دکتر عباسعلی فرزندی
دفاع مقدس 8 ساله ملت ایران دستاوردهای ارزشمند و ماندگاری را برای ملت ایران، جوامع اسلامی و فراتر از آن برای بشریت آفرید که در یک نگاه کلی می‌توان این دستاوردها را در مجموعه‌ای تحت عنوان فرهنگ مقاومت اسلامی ـ مردمی مورد واکاوی قرار داد. فرهنگ مقاومت و ایثار ناشی از دفاع مقدس به دلیل برخورداری از خمیرمایه باورهای دینی توانست فراتر از مرزهای جغرافیایی نقش‌آفرینی کند، به‌گونه‌ای که شکل‌گیری و گسترش جبهه مقاومت اسلامی در منطقه را یکی از آثار و برکات دفاع مقدس ملت ایران دانست. فرهنگ جهادی و ایثار حاکم بر دفاع مقدس، حاوی ویژگی‌ها و شاخص‌های مختلف ارزشی است که دین‌مداری، تکلیف‌گرایی، مردم‌گرایی، نهادینه‌سازی اخلاق و ارزش‌های دینی، خلاقیت، نوآوری و ابتکار، خودباوری، انعطاف‌پذیری و پویایی، از جمله این شاخص‌ها است.
ویژگیهای فرهنگ جهادی
1ـ در فرهنگ جهادی، صفت دینی بر سایر وجوه برتری دارد. مجاهدان در عرصه‌های مختلف همواره دین‌مداری را مورد توجه قرار می‌دهند.
2ـ فرهنگ جهادی ویژگی عامگرایی و مردمی دارد. وجه مشترک همه حرکت‌های جهادی، مردمی بودن آن است. در فرهنگ جهادی همواره منافع جمع بر فرد مقدم است و نگاه‌ها مبتنی بر سرنوشت جامعه و امت است.
3ـ فرهنگ جهادی با اینکه جنبه آرمانی دارد، تمایل به واقعیتگرایی و عینیتگرایی دارد؛ یعنی مفهوم خدا، فداکاری، شهامت، شهادت و... در فرهنگ جهادی موج می‌زند.
4ـ ترکیب عناصر مادی و معنوی فرهنگ نیز ویژگی دیگر فرهنگ جهادی است و در این میان، عناصر معنوی فرهنگ اهمیت بیشتری دارد. در فرهنگ جهادی علاوه بر برنامه‌ریزی، تلاش همه‌جانبه مفاهیمی چون: شجاعت، توکل و صداقت، نقش‌های اساسی ایفا می‌کنند.
5ـ ابتکار، خلاقیت، نوآوری، تحول‌پذیری و تعالیخواهی از ویژگیهای دیگر فرهنگ جهادی است.
دستاوردهای فرهنگ جهادی دفاع مقدس برای جبهه مقاومت
دین‌مداری؛ دین‌مداری، محور فرهنگ جهادی دفاع مقدس است. در دفاع مقدس ملت ایران، حضور نیروهای مردمی و سازمان‌های رزمی و جهاد آن‌ها علیه جبهه دشمنی مبتنی بر نگاه دین‌مدارانه و کسب رضای الهی بود و پاسخگویی به امر الهی و اولیای دین، مبنای این حضور و مجاهدت به حساب آمده و کلیه طرح‌ها، اقدامات و تلاش‌های مجاهدان بر محور ایمان به آخرت بود. در جبهه مقاومت اسلامی نیز با الگوگیری از فرهنگ جهادی و ایثارگرانه ملت ایران موضوع دین‌مداری در حوزه اندیشه، باور و عمل مجاهدان را می‌توان به‌روشنی مشاهده کرد. بدون تردید دین‌مداری که پایه و اساس حرکت در دفاع مقدس بود، اکنون در جبهه مقاومت تبلور یافته است. با نگاهی هرچند گذرا به مواضع گفتاری و عملکردی جریان‌های مقاومت در فلسطین و لبنان و سایر جنبش‌های آزادی‌بخش، مشاهده می‌شود که اساس حرکت‌های این جریانات بر مبنای گفتمان متأثر از دفاع مقدس است. به‌طور مثال، حماس، جهاد اسلامی، حزب‌الله و دیگر گروه‌های اسلامی به‌صورت رسمی مبنای حرکت خود را دین اسلام اعلام کرده‌اند و راه خود را از سایر گروه‌ها جدا کرده‌اند و بر برتری دین بر آموزه‌های ناسیونالیستی و... اذعان دارند و این همان فرهنگی است که در دفاع مقدس نهادینه شد. امروز گروه‌های اسلامی وابسته به جبهه مقاومت، افتخار دارند که پیرو آموزه‌های قرآنی هستند و منشأ اقدامات خود را مساجد می‌دانند.
خودباوری؛ از دیگر شاخص‌های موجود در فرهنگ دفاع مقدس، خودباوری، خوداتکایی و استقلالی است که در این جبهه نمایان است. خودفراموشی که غرب قرن‌ها بود که بر جهان اسلام مستولی کرده بود، اکنون و پس از انقلاب اسلامی و شکل‌گیری جبهه مقاومت رنگ باخته و دیگر مسلمانان دریافته‌اند این خودباوری و اتکا به توانمندی‌های داخلی و خودی است که می‌تواند در اوضاع سخت برای آن‌ها رهایی‌بخش باشد. همان‌گونه که در 8 سال دفاع مقدس، ملت ایران تنها با اتکا به خدا و توانمندی‌های داخلی خود توانست بر جبهه کفر و نفاق پیروز شود، جوامع اسلامی نیز این پیام را دریافته‌اند و بر این اساس، نیروهای جریان مقاومت در دفاع از خود و در مقابل دشمن مشترک صهیونیستی دست نیاز به سوی بیگانگان دراز نکردهاند و تنها به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های داخلی خود و جریان مقاومت در منطقه دل‌بسته‌اند و همین حرکت آن‌ها نیز نشان از خودباوری درونی آن‌ها دارد.
خلاقیت، نوآوری و ابتکار؛ از دیگر دستاوردهای دفاع مقدس که در جبهه مقاومت نقش داشته، خلاقیت و نوآوری است. همان‌گونه که رزمندگان در دفاع مقدس به‌دلیل تنگناهای مالی و امکاناتی گاه دست به ابتکارهایی نوین می‌زدند، در رویارویی‌های جبهه مقاومت با نظام سلطه و رژیم صهیونیستی نیز این ویژگی آشکار است. اکنون جریان مقاومت اسلامی دارای صدها نیروی آموزش‌دیده است و به تکنولوژی ساخت موشک‌ها و حتی پهپادها نیز دست یافته که پرواز پهپاد جبهه مقاومت در فضای اسرائیل از این نوآوری‌ها قلمداد می‌شود.
نهادینه کردن ارزش‌های دینی در رفتار اجتماعی؛ از دیگر مواردی که تأثیر آن در جبهه مقاومت مشهود است، تلاش برای نهادینه کردن ارزش‌های دینی در رفتار خود است. فرهنگ ایثار، جهاد،
شهادتطلبی، پیروی از علمای دین، نفی سلطه بیگانه، آزادی، عدالت‌طلبی و... از مفاهیم ارزشی هستند که جبهه مقاومت تلاش کرده است آن‌ها را برای ملت و نیروهای خود درونی کند. درخواست روزافزون نیروهای مردمی برای عضویت در مجموعه‌های سازمانی مقاومت برای مجاهدت و ایثار، حاکی از آن است که فرهنگ شهادتطلبی به‌صورت وسیع در جبهه مقاومت نهادینه شده است.
پویایی؛ پویایی جبهه مقاومت که برگرفته از دفاع مقدس و انقلاب اسلامی ایران است، باعث شده این حرکت دچار خلل نشود و خاصیت ایستایی پیدا نکند. گروه‌های جهادی در فلسطین و لبنان هرگز فعالیت و تحرک خود را به مقطع زمانی دفاع محدود نکردهاند و تحرک و پویایی خود را حفظ کرده و روزبه‌روز بر روند تأثیرگذاری کمی و کیفی خود بر حفظ و استحکام جریان مقاومت علیه نظام سلطه و رژیم صهیونیستی افزوده‌اند.
مردم‌گرایی؛ در دفاع مقدس، مردم نقش اساسی و محوری داشتند و پایه استحکام این دفاع بر مبنای حمایت‌های مردمی بود و حضور سازمان‌های رزم مردمی در بحبوحه جنگ تحمیلی، نشان‌دهنده پررنگ بودن عنصر مردم‌گرایی در آن بود. در جبهه مقاومت نیز بسیج مردم در جهاد علیه رژیم صهیونیستی و حامیان آن رژیم جعلی، نمادی از مردم‌مداری و اهتمام این گروه‌ها به نقش مردم را نشان می‌دهد. در جنگ اخیر غزه، تمام مردم غزه به حمایت از گروه‌های مقاومت برخاستند و از مواضع آن‌ها حمایت کردند و این مهم باعث شد گروه‌های جهادی با دست پر در مذاکرات شرکت کرده، اراده خود را بر دشمن صهیمونیستی تحمیل کنند و مردم نیز پس از این پیروزی بزرگ با برگزاری جشن‌های گسترده، از گروه‌های مقاومت حمایت کردند.
انعطاف‌پذیری؛ انعطاف‌پذیری از دیگر آموزه‌های دفاع مقدس و انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. در حرکت‌های جبهه مقاومت نیز با وجود تأکید بر آزادی قدس و بیرون راندن دشمن مشترک رژیم صهیونیستی از سرزمین مقدس فلسطین به‌عنوان آرمان اول مسلمانان به‌عنوان اصول مسلم و خدشه‌ناپذیر، در زمان مقتضی در شیوه مقابله و چگونگی مبارزه با دشمن انعطاف‌پذیری مشاهده می‌شود. انعطاف‌پذیری در سازمان رزم جبهه مقاومت و در روش دفاع، از موضوعاتی است که دشمن صهیونیستی و حامیان آن را به استیصال کشانده است.
در یک نگاه کلی می‌توان شکل‌گیری و ادامه حیات افتخارآفرین جبهه مقاومت در منطقه را متأثر از فرهنگ مقاومت و ایثار ناشی از دفاع مقدس ملت ایران دانست که این مهم را باید از دستاوردهای محوری دفاع مقدس برشمرد.