پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي/ نظام هاي سياسي در جوامع بر مبناي اصول هاي کلي نوشته و نانوشته زيست مي کنند. همين اصول کلي در نظام تصميم گيري و اجرا، تعيين کننده مي باشد. به عبارتي، اجزاء نظام (سيستم)هاي سياسي حق تخطي از آن را ندارند. گروهي از انديشمندان در مقام نظر براي دولت ها به نمايندگي از نظام هاي سياسي کشورها، اصول و چراغ راهنمايي را در نظر گرفتند. براي مثال، گروهي از نظريه پردازان روابط بين الملل معروف به واقع گرا منافع ملي را چراغ راهنماي کشورها در زمينه سياست خارجي مي دانند. مقام معظم رهبري به عنوان تعيين کننده راهبردها و سياست هاي کلان نظام جمهوري اسلامي مولفه هايي را براي تصميم گيري و اجراي همه مسئولان در نظر گرفتند که در ادامه با عنايت به بيانات ايشان به بررسي اين مولفه ها خواهيم پرداخت. مولفه هاي کليدي در نظام تصميم گيري و اجرا رهبر معظم انقلاب با اشاره به سه مولفه کلان «آرمانها و اهداف نظام جمهوري اسلامي»، «راهبردهاي عمومي و کلي» و « واقعيات» وظيفه همه مسئولين و دولت جمهوري اسلامي ايران را در نظر گرفتن آنها در نظام تصميم گيري و اجرا مي دانند. «آنچه ما تصوّر ميكنيم كه وظيفه‌ي ما است، وظيفه‌ي مجموعه‌ي مسئولان كشور است، وظيفه‌ي دولت جمهوري اسلامي است، اين است كه اين سه مؤلّفه‌ي بزرگ را براي همه‌ي تصميم‌گيري‌ها و همه‌ي اقدامها در نظر داشته باشد: مؤلّفه‌ي اوّل عبارت است از آرمانها و اهداف نظام جمهوري اسلامي...مؤلّفه‌ي دوّم عبارت است از راه‌هايي كه ما را به اين اهداف ميرساند؛ راهبردهاي عمومي و كلّي.... [و سوّم] واقعيات، واقعيات را هم بايد ديد.» (بيانات معظم له در ديدار رئيس و اعضاي مجلس خبرگان رهبري ۱۳۹۲/۰۶/۱۴) الف) آرمانها و اهداف نظام جمهوري اسلامي ايران رهبر معظم انقلاب مولفه آرمان ها و اهداف نظام جمهوري اسلامي ايران را تعريف مي کنند و آن را ايجاد «تمدن اسلامي» مي دانند. « مؤلّفه‌ي اوّل عبارت است از آرمانها و اهداف نظام جمهوري اسلامي... که ... ميشود در جمله‌ي کوتاهِ "ايجاد تمدّن اسلامي" خلاصه کرد» (بيانات معظم له در ديدار رئيس و اعضاي مجلس خبرگان رهبري ۱۳۹۲/۰۶/۱۴) « شاخصه‌‌ي اصلي و عمومي اين تمدن، بهره‌‌مندي انسانها از همه‌‌ي ظرفيتهاي مادي و معنوي‌‌اي است كه خداوند براي تأمين سعادت و تعالي آنان، در عالم طبيعت و در وجود خود آنان تعبيه كرده است. آرايش ظاهري اين تمدن را در حكومت مردمي، در قوانين برگرفته از قرآن، در اجتهاد و پاسخگوئي به نيازهاي نوبه‌‌نوي بشر، در پرهيز از تحجر و ارتجاع و نيز بدعت و التقاط، در ايجاد رفاه و ثروت عمومي، در استقرار عدالت، در خلاص شدن از اقتصاد مبتني بر ويژه‌‌خواري و ربا و تكاثر، در گسترش اخلاق انساني، در دفاع از مظلومان عالم، و در تلاش و كار و ابتكار، ميتوان و بايد مشاهده كرد.» (بيانات معظم له در اجلاس جهاني علما و بيداري اسلامي ۱۳۹۲/۰۲/۰۹) 1- خودشکوفايي برآوردن نيازهاي مادي و معنوي (اخلاقي) بشر مساله ايست که انديشمندان مختلف راجع به آن در تمدن غ��ب و شرق راجع به آن بحث کردند. تمدن غربي مسوليت خود را صرفا رفع نيازهاي مادي بشر مي بينند و کارويژه خود را صرفا مادي مي بينند. اما رهبر معظم انقلاب خودشکوفايي را يکي از وظايف تمدن اسلامي مي داند. به عبارتي شاخصه مميزه تمدن اسلامي در بهره مندي انسانها از همه ظرفيت هاي مادي و معنوي شان است. « شاخصه‌‌ي اصلي و عمومي اين تمدن، بهره‌‌مندي انسانها از همه‌‌ي ظرفيتهاي مادي و معنوي‌‌اي است كه خداوند براي تأمين سعادت و تعالي آنان، در عالم طبيعت و در وجود خود آنان تعبيه كرده است.» (بيانات معظم له در اجلاس جهاني علما و بيداري اسلامي ۱۳۹۲/۰۲/۰۹) 2- حكومت مردمي يکي از نقاط تاريک قرون وسطي سيطره کشيشان مسيحي بر تمام زندگي بشر غربي با ابزار دين تحريف شده مسيحيت بوده اند. در مقابل اين تندروي گروهي به ضديت با نقش اجتماعي دين برخاستند و لذا خواهان جدايي دين از سياست شده اند. اما از آغاز دين اسلام هرگز نقش مردم را در زندگي اجتماعي نفي نکرده است که نمونه بارز آن بيعت النساء است. از طرفي هم اسلام مردم را تابع شارع مقدس مي داند لذا مردم در مقابل شرع براي ايجاد شرعي جديد حقانيت و مشروعيتي ندارند. از اين جهت، يکي از خطوط اصلي خط امام خميني (ره) را نقش مردم است.« يكي ديگر از خطوط اصلي خط امام، نقش مردم است؛ هم در انتخابات كه امام در اين كار واقعاً يك حركت عظيمي انجام داد، هم در غير انتخابات، در مسائل گوناگون اجتماعي.» (خطبه‌هاي نماز جمعه‌ي تهران در حرم امام خميني (ره) ۱۳۸۹/۰۳/۱۴) 3- حاکميت اسلام و قرآن اين امکان وجود دارد که به صورت اسمي جامعه ي مسلمين داراي حکومت اسلامي باشد اما در آن قوانين برگرفته از قرآن (اسلام) نباشد.« آنچه ديده ميشود در دنياى اسلام اين است که به نام اسلام، دشمنان اسلام در پوشش اسلام با اسلام مقابله ميکنند؛ همان تعبيرى که امام بزرگوار ما (رضوان الله تعالى عليه) فرمود: اسلام آمريکايى، در مقابل اسلام ناب محمّدى. اسلام آمريکايى، اسلامى است که با طاغوت ميسازد، با صهيونيسم ميسازد، در خدمت هدفهاى آمريکا قرار ميگيرد، ظاهر آن هم اسلام است، اسم آن هم اسلام است، شايد بعضى از مراسم اسلامى را هم انجام ميدهند؛ اگرچه آن‌طورى که انسان ميشنود» (بيانات معظم له در محفل انس با قرآن ۱۳۹۳/۰۴/۰۸) 4- اجتهاد و پاسخگوئي به نيازهاي نوبه‌‌نوي بشر پويايي وقايع زندگي اجتماعي ذات نظام اجتماعي است و از آن گريزي نيست. لازمه بقاي هر نظام اجتماعي در نظرگرفتن ذات آن است. اجتهاد سازوکاري اسلامي براي در نظرگرفتن سرشت و ذات نظام اجتماعي است. «نگاه اجتهادي و عالمانه به عرصه‌‌هاي گوناگون، از علوم انساني تا نظام تعليم و تربيت رسمي، و از اقتصاد و بانکداري تا توليد فني و فناوري، و از رسانه‌‌هاي مدرن تا هنر و سينما، و تا روابط بين‌‌الملل و غيره و غيره، همه از لوازم اين تمدن‌‌سازي است.( بيانات معظم له در اجلاس جهاني علما و بيداري اسلامي۱۳۹۲/۰۲/۰۹) 5- پرهيز از تحجر و ارتجاع و نيز بدعت و التقاط پايبندي به اصول کليدي لازمه بقاي هر ايدئولوژي است. در غير اين اينصورت هيچ ايدئولوژي، مکتب و نظام اعتقادي-معرفتي پايدار نمي ماند و قلب به چيز ديگري مي شود. براي مثال، اگر نابرابري نژادي را نظام آپارتايد برداريم ايدئولوژي نظام آپارتايد منقلب خواهد شد. همچنين است اگر از اسلام اصول کليدي چون توحيد را بردارند.. البته معناي اصول فراختر از معناي واژه اصول در رساله هاست. در اينجا منظور تمامي ارزش هاي کليدي اسلام است. از اين جهت رهبر معظم انقلاب در خطاب به انقلابيون جهان اسلام به اين نکته توجه مي دهند که «سلفي‌گري اگر به معناي اصولگرائي در کتاب و سنت و وفاداري به ارزشهاي اصيل و مبارزه با خرافات و انحرافات و احياء شريعت و نفي غربزدگي باشد، همگي سلفي باشيد؛ و اگر به معناي تعصب و تحجر و خشونت ميان اديان يا مذاهب اسلامي ترجمه شود، با نوگرائي و سماحت و عقلانيت - که ارکان تفکر و تمدن اسلامي‌اند - سازگار نخواهد بود و خود باعث ترويج سکولاريزم و بي‌ديني خواهد شد» (بيانات معظم له در خطبه‌هاي نماز جمعه تهران + ترجمه خطبه عربي ۱۳۹۰/۱۱/۱۴) 6- ايجاد رشد اقتصادي عدالت محور ايجاد ثروت و رفاه عمومي از جمله شاخصه هايي است که رهبر معظم انقلاب بدان به عنوان شاخصه تمدن اسلامي اشاره مي کنند. ايشان همچنين به مساله عدالت در کنار مساله رشد اقتصادي توجه مي دهند. «بايد تصميم‌گيري‌هاي بزرگي انجام بگيرد ... اگر چنانچه در اين تصميم‌گيري‌هاي بزرگ، عنصر عدالت مغفولٌ‌عنه باقي بماند، آن وقت ضررها و ضايعاتش غير قابل محاسبه خواهد بود. لذا امروز بخصوص بايد توجه به عدالت زياد باشد؛ بخصوص رابطه‌ي پيشرفت و عدالت مشخص شود.» (بيانات معظم له در دومين نشست انديشه‌هاي راهبردي ۱۳۹۰/۰۲/۲۷) « ما وقتي مي‏گوييم منتظر امام زمان هستيم، بيشترين خصوصيتي که براي امام زمان ذکر مي‏کنيم، اين است که «يملأ الله به الارض قسطاً و عدلًا»؛ نمي‏گوييم: «يملأ الله ديناً و صلاة و صوماً». بااينکه آن هم هست و قسط و عدل در چارچوب دين، بهترين و بيشترين تحقّق را پيدا مي‏کند، ليکن معلوم مي‏شود که اين عدل، يک مصرعِ بلند درخواستهاي انسان است و اگر اين روشي که الآن بعضيها غافلانه دنبال مي‏کنند و آن، الگو گرفتن از زندگي غربي است، رواج پيدا کند، روز به روز اين حالت بدتر خواهد شد. علاج اين است که ما خودمان را از دنباله‏روي فرهنگ غربي در زمينه‏ي مسائل اقتصاد کاملًا خلاص کنيم و نجات ببخشيم. اين‏طور نيست که اگر کشوري درآمد سرانه‏اش رقم بالايي است، معنايش اين است که اين درآمد سرانه به همه مي‏رسد.» (بيانات معظم له در جلسه پرسش و پاسخ مديران مسئول و سر دبيران نشريات دانشجويي ۱۳۷۷/۱۲/۰۴) 7- اقتصاد اسلامي نظام اقتصاد اسلامي با سه مفهوم رانت، ربا و فخرفروشي در مبارزه است .« شاخصه‌‌ي اصلي و عمومي اين تمدن ... در خلاص شدن از اقتصاد مبتني بر ويژه‌‌خواري و ربا و تكاثر است.» (بيانات معظم له در اجلاس جهاني علما و بيداري اسلامي ۱۳۹۲/۰۲/۰۹) « اسلام يک روش خاص خود دارد. مسلکي در مسائل اقتصادي جامعه‏ي اسلامي دارد و آن سلک را طي مي‏کند. اساس سياست کلّي اقتصادي کشور، عبارت است از رفاه عمومي و عدالت اجتماعي. البته ممکن است يک نفر با تلاش و استعدادِ بيشتر، بهره‏ي بيشتري براي خودش فراهم کند. اين مانعي ندارد. اما در جامعه فقر نبايد باشد. هدف برنامه‏ريزان بايد اين باشد.» (بيانات معظم له در مراسم تنفيذ حکم رياست‌جمهوري ۱۳۷۲/۰۵/۱۲) 8- گسترش اخلاق انساني تمدن اسلامي مبتني بر جامعه اي است که در آن انسان به مقام عبوديت مي رسد و از اين طريق خلق و رفتار اين جامعه هم الهي مي شود. «جامعه‌اي که به عبوديت خدا ميرسد، يعني به معرفت کامل خدا ميرسد، تخلق به اخلاق‌الله پيدا ميکند؛ اين، آن نهايت کمال انساني است. بنابراين هدف نهائي، آن است» (بيانات معظم له در ديدار دانشجويان کرمانشاه ۱۳۹۰/۰۷/۲۴) 9- دفاع از مظلومان عالم حضرت اميرالمونين امام علي (ع) که خود مجسمه عدالت و دفاع از مظلوم بودند سفارش فرمودند که ياور مظلوم باشيد و در برابر ستمگران بايستيد. از اين جهت، رهبر معظم انقلاب هم مي فرمايند «پيام ما به دنياى اسلام، به دولتهاى اسلامى اين است که از توان خودتان، از توانايى‌هاى عمومى و ملى و دولتىِ خودتان استفاده کنيد، از مظلوم حمايت کنيد؛ بفهمانيد به دشمنان که دنياى اسلام در مقابل سبعيت و تجاوز آرام نمى‌نشيند» (بيانات معظم له در ديدار مسئولان نظام و سفراى کشورهاى اسلامى ۱۳۹۳/۰۵/۰۷) 10- فرهنگ کار و نوآوري يکي از نقاط تمايز کشورهاي پيشرفته با کشورهايي که عقب مانده اند، فرهنگ کار است. کشوري مانند ژاپن بخش بيشتر توسعه خود را مديون فرهنگ کار آن جامعه است. «يک کشور اگر بخواهد عزت خود را، هويت خود را، منافع خود را، امنيت خود را به دست بياورد، احتياج دارد به ابتکار، به کار. با نشستن، با خوابيدن، با غفلت از اطراف، نميشود به اهداف عالي دست پيدا کرد. اينکه مي‌بينيد جامعه‌ي اسلامي و کشورهاي اسلامي چند صد سال - دويست سال، سيصد سال - دچار عقب‌ماندگي شدند، که امروز چوب آن عقب‌ماندگي را همه‌ي ما داريم ميخوريم، اين به خاطر غفلتها بود» (بيانات معظم له در ديدار فرماندهان نيروي هوايي ارتش ۱۳۹۰/۱۱/۱۹) ب‌) واقع نگري يکي از دوگانه انگاري هايي که چالش فکري مهمي براي برخي از تحليل گران ايجا�� کرده است، مفهوم واقعيت و آرمان است. رهبر معظم انقلاب لزوم در هم کناري آرمان و واقعيت را گوشزد مي کنند. «نسبت آرمانها با واقعيتهائي كه وجود دارد، چيست؟ مثلاً فرض بفرمائيد تحريم. تحريم يك واقعيتي است. خب، يكي از آرمانهاي ما پيشرفت اقتصادي كشور است، از آن طرف هم واقعيتي وجود دارد به نام تحريم. يا در مسائل گوناگون سياسي؛ در انتخابات، در غيره، غيره. آنچه كه من ميتوانم عرض كنم، اين است كه ما آرمانگرائي را صددرصد تأييد ميكنيم، ديدن واقعيتها را هم صددرصد تأييد ميكنيم. آرمانگرائي بدون ملاحظه‌ي واقعيتها، به خيالپردازي و توهّم خواهد انجاميد. وقتي شما دنبال يك مقصودي، يك آرماني حركت ميكنيد، واقعيتهاي اطراف خودتان را بايد بسنجيد و بر طبق آن واقعيتها برنامه‌ريزي كنيد. بدون ديدن واقعيتهاي جامعه، تصور آرمانها خيلي تصور درست و صحيحي نخواهد بود، چه برسد به دستيابي به آرمانها» (بيانات معظم له در ديدار دانشجويان‌ ۱۳۹۲/۰۵/۰۶) ج‌) راهبردهاي عمومي و کلان يکي از شاخصه هاي تمدن اسلامي و آرمان و اهداف نظام جمهوري اسلامي ايران دفاع از مظلوم است. رهبر معظم انقلاب دفاع از مظلوم را نه تنها يک هدف مي داند بلکه آن را راهبرد عمومي و کلان نظام جمهوري اسلامي هم مي دانند. راهبردهاي ديگر عبارتند از اسلاميت، تکيه به آراء مردم و مانند آن مي باشد. «اين راهبردها را بايستي شناخت، تكيه‌ي بر اسلاميت، ملاحظه‌ي ظالم نبودن و مظلوم نشدن در تعاملات گوناگون؛ اينكه فرمود: كُونا لِلظّالِمِ خَصماً و لِلمَظلُومِ عَوناً، اين يك وظيفه است، اين يك راهبرد كلّي است. راهبرد تكيه‌ي به آراء مردم و آنچه كه مردم‌سالاري را تشكيل ميدهد و راهبردهايي از اين قبيل؛ اينها سياستهاي كلان و اساسي و راهبردهاي اصلي نظام جمهوري اسلامي است براي رسيدن به آن آرمانها؛ كار عمومي، تلاش عمومي، ابتكار عمومي، وحدت ملّي، و از اين قبيل چيزهايي كه وجود دارد.» ( بيانات معظم له در ديدار رئيس و اعضاي مجلس خبرگان رهبري ۱۳۹۲/۰۶/۱۴) جمع بندي در اين مقاله تلاش شد تا با استفاده از بيانات و پيام هاي مقام معظم رهبري مولفه هاي کليدي و لازم نظام تصميم گيري و اجرا يعني «آرمانها و اهداف نظام جمهوري اسلامي»، «راهبردهاي عمومي و کلي» و « واقعيات» را مورد بررسي قرار دهيم. همچنين تلاش شد تا ذيل هريک از مولفه ها شاخص هاي هر يک استخراج شود. رهبر معظم انقلاب مسئولين اجرايي و تصميم گير نظام را ملزم به در نظر گرفتن اين سه مولفه مي دانند. منابع بيانات معظم له در اجلاس جهاني علما و بيداري اسلامي ۱۳۹۲/۰۲/۰۹ خطبه‌هاي نماز جمعه‌ي تهران در حرم امام خميني (ره) ۱۳۸۹/۰۳/۱۴ بيانات معظم له در محفل انس با قرآن ۱۳۹۳/۰۴/۰۸ بيانات معظم له در اجلاس جهاني علما و بيداري اسلامي۱۳۹۲/۰۲/۰۹ بيانات معظم له در خطبه‌هاي نماز جمعه تهران + ترجمه خطبه عربي ۱۳۹۰/۱۱/۱۴ بيانات معظم له در دومين نشست انديشه‌هاي راهبردي ۱۳۹۰/۰۲/۲۷ بيانات معظم له در جلسه پرسش و پاسخ مديران مسئول و سر دبيران نشريات دانشجويي ۱۳۷۷/۱۲/۰۴ بيانات معظم له در مراسم تنفيذ حکم رياست‌جمهوري ۱۳۷۲/۰۵/۱۲ بيانات معظم له در ديدار دانشجويان کرمانشاه ۱۳۹۰/۰۷/۲۴ بيانات معظم له در ديدار مسئولان نظام و سفراى کشورهاى اسلامى ۱۳۹۳/۰۵/۰۷ بيانات معظم له در ديدار فرماندهان نيروي هوايي ارتش ۱۳۹۰/۱۱/۱۹ بيانات معظم له در ديدار دانشجويان‌ ۱۳۹۲/۰۵/۰۶ بيانات معظم له در ديدار رئيس و اعضاي مجلس خبرگان رهبري ۱۳۹۲/۰۶/۱۴