از سوی سازمانهای بین‌المللی متهم به نقض حقوق بشر شده است. طبق گزارش‌های رسانه‌ها ژنرال سلیم ادریس فرمانده کنونی این ارتش بعلت حمله گروههای داعش والنصره به پایگاه‌های این ارتش به قطر فرار کرده است.گفته می‌شود تعداد افراد این ارتش صد هزارنفر است.
ارتش آزاد سوریه که روزی امید میرفت بتواند در برابر ارتش بشار اسد قد علم کند اینک نه تنها نتوانسته قدرت خودرا حفظ کند بلکه پایگاه‌ها واسلحه خودرا با تهاجم عناصر داعش از دست داده است وبدین علت آمریکا ارسال اسلحه برای این ارتش را متوقف کرده است.
گردان‌های عبد‌الله عزام
کتائب عبد‌الله عزام (گردان‌های عبد‌الله عزام) یک گروه مسلح وابسته به سازمان القاعده فی بلاد الشام وارض الکنانه است.عبد‌الله عزام یک مبارز فلسطینی بود که در افغانستان علیه اشغالگران روسی جنگید وشهید شد.این گروه مسئولیت حمله به سفارت ایران در بیروت که در 28آبان ماه 1392 رخ داد برعهده گرفت.گروه مزبور طی بیانیه‌ای اعلام کرد که عناصر این گردان بنام‌های معین ابو ظهر وعدنان المحمد به سفارت ایران حمله کردند وعکس این دو نفر را منتشر کرد.
شیخ سراج الدین زریقات یکی از رهبران این گروه ضمن اعلام مسئولیت گروهش نسبت به حمله انتحاری به سفارت ایران خواستار خروج حزب‌الله لبنان ازسوریه وآزادی زندانیان سنی اززندان‌های لبنان از جمله زندان رومیه در بیروت شد.
امیر این گروه بنام ماجد محمد عبد‌الله الماجد که تابعیت سعودی داشت بعد از انفجار سفارت ایران در بیروت یعنی روز 6دیماه1392 توسط ارتش لبنان وهنگام خروج وی از بیمارستان المقاصد بیروت دستگیر شد ولی پس از چند روز اعلام شد که وی در بیمارستان نظامی لبنان بعلت بیماری کلیه جان خودرا از دست داده است.مرگ الماجد مشکوک اعلام شد وگفته شد که وی را به این علت کشتند که اسراری که از مسائل مختلف داشت فاش نگردد.جسد الماجد روز بیستم دیماه تحویل سفارت عربستان سعودی در بیروت شد.
الماجد طی چند سال گذشته در اردوگاه فلسطینی عین الحلوه درجنوب لبنان بسر می‌برد وچند ما پیش عازم سوریه شد وبا امیر جبهه النصره ابو محمد الجولانی بیعت کرد.
کتائب عبد‌الله عزام متهم به شیلک موشک (کاتیوشا)از جنوب لبنان بسوی فلسطین اشغالی بود.این گروه در سال 1383 مسئولیت سه حمله به مناطق: طابا وسواحل نویبع وشرم الشیخ در مصر را بر عهده گرفت.
گروه مزبور مسئولیت خودرا در حمله به دو کشتی آمریکائی در بندر عقبه در سال 1384اعلام کرد.این گروه خودرا مسئول حمله به جهانگردان خارجی در نزدیکی یک موزه در مصر و موشک‌باران شهرهای ایلات والعقبه در فلسطین در سال 1389 دانست. این گروه همچنین مسئولیت خودرا نسبت به حمله انتحاری به نفتکش ژاپنی در برابر ساحل امارات در همان سال اعلام کرد. آمریکا سال گذشته کتائب عبد‌الله عزام را بعنوان یک گروه تروریستی معرفی کرد.
این گروه ارتباط نزدیکی با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دارد ودو تن از رهبران آن تابعیت سعودی دارند.
سازمان القاعده در جزیره العرب
تنظیم القاعده فی جزیره العرب (سازمان القاعده در جزیره العرب) یک سازمان وابسته به القاعده است و در عربستان ویمن فعالیت می‌کند. سازمان مزبور در سال 1388 در اثر ادغام سازمان القاعده در عربستان ویمن تشکیل شد.عناصر سازمان بر اثر سرکوب توسط دولت سعودی به یمن پناه بردند. رهبر سازمان در یمن ناصر الوحیشی (ابو بصیر) نام دارد.وی ادغام در سازمان را انجام داد.او در افغانستان جنگیده واز زندان صنعا فرار کرده است.رهبران دیگر این سازمان عبارتند از: قاسم الریمی وسعید الشهری ومحمد الحربی.
سازمان القاعده در جزیره العرب در دهه 1370 تشکیل شد تا علیه حضور غربیان در جزیره العرب مبارزه کند. این سازمان دست به عملیات نظامی علیه پایگاه‌های سعودی از جمله حمله به اداره گارد ملی در 1374 زد که منجر به کشته شدن شش نفر از جمله 5 آمریکائی شد. حمله به یک پایگاه آمریکائی در الخبر سعودی در سال 1375 منجر به کشته شدن 19 نفر وزخمی شدن 500 نفر شد. حمله به یک مجتمع مسکونی در ریاض در 1382که ساکنین آن غربی بودند موجب کشته شدن 17 نفر وزخمی شدن 100 نفر شد. در 1383 این سازمان به غربیها در ینبع حمله کرد وموجب کشته شدن 6 تن گردید.
یکی از اعضای سازمان در 1383 به یک مجتمع مسکونی در الخبر حمله کرد وده‌ها نفر اروپایی شاغل در شرکت‌های نفتی غربی را به گروگان گرفت. 19 تن از گروگانها کشته شدند وگروگانگیر توانست از صحنه فرار کند.
عناصر القاعده در 1383 به مقر کنسولگری آمریکا در جده حمله کردند و5 تن از کارکنان کنسولگری را به قتل رساندند. مهاجمین در این حمله کشته شدند.
سازمان القاعده در جزیره العرب در سال 1388 دست به ترور نافرجام معاون وزیر کشور عربستان شاهزاده محمد بن نایف در شهر جده زد.
در سال 1384 نیروهای سعودی به مقرهای این سازمان حمله ور شدند وتعدادی از رهبران آنرا کشتند وتعدادی از عناصر انرا دستگیر کردند.این حمله موجب کاهش عملیات سازمان گردید.
عناصر القاعده در یمن به غربیها در این کشور حمله کردند مهم‌ترین عملیات آنها حمله به ناوشکن آمریکائی کول در سال 1379 بود که منجر به کشته شدن 17 سرباز آمریکائی و38 نفر دیگر زخمی شدند. عناصر این سازمان در سال 1387 به سفارت آمریکا در صنعا حمله کردند و16 تن از کارکنان آنرا به قتل رساندند
تعدادی از رهبران القاعده در عربستان و یمن توسط نیروهای سعودی ویمنی کشته شدند از جمله رهبران القاعده در جزیره العرب که توسط نیروهای سعودی کشته شدند: "خالد الحاج"، "عبدالعزیر المقرن" و "صالح العوفی". "ابوعلی الحارثی" نیز توسط نیروهای یمنی کشته شد و "حمدی الاهدل" خودرا تسلیم مقامات یمنی کرد.