بسیج مستضعفین به فرمان حضرت امام خمینی(ره) در پنجم آذرماه سال ۱۳۵۸ تشکیل شد. حضرت امام(ره) در همان ایام در دیدار با جمعی از پاسداران درباره ضرورت دفاع از کشور فرمودند: «مملکت اسلامی باید همهاش نظامی باشد. تعلیمات نظامی داشته باشد… یک مملکت بعد از یک چند سالی بشود یک کشوری با ۲۰ میلیون جوان که دارد بیست میلیون تفنگدار داشته باشد. بیست میلیون ارتش داشته باشد و این یک همچه مملکتی آسیب‌بردار نیست.»(۴/۹/۱۳۵۸)
همین سخنان کافی بود تا نهالی نوپا در درون انقلاب اسلامی شکل گرفته و در رأس نهادهای انقلابی، حافظ نظام اسلامی قرار گیرد و آنچنان در مسیر تکاملی حرکت کند که بعدها به شجره طیبه و درخت تناوری تبدیل شود که به فرموده حضرت روح‌الله(ره) امروز دیگر «شکوفههای آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق میدهد.»
در ورای جلوه‌های ایستادگی و مقاومت بسیجیان در میدان دفاع از سرزمین اسلامی، شاهد تجلی تفکر، نگرش، فرهنگ و سبک زندگی‌ای بودیم که پیش از آن تنها در عصر ائمه(علیهم‌السلام) نمونه‌هایی از آن را می‌توان مشاهده کرد. سبک زندگی متفاوتی که از جوان بسیجی یک عارف بالله و مجاهد فی‌سبیل‌الله می‌ساخت.
هرچند می‌توان گفت که نگرش بسیجی همزاد انقلاب اسلامی است و به واقع سبک و نوعی از زندگی است که انقلاب اسلامی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و قرآنی برای انسان قرن بیستم ارائه کرده است، اما ظهور و بروز حقیقی و فراگیر آن را باید در دوران هشت سال دفاع مقدس مشاهده کرد.
به واقع مدینه فاضله انقلاب اسلامی در اردوگاه‌های بسیجیان در دوکوهه، کرخه، کارون، کوزران و… عینیت یافت؛ جامعه آرمانی‌ای که در آن همه فضایل انسانی تجلی یافته بود و حکایت از عینی بودن و دست‌یافتنی بودن آن فضایل داشت.
برای رسیدن به شناختی حقیقی از معنای بسیجی و مولفه‌ها و شاخصه‌های سبک زندگی بسیجی، باید به سراغ آرا و نظرات امام بسیجیان رفت و کلام ایشان را مرور کرد. با مرور آرا و نظرات ایشان می‌توان موارد زیر را به عنوان مهم‌ترین شاخصه‌های سبک زندگی بسیجی برشمرد:
اهل اخلاص: بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا کردهاند. من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه میخورم و از خدا میخواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند، چرا که در این دنیا افتخارم این است که خود بسیجیام. (۲/۹/۱۳۶۷)
اهل گمنامی: بسیج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدستههای رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر دادهاند. (۲/۹/۱۳۶۷)
اهل عمل به تکلیف: همه ما مأمور به ادای تکلیف و وظیفهایم، نه مأمور به نتیجه… راستی مگر فراموش کردهایم که ما برای ادای تکلیف جنگیدهایم و نتیجه، فرع آن بوده است. (۳/۱۲/۱۳۶۷)
اهل ایستادگی: ما پافشاری تا آخر داریم و جوان‌های ما و ارتش ما و سپاه ما و بسیج ما و همه و همه ایران همه در این متفقند که باید ما در صحنه باشیم، دفاع کنیم از حقوق مسلمین. (۲۹/۱/۱۳۶۴)
اهل ایثار و فداکاری: در حوادث گوناگون پس از پیروزی انقلاب خصوصاًً جنگ، بودند نهادها و گروه‌های فراوانی که با ایثار و خلوص و فداکاری و شهادت‌طلبی، کشور و انقلاب اسلامی را بیمه کردند. ولی حقیقتاًً اگر بخواهیم مصداق کاملی از ایثار و خلوص و فداکاری و عشق به ذات مقدس حق و اسلام را ارائه دهیم، چه کسی سزاوارتر از بسیج و بسیجیان خواهد بود. (۲/۹/۱۳۶۷)
اهل روحیه جهادی: نقش جهاد سازندگی در جنگ، کمتر از نیروهای نظامی نبوده و نیست و این اقراری است مکرر از سوی فرماندهان ارتشی و سپاهی ما که اگر جهاد نبود، پیروزی با این سرعت به دست نمیآمد. باید اعتراف کرد که اینان بزرگ‌ترین آبرو را به انقلاب اسلامی خود دادهاند و با تعهد به اسلام و ایمان به خدای تعالی در این راه بهترین نمونه و الگو برای همه جوانان مسلمان و متعهد اسلامی گردیدند. امروز در گوشه و کنار کشور و در میان دور افتاده‌ترین روستاهای محروم و بد آب و هوا که قدم بگذارید با ایثارگران جهاد سازندگی مواجه میشوید که خیلی زودتر از شما خود را بدانجا رساندهاند و با نداشتن امکانات لازم، با هر وسیلهای که در اختیار داشته و دارند، با تمام وجود در از بین بردن کمبودها و مشکلات و بیماری‌ها و نارسایی‌های مردم کوشش مینمایند و در بسیاری از موارد برای ایجاد وسایل رفاهی از ایثار جان خود دریغ نکردند. (۲۷/۳/۱۳۶۱)
اهل شهادت‌طلبی: خدا را سپاس میگزاریم که ملت و دولت و مسئولین و ارتش و سپاه و بسیج و نیروهای مردمی و همه اقشار دلاور کشورمان در آمادگی کامل به سر میبرند و همه اهل جنگ و هنرآفرینان مدرسه عشق و شهادتند