پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي/ يکي از مهمترين اقشار هر جامعه دانشجويان آن جامعه محسوب مي‌شود. اين قشر که سرمايه انساني هر ملت محسوب مي‌شوند مي‌تواند موجب ايجاد وقايع بزرگ اعم از مثبت و منفي در هر جامعه شود. براي نمونه مي‌توان به جنبش دانشجويي-کارگري مه ۱۹۶۸ فرانسه و جنبش ميدان "تيان.آن.من" در 15 آوريل ۱۹۸۹ و تسخير لانه جاسوسي آمريکا اشاره داشت که در آن دانشجويان نقش اساسي داشتند. رهبر معظم انقلاب هم براي دانشجويان انقلابي خصوصياتي بر مي‌شمارند که با اين خصوصايت خواهان ورود آنها به تمام عرصه‌هاي مورد نياز اجتماع است. در ادامه به خصوصيات دانشجوي انقلابي از منظر رهبر پرداخته مي‌شود. حضور دانشجو در عرصه هاي مختلف اجتماع در دانشجويان خصوصياتي از جمله جوان بودن، آرمانخواهي و داشتن پارمترهاي اخلاقي و علمي وجود دارد که آنها را نسبت حوادث پيرامون حساس تر از اقشار ديگر مي‌کند. لذا با توجه به اين خصوصياتي که برشمرديم و خصوصيات ديگر نمي‌توان انتظار بي‌تحرکي از دانشجويان داشت. لذا رهبر معظم انقلاب خواهان حضور جنبش دانشجويي و تداوم آن در عرصه اجتماع است: «جنبش دانشجويي- در کشور ما تاريخ بسيار جالبي دارد.اين را از اين جهت مي‌گويم و رويش تکيه ميکنم که اين حرکت بايد ادامه پيدا کند و اين چيزي نيست که بتواند متوقف بشود؛ چون کشور در شرائطي است و نظام جمهوري اسلامي، ساخت و ويژگي‌ها و مختصاتي دارد که حتما جنبش دانشجوئي در کنارش بايستي حضور داشته باشد.» (بيانات معظم له در ديدار اساتيد و دانشجويان در دانشگاه علم و صنعت‌ 24/09/1387) خصوصيات دانشجوي طراز انقلاب در منظومه فکري مقام معظم رهبري 1. آرمانخواهي دو نوع نگاه مطرح سياست بين الملل وجود دارد در قالب نظريات « آرمانگرايي» و « واقعگرايي» وجود دارند که هر کدام عرصه بين الملل را زاويه ديد خود مي بينند. آرمانگرايان- که در اينجا بهتر است آنها را ليبرال بناميم- خواهان جهاني بودند که صلح از طريق سازوکارهاي حقوقي و سازماني برقرار شود. واقعگرايان در مقابل اين گروه جهان را مبتني بر «قانون جنگل» و « جنگ همه عليه همه» مي ديدند. به همين دليل مجالي به ارزشها و ارمانهاي اخلاقي نمي دادند مگر تا آنجا که ارزش ها و بيان آرمانها بتواند «منافع ملي» آنها را تامين کند به عبارتي آرمانها و اخلاق ابزاري براي رسيدن به هدف بود. در مقابل اين نوع نگاه بايد از گروهي نام برد که «واقع بين آرمانگرا» هستند. اين گروه مدعي اند واقعيت ها را بايد ديد اما بايد از ارزش هاي خود دفاع کرد. لذا «فعال دانشجوئي آرمانخواه كه واقعيتها را هم ميشناسد، هرگز نبايد در هيچشرائطي احساس انفعال و بن‌بست كند. يعني نبايد از آرمانخواهي دست برداشت؛ نه در هنگام پيروزي‌هاي شيرين، نه در هنگام هزيمتهاي تلخ. ما در عرصه‌ي دفاع مقدس پيروزي‌هاي بزرگي داشتيم، هزيمتهاي تلخي هم داشتيم. امام (رضوان الله عليه) سفارش ميكردند و ميگفتند: نگوئيد شكست، بگوئيد عدم‌الفتح.» (بيانات معظم له در ديدار دانشجويان‌ 06/05/1392) بنابر اين، رهبر انقلاب دانشجوي انقلابي را کسي داند که فساد، تجمل، پيشرفت را م�� بيند اما آرمانهاي خود را هم فراموش نمي کند و درصدد تغيير «شرايط موجود» به سمت «وضعيت مطلوب» است. 2. ضديت با استکبار نکته مهم اينست که ابتدا بايد شاخصي براي شناسايي استکبار داشت تا بعد به مبارزه با ان پرداخت. از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامي استکبار يعني «دخالت در امور ديگران بر مبناي منافع خود» که دانشجويان را به مبارزه با آن دعوت مي کند. « استكبار يك تعبير قرآني است؛ در قرآن كلمه‌ي استكبار به كار رفته است؛ آدم مستكبر، دولت مستكبر، گروه مستكبر، يعني آن كساني و آن دولتي كه قصد دخالت در امور انسانها و ملّتهاي ديگر را دارد، در همه‌ي كارهاي آنها مداخله ميكند براي حفظ منافع خود؛ خود را آزاد ميداند، حقّ تحميل بر ملّتها را براي خود قائل است، حقّ دخالت در امور كشورها را براي خود قائل است، پاسخگو هم به هيچ‌كس نيست؛ اين معناي مستكبر است.» (بيانات معظم له در ديدار دانش‌آموزان و دانشجويان 12/08/1392) « اين جنبش دانشجوئي در کشور ما در تاريخِ ثبت شده و شناخته‏شده‏ي خود، هميشه ضد استکبار، ضد سلطه ... بوده است.... اگر کسي مدعي جنبش دانشجوئي باشد، اما اين مميزات را نداشته باشد، صادق نيست. دست جنبش دانشجوئي نمي‏تواند در دست کساني باشد که در فلسطين قتل عام مي‏کنند، در عراق جنايت مي‏کنند، در افغانستان مردم را از دم تيغ مي‏گذرانند؛ اين جنبش دانشجوئي نيست. جنبش دانشجوئي خصلت و خاصيتش در کشور ما لااقل اين‏جور است- شايد در خيلي از کشورهاي ديگر هم باشد- که ضد استکباري، ضد سلطه، ضد ديکتاتوري و طرف‏دار عدالت است. (بياناتمعظم له در ديدار اساتيد و دانشجويان در دانشگاه علم و صنعت‌ 24/09/1387) 3. کمک به پيشرفت کشور نيروي انساني مهم ترين سرمايه هر کشور براي پيشرفت محسوب مي شود. الگوي پيشرفت ايراني اسلامي بدون نيروي انساني متعلق به ايران و اسلام که متخصص و کارکشته باشد ميسر نيستاز اين جهت مقام معظم رهبري روي نيروي انساني تمرکز دارند. «اين عنصري که در اين کارگاه عظيم با همت و تلاش خود و با هدايت و کمک استادان، ارزش افزوده و فوق‌العاده‌اي پيدا مي‌کند، دانشجوست. و يقينا با اين نگاه، دانشگاه مهمترين زيرساخت پيشرفت و توسعه‌ي کشور است؛ يعني هيچيک از زيرساخت‌هاي گوناگون کشور اهميت و نقش دانشگاه را ندارد؛ چون دانشگاه نيروي انساني را تربيت مي‌کند که مهمترين سرمايه‌ي کشور نيروي انساني است.» (بيانات معظم له در ديدار اساتيد و دانشجويان در دانشگاه علم و صنعت‌ 24/09/1387) 4. کمک به اتحاد ملي دانشجويان و تشکل هاي دانشجويي درصورتي در راستاي الگوي پيشرفت ايراني اسلامي گام بر مي دارند که نخستين گامشان اتحاد ملي و انسجام اسلامي باشد. «تشکل‌هاي دانشجوئي مواظب باشند هدفهايشان را گم نکنند. هدفهاي اصلي تشکل‌هاي دانشجوئي همان چيزهائي است که بر روي طاق بلند جنبش دانشجوئي نوشته شده: ضديت با استکبار، کمک به پيشرفت کشور، کمک به اتحاد ملي، کمک به پيشرفت علم، حضور و شرکت در مبارزه و پيکار همگاني ملت ايران براي غالب آمدن بر توطئه‌ها و بر دشمني‌ها؛ اينها هدف اصلي است؛ اين را بايد فراموش نکنند.» (بياناتمعظم له در ديدار اساتيد و دانشجويان در دانشگاه علم و صنعت‌ 24/09/1387) 5. کمک به پيشرفت علم (عزت و مرجعيت علمي) اقتصاد دانش بنيان پايه اساسي اش علم و دانش است. علم هم بدون پژوهشگر و دانشجو و دانشگاهيان پيشرفت نخواهد کرد.«عرض کرديم که کشور بايد به عزت علمي برسد. هدف هم بايد مرجعيت علمي باشد در دنيا؛ همين طور که بارها عرض کرده‌ايم.» (بيانات معظم له در ديدار اساتيد و دانشجويان در دانشگاه علم و صنعت‌ 24/09/1387) علم در اينجا شامل تمامي علوم از جمله علوم انساني مي شود.« يکي از کارهاي لازم، تشکيل جلسات فکري وسيعي است که مجموعه‌ي دانشجوئي، همراه با مجموعه‌ي حوزوي، با برنامه‌ريزي خوب، ميتواند به وجود بياورد تا بنشينند درباره‌ي مسائل گوناگون فکر کنند. گسترش فکر و پراکندن فکرِ درست و صحيح ميتواند همان ثمراتي را ببخشد که ما در زمينه‌هاي مسائل علم و فناوري و پيشرفت علوم از دانشجو توقع داريم؛يعني شکوفائي، آوردن حرف نو به ميدان انديشه». (بياناتمعظم له در ديدار دانشجويان 07/07/1387) 6. حضور و شرکت در مبارزه و پيکار همگاني ملت ايران با دشمن براي مقابله با دشمن، اولين گام شناخت دشمن و اهداف و شيوه هاي او به منظور مقابله با آن است. «سيستم تبليغاتي دشمنان، راديوهاي بيگانه و اذناب و دنباله هاي آنها در داخل تلاش مي کنند با ممزوج کردن حق و باطل، ملت ايران را در مورد آينده مأيوس کنند و از الگو شدن نظام اسلامي جلوگيري نمايند و در برابر اين هجوم، بايد... به روشنگري صحيح و اقتاع کننده پرداخت و با دفع مستدل و مستحکم، شبهه ها را زدود» (بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با ائمه جمعه سراسر کشور , 11/07/1379) «ملت و دولتي تسليم مي شود که دشمن را درست نشناسد يا دچار فساد و بدبختي باشد , اما اگر دشمن شناسي بود آن وقت شعارها , شعارهاي روشن و آگاهانه يي خواهد بود». (بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با دانشجويان و دانش آموزان 12/08/1378). «دانشجويان عزيز! ببينيد که دشمن در محاسباتِ خود عنصر دانشجو را وارد مى‏کند. البته از مدّتى پيش وارد کرده است؛ اما حالا دشمن به صورت عملى مى‏خواهد با عنصر دانشجو، بازى کند. هوشيارى شما، آگاهى شما، ايمان شما و دقّت نظر شما بايد دشمن را ناکام کند. هرچه مى‏توانيد، در موضع يک انسان آگاه و هوشيار عمل کنيد. مملکت متعلّق به شماست، نگذاريد اين کشور، اين منابع، اين قدرت عظيم و اين منطقه‏ حسّاس به دست دشمن بيفتد. خودتان را آماده کنيد.» (بيانات معظم له در خطبه هاي نماز جمعه 08/05/1378) 7. عدالتخواهي دانشجوي انقلابي و جنبش دانشجويي از منظر رهبر معظم انقلاب بايد عدالتخواه باشد و شاخص هايي هم براي عدالتخواهي قرار مي دهند که عبارتند از «مصداق سازي نکردن»، « نرنجيدن»، مواظب « قانون دان قانون شکن بودن» مي باشد. « شما ميگوئيد که ما شعار عدالت ميدهيم؛ دانشجو را ميگيرند، اما آن کسي را که به عدالت صدمه زده، نميگيرند... اينجا شما بايد زرنگي کنيد؛يک لحظه از درخواست و مطالبه‌ي عدالت کوتاهي نکنيد؛ اين شأن شماست... پشتوانه‌ي اين فکر هم با همه‌ي وجود، خودم هستم و امروز بحمداللَّه نظام هست. البته تخلفاتي هم ممکن است انجام بگيرد؛ شما زرنگي‌تان اين باشد: گفتمان عدالت خواهي را فرياد کنيد؛ اما انتقاد شخصي و مصداق‌سازي نکنيدوقتي شما روييک مصداق تکيه ميکنيد، اولاً احتمال دارد اشتباه کرده باشيد.... هم وسيله‌اي به دست ميدهيد براي اينکه آن زرنگ قانوندانِ قانون شکن - که من گفته‌ام قانوندانهاي قانون شکن خطرناکند - بتواند عليه شما استفاده کند...اين را بدانيد...وفا کنيم و ملامت کشيم و خوش باشيم/ که در طريقت ما کافري است رنجيدن.» (بيانات معظم له‌ در ديدار اساتيد و دانشجويان دانشگاه‌هاي شيراز 14/02/1387) 8. مبارزه عليه فساد فساد يکي از عواملي است که باعث دلسردي مردم از حکومت ها مي شوند لذا به همين دليل مقام معظم رهبري از همه خواهان مبارزه با فساد مي شود. «هر جوان معتقد به عدل اسلامي ذهن و دل خود را به آن متوجه مي‌يابد و از کساني که مظنون به چنين تخلفاتي شناخته مي‌شوند پاسخ مي‌طلبد. و همچنين در کنار آن از دولت و مجلس و دستگاه قضائي عملکرد قاطعانه براي ريشه‌کن کردن اين فسادها را مطالبه مي‌کند. امروز اين مهمترين و مطرح‌ترين مسئله‌ي کشور ماست و نسل جوان دانشجوي متعهد و مؤمن نمي‌تواند نسبت به آن بي‌تفاوت بماند.» (پيام مقام معظم رهبري به‌ دومين‌ همايش‌ سراسري‌ جنبش‌ دانشجويي 06/08/1381) 9. ضديت با اشرافيگري يکي از دلايل انقلاب اسلامي ايران مبارزه با خلق و خوي اشرافيگري است که در مسئولان وجود داشت. لذا وجود اين صفت زشت در مسولين باعث دلزدگي مردم به ويژه فقرا مي شود. مقام معظم رهبري از دانشجوي انقلابي مبارزه با اشرافيگري را مي خواهد که اليته در چارچوب منطق و اخلاق باشد. «آرمان گرايىِ جوان ايرانىِ ما عبارت است از ترسيم آينده يى با اين خصوصيات. ما نظام و كشورى مى خواهيم كه پيشرفته باشد و مردم آن دانشمند و بيدار و زنده باشند؛ غفلت زده و خواب آلوده نباشند؛ كشور برخوردار از عدالت باشد؛ مبراى از فساد باشد؛ طبقه ى اشراف بر آن ح��كميت نداشته باشد - چه اشراف سنتى، چه طبقه ى جديدى كه ممكن است اسمشان اشراف نباشد، اما در واقع اشراف باشند » (بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار دانشجويان و اساتيد دانشگاه هاى استان كرمان 19/02/1384) «ما اگر بخواهيم تجمل و اشرافيگرى و اسراف و زياده‏روى را - كه واقعاً بلاى بزرگى است - از جامعه‏مان ريشه‏كن كنيم، با حرف و گفتن نميشود؛ كه از يك طرف بگوئيم و از طرف ديگر مردم نگاه كنند و ببينند عملمان جور ديگر است! بايد عمل كنيم. عمل ما بايستى مؤيد و دليل و شاهد بر حرفهاى ما باشد تا اينكه اثر بكند. اين خوشبختانه هست. فاصله‏تان را با طبقات ضعيف كم كرده‏ايد و كم نگه داريد و هر چه كه ممكن است آن را كمتر كنيد». (بيانات معظم له در ديدار رئيس جمهوري و اعضاى هيئت دولت 2/6/1387) 10. مبارزه گرايشهاي انحرافي از ويژيگي هاي دانشجويان بايد پيشگام بودن در عرصه هاي مختلف است. به دليل همين پيشگام بودن در معرض بسياري از عقايد و انديشه ها قرار مي گيرد که لازمه آن مبارزه درست و عقلاني با آن توسط دانشجو است. نتايج اقدامات دانشجو در اين مبارزه مي تواند براي جامعه اثرهاي مثبت و منفي بالايي را داشته باشد. لذا رهبر انقلاب يکي از خصوصياتي که براي دانشجو ي انقلابي بر مي شمارد مبارزه با گرايش هاي انحرافي است.«اين برداشت من از جنبش دانشجوئي و نگاه من به جنبش دانشجوئي است: ضد استکباري، ضد فساد، ضد اشرافيگري، ضد حاکميت تجمل‌گرايانه و زورگويانه، ضد گرايشهاي انحرافي؛ اينها خصوصيات جنبش دانشجوئي است.» (بيانات در ديدار اساتيد و دانشجويان در دانشگاه علم و صنعت‌ 24/09/1387) جمع بندي در اين مقاله تلاش شد تا با نگاهي به بيانات و پيام هاي مقام معظم رهبري منظومه فکري ايشان نسبت به دانشجوي انقلابي و جنبش دانشجويي کشف کنيم. لذا با بررسي اين منظومه به 10 شاخص دست يافتيم که عبارتند از آرمانخواهي، ضديت با استکبار، کمک به پيشرفت کشور، کمک به اتحاد ملي، کمک به پيشرفت علم (عزت و مرجعيت علمي)، حضور و شرکت در مبارزه و پيکار همگاني ملت ايرانبا دشمن، عدالتخواهي، مبارزه عليه فساد، ضديت با اشرافيگري، مبارزه گرايشهاي انحرافي مي باشد.