گفت‌وگوی صبح صادق با خانم دکتر روح‌افزا درباره جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(ره(
در منظومه فکری حضرت امام(ره) زنان از چه جایگاهی برخوردار هستند؟
امام بارها، چه در دوران مبارزه و چه در زمان زعامت جامعه اسلامی درباره جایگاه و مقام زن تاکید کردند: «ما می‌خواهیم زن به مقام والای انسانیت برسد و در سرنوشت خود دخالت داشته باشد.» و حتی فراتر از این حضرت امام(ره) در بیانات خودشان زن و نقش زن را در موازات با نقش قرآن می‌دانند و گفته اند: «زن انسان‌ساز است، قرآن هم انسان‌ساز است».
بر همین اساس است که امام خمینی(ره) زن را پرورش‌دهنده زنان و مردان ارجمند می‌دانند و معتقدند از دامن زن است که مرد به معراج می‌رود. دامن زن محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است. زن، زن‌ها و مردان شجاع را در دامان خود بزرگ می‌کند و همچون قرآن کریم انسان‌ساز است.
در نگاه امام(ره) زن تعیین کننده آینده هر جامعه است. یا به تعبیر امام راحل: « اگر زنان شجاع و انسان‌ساز از ملت‌ها گرفته شوند، ملت‌ها به شکست و انحطاط کشیده می‌شوند.» یا در جای دیگر امام (ره) می‌فرمایند: «مادرها مبدأ خیرات هستند و اگر خدایی نخواسته مادرانی باشند که بچه‌های خود را بد تربیت کنند، مبدأ شر هستند.»
در طول تاریخ هم شاهد هستیم که صلاح و فساد هرجامعه‌ای از زنان آن جامعه سرچشمه گرفته است. زن یکتا موجودی است که می‌تواند از دامن خود افرادی به جامعه تحویل دهد که از برکات آن هر جامعه ای به ارزش‌های والای انسانی کشیده شود و یا برعکس آن جامعه را به انحطاط ببرد.
امام خمینی (ره) حضرت زهرا(س) را الگوی زن مسلمان معرفی می‌کنند و در وصف جایگاه زنان می‌فرمایند: «حضرت زهرا از معجزات تاریخ و افتخارات عالم وجود می‌باشد. زنی که در حجره کوچک خانه‌ای محقر انسان‌هایی تربیت کرد که نورشان از خاک تا افلاک و در عالم ملک و ملکوت اعلا می‌درخشید؛ حجره محقری که جِلوه‌گاه نور عظمت الهی و پرورش‌گاه زبدگان اولاد آدم بود.»
نگاه حضرت امام(ره) درست نگاهی مطابق با نگاه اسلام به زن است زنان از نظر اسلام نقش اساسی در جامعه اسلامی دارند. اسلام زن را به حدی ارتقا می‌دهد که بتواند مقام انسانی خود را در جامعه بازیابد و از حد شیء بودن ارتقا یابد و متناسب با چنین رشدی در ساختمان حکومت اسلامی مسئولیت بر عهده گیرد. زنان باید در مقدرات اساسی کشور در ابعاد مختلف حقوقی، حکومتی و بین‌المللی دخالت کنند.
زمانی که اسلام در جزیره‌العرب ظهور کرد، خانم‌ها حیثیت خود را پیش مردان از دست داده بودند. اسلام آنها را سربلند و سرفراز کرد. آنها را با مردان برابر قرار داد. عنایت اسلام به بانوان بیش از عنایتی است که به مردان دارد.
چنانکه امام(ره) نیز می‌فرمایند: «خدمت اسلام به زن در تاریخ بی‌سابقه است. اسلام زن را از لجن‌زار برداشت و به آن شخصیت داد. اسلام می‌خواهد زن و مرد رشد داشته باشند. اسلام زن‌ها را نجات داده است. آنقدری که اسلام به زن خدمت کرده است به مرد خدمت نکرده است.»
حضرت امام در مسائل مختلف عدالت و آزادی به انسان به ما هو انسان نگاه می‌کنند و تفکیکی میان بحث زن و مرد در این زمینه ها قائل نمی شوند و هیچ دانشمند، فیلسوف و اندیشمند اسلامی و غیر اسلامی مانند ایشان چنین جایگاهی را برای زن قائل نیست.
امام می‌فرمایند: «امکان رسیدن به رتبه اجتهاد برای زن هم است و اینها نمونه هستند.» در حقیقت نقش تربیتی که از سوی رهبر کبیر انقلاب اسلامی به زنان محول شده است، الگویی است که زمینه ساز حضور اجتماعی آنان و تاثیرگذاری در سرنوشت بشر است.
در کنار این نگاه، امام همواره درباره جایگاه زنان و ابعاد حضور اجتماعی‌شان سفارش اخلاقی در خور توجهی به بانوان داشتند، در یک نمونه فرمودند: «آنچه برای من یک خاطره فراموش‌نشدنی است، ازدواج یک دختر جوان با یک پاسدار است که در جنگ هر دو دست خود را از دست داده و هر دو چشمش آسیب دیده بود. آن دختر شجاع با روحی بزرگ و سرشار از صمیمیت گفت: «حال که نتوانستم به جبهه بروم بگذار با این عمل دین خود به انقلاب را ادا کنم.» عظمت روحانی و نغمه‌های الهی این عمل را نویسندگان، شاعران، گویندگان، نقاشان، عارفان، فیلسوفان، فقیهان و هر کسی که شما فرض می‌کنید، نمی‌تواند بیان کند. فداکاری، خداجویی و معنویت این دختر بزرگ را هیچ کس نمی‌تواند با معیارهای رایج ارزیابی کند.» امام ازدواج الهی یک خانم جوان را چنین عمیق می‌بیند و این جایگاه زن در اندیشه ایشان است. هیچ جای دنیا چنین نگاه والایی به زنان وجود ندارد.
در مورد حدود و ثغور حجاب اسلامی در نگاه حضرت امام خمینی(ره) و مطرح شدن این مسئله که امام به حجاب برتر اعتقادی نداشتند بفرمایید و اینکه این مسئله تا چه اندازه واقعیت داشته است؟
این تحریف اندیشه امام است که بگویند به حجاب برتر اعتقادی نداشتند. حجاب برتر حجاب قرآن است و قرآن به آن پرداخته است؛ بنابراین مشخص است امام به چه نوع حجابی اعتقاد داشتند.
امام بر حفظ عفاف و شرف زنان بسیار تأکید دارند و هرگز نمی‌توان گفت که حجاب برتر مد نظر ایشان نبود،امام(ره) بزرگوارانی چون حضرت خدیجه(س)، حضرت زینب(ع) و حضرت مریم(ع) را به عنوان الگوی زن مسلمان ایرانی معرفی کردند. کدام یک از اینها پوشش‌شان کامل نبود. اگر نظر امام خلاف عملکرد آنها باشد، چرا اینها را مدل و الگو قرار می‌دهند؟
امام (ره) برای زنانی که در سطوح مختلف جامعه فعالیت می‌کنند الگو و سرلوحه معرفی می‌کنند، بر این اساس چگونه می‌توان گفت امام(ره) به حجاب برتر معتقد نیستند وقتی می‌فرمایند زن باید مقامی مانند حضرت زینب(س) داشته باشد.
حضرت زینب(س) وقتی در بارگاه آن ملعون وارد شدند و زمانی که یزید گفت از من چیزی بخواه فرمودند ما از شما چیزی نمی‌خواهیم، تو زنان خود را پشت پرده نگاه داشتی و با ما چنین برخوردی کردی، که این نشان از اهمیت عفاف و حجاب در منظومه فکری اهل بیت پیامبر دارد. چگونه می‌توان بر موضوعی خلاف سیره این حضرات معتقد باشند؟
آیا در دیدگاه اسلام مانعی برای حضور اجتماعی زنان در عرصه‌های گوناگون وجود دارد؟
در اسلام مانعی برای حضور اجتماعی زنان در جامعه وجود ندارد و این موضوع را می توان براساس دیدگاه حضرت امام که تبیین کننده دیدگاه اسلام ناب محمدی است مشاهده کرد؛ ایشان حضرت زینب(س) را که فرزندان خود را از دست داده است و در راه خدا از همه چیز گذشته است، به منزله الگو معرفی می‌کند. امام درباره ایستادگی حضرت زینب(س) در برابر یزید پلید می‌فرماید شهادت «یک انسان» کامل در نظر اولیای خدا جمیل است نه برای آنکه جنگ کرده و کشته شده است؛ برای اینکه برای خدا قیام کرده و در برابر حاکم ظالم زمان ایستاده است.
مصداق دیگر نگاه اسلام به حضور اجتماعی زنان سیره و عمل حضرت زهرا(س) است: ایشان با چهار فرزند حضور اجتماعی‌شان پررنگ است. حضور و میدان‌داری دخت نبی اسلام(س) در دفاع از ولایت را ببینید؛ آیا این حضور اجتماعی در تاریخ نمونه دیگری دارد؟ خانمی چنین استوار پای دین خود بایستد. با این منابع و نمونه‌ها هرگز نمی‌توان گفت حضور اجتماعی زنان اشکال دارد.
از سوی دیگر می‌توان به خطاب قرآن به زنان استناد کرد؛ زیرا اگر اسلام مخالف حضور اجتماعی زنان بود، بلقیس نباید می‌آمد و ایمان می‌آورد.
نکته دیگر فلسفه وجود حجاب است که برای زنان در اجتماع تعریف شده است.
جامعه و اجتماع به حضور زنان نیازمند است و نباید به فکر حذف زنان از جامعه بود؛ در نظام اسلامی زن می‌تواند مشارکت فعال با مردان در جامعه داشته باشد؛ اما نه به صورت یک شیء، نه او حق دارد خود را به چنین جایگاهی تنزل دهد و نه مردان حق دارند درباره او چنین بیندیشند. در مورد آنچه به نام تفریحات شناخته شده است، اسلام با هر چیزی که به پوچی و از خود بیگانه شدن می‌انجامد مبارزه می‌کند و انقلاب اسلامی ایران زمینه‌ساز این حضور بود.
حضور زنان در جامعه امروز اصلاً با زمان قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست؛ میزان تحصیلات، تعداد استادان دانشگاه و مقامات علمی و ورزشی که زنان به دست می‌آورند، نشانه‌های جایگاه والای آنان در جامعه ما است. امروزه حضور عفیف زنان مسلمان ایران برای جامعه زنان الگوست و قابل عرضه به جهانیان است.
گفت و گو از حسین محمدی