دومين همايش نقش تربيت در آموزش نيروهاي مسلح از سوي معاونت آموزش ستاد كل نيروهاي مسلح در روز پنج‌شنبه 27 تيرماه به ميزباني مجتمع آموزش عالي شهيد محلاتي نمايندگي ولي‌فقيه در سپاه برگزار شد. در ادامه گزارشي از برگزاري اين همايش و اهم سخنان مطرح شده در آن را مي‌خوانيد.
در ابتداي همايش حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر نجفي، رئيس مجتمع آموزش عالي شهيد محلاتي گفت: «با توجه به اهميت مسئله تربيت در جامعه مسئولان بايد به مسائل تربيتي اهتمام بيشتري داشته باشند. در آموزش نيروهاي مسلح اگر به مسائل تربيتي و تعليم آن اهميت داده نشود، نمي‌توانيم اثرپذيري را بالا ببريم.»
تربيت نيروي در تراز انقلاب اسلامي
در ادامه امير سرتيپ محمدحسن باقري، معاون تربيت و آموزش ستاد كل نيروهاي مسلح با تشريح اهداف برگزاري همايش، با طرح سؤال‌هايي گفت: «ما در نيروهاي مسلح به چه سرمايه انساني با چه ويژگي‌هايي نياز داريم؟ نيروي انساني در نيروهاي مسلح بايد چه ترازها و مشخصه‌هايي داشته باشد؟»
وي در پاسخ گفت: «سرمايه انساني در نيروهاي مسلح يك سري ويژگي در تراز انقلاب دارد كه براي رسيدن به آن شاخصه مورد نظر بايد فرايندي را طي كنيم و آن نظام تربيت و آموزش است. با توجه به اينكه مي‌دانيم نيروي انساني ما در چه جايگاهي قرار مي‌گيرد و چه وظايفي دارد، تا حدودي مشخص است چه نوع سرفصل‌هايي بايد در نظر گرفته شود. پس بايد نظام تربيتي داشته باشيم تا خروجي آن نيروي در تراز انقلاب اسلامي در نيروهاي مسلح باشد.»
امير باقري گفت: «سه همايش در اين راستا در نظر گرفته شده است كه هدف از آنها اول تبيين ديدگاه رهبر معظم انقلاب در حوزه نظام تربيتي در نيروهاي مسلح؛ دوم شناسايي مسائل و چالش‌هاي اساسي در حوزه تربيت و آموزش نيروهاي مسلح؛ سوم روزآمدسازي دانش مراكز تربيتي آموزشي به ويژه دانشگاه‌ها و بهره‌مندي از الگوهاي جديد آموزشي تربيتي و چهارم نقش ساير نظامات مديريت سرمايه انساني در نظام تربيت است.»
نيروهاي مسلح ما مردمي هستند
در ادامه آيت‌الله سيداحمد خاتمي، امام جمعه موقت تهران و عضو هيئت‌رئيسه مجلس خبرگان به نكاتي درباره مباني تربيت اشاره كرد و با بيان خصوصيات نيروهاي مسلح كشور، گفت: «نظامي در دنيا نيست كه نيروي مسلح نداشته باشد، اما تفاوت‌هايي اساسي بين نيروهاي مسلح ما و ديگر كشورهاي جهان وجود دارد؛ از جمله اينكه تنها نيروي مسلح ما الهي است و در خدمت الله هستند، «من قاتل لتكون كلمه الله هي العليا فهو في سبيل‌الله »؛ نيروهاي مسلح ما مردمي هستند، تا پيش از انقلاب كمتر پيدا مي‌كرديم يك روحاني و يك عالم ديني فرزندش در نيروهاي نظامي خدمت كند؛ اما الآن علماي ما با افتخار فرزندان‌شان را به خدمت نظام درمي‌آورند. امام جمعه موقت تهران افزود: «ملاك در نيروهاي مسلح ما «پاكي اخلاقي و ديني» و «ارتباط صحيح با مردم» است، خصوصياتي كه در هيچ جاي جهان نمي‌بينيد. فرمانده كل قواي ما كسي است كه اهل تقوا و نجوا و عبادت است.»
ايشان با بررسي تاريخ نيروهاي مسلح در اسلام، گفت: «تنها امامي كه نيروي مسلح تشكيلاتي داشت، اميرالمؤمنين(ع) بود و حضرت بقيه‌الله(عج)نيز خواهد بود. در ميان نامه‌هاي اميرالمؤمنين(ع) كه حدود 70 نامه در نهج‌البلاغه و 200 نامه در مكاتب‌الائمه وجود دارد، 15 نامه و خطبه درباره نيروهاي مسلح و نامه به فرماندهان است و گفته شده نيروي‌هاي مسلح چگونه بايد باشند.» آيت‌الله خاتمي سپس به ذكر ويژگي‌هاي نيروي مسلح در تراز انقلاب پرداخت.
تربيت در گرو ساختارها و قوانين
دكتر احمد شفيعي، رئيس اسبق مجتمع شهيد محلاتي سومين سخنران و كارشناس حاضر در اين همايش بود كه با ارائه راهكارها و پيشنهادها در حوزه تربيت، به صورت علمي و مفصل نظام‌نامه تربيت را تبيين كرد. وي درباره نقش و جايگاه نظامات در تعليم و تربيت گفت: «طبق آيات قرآن نقش اساسي در تربيت دو چيز است؛ اول مربي و دوم ساختارها و قوانين.» دكتر شفيعي افزود: «با توجه به اين ركن، جايگاه نظامات در حوزه قوانين است. نظامات تجلي و تجسمِ ساختارها و قوانين و مقررات هستند كه در صورت انطباق با اعتقادات و ارزش‌ها تربيت‌كننده خواهند بود و ثمره آنها ايجاد سبك زندگي مشخص است.» رئيس اسبق مجتمع شهيد محلاتي اضافه كرد: «ما در تربيت به دنبال آن هستيم كه سبكي مطلوب در متربي شكل بگيرد و فرقي ندارد كه در حوزه سازماني، خانوادگي، اجتماعي يا ديني باشد؛ چرا كه كاركرد همه نظامات اين است.» دكتر شفيعي فرايند تربيت را با توجه به آيه دوم سوره جمعه‌ـ كه اول آشنا كردن مخاطب با آيات الهي، دوم انديشه‌سازي و رفتارسازي و سوم تعليم است‌ـ ذكر و نقش نظامات را در اين سه موضوع تبيين كرد.
تربيت شأن ربوبي دارد
حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر عبدالله حاجي‌صادقي، نماينده ولي‌فقيه در سپاه ديگر سخنران اين همايش بود كه با موضوع نقش تعليم و تربيت در تعالي و حركت استكمالي انسان سخنان خود را آغاز كرد. وي براي شروع چند نكته را ذكر كرد و افزود: « اول، در بين واجبات و تكاليف، تنها تكليفي كه مي‌بينيم شأن ربوبي دارد، امر به معروف و نهي از منكر است و در بين مشاغل هم تنها كاري كه مي‌بينيم شأن ربوبي دارد، شغل مربي‌گري است. اولين مربي عالم هستي خود خداست. دوم، شرافت هر علمي به موضوعش است. موضوع تعليم و تربيت كالا نيست، بلكه موضوع تعليم و تربيت انسان است. تعليم اعطاي شيء نيست، آنچه را كه در انسان وجود دارد، به فعليت رساندن است، بعدي كه بعد روح الهي است.»
نماينده ولي‌فقيه در سپاه اضافه كرد: «اگر انسان استعدادها را در مسير درست خودش استفاده نكند، به بدترين موجود تبديل مي‌شود؛ ولي اگر انسان بفهمد حقيقت او بعد الهي اوست، بهترين انسان مي‌شود. بزرگ‌ترين خدمت به انسان هم از سوي مربي صورت مي‌گيرد. الآن بهترين خدمات را خدماتي مي‌دانند كه سلامتي جسم را تأمين مي‌كند، در حالي كه بهترين خدمت، اصلاح روح انسان است. اينكه موضوع انسان شد، شكر خدا و استمداد از خدا را لازم دارد. سؤال اين است اگر كسي بخواهد كار ربوبي كند، بايد سنخيت ربوبي هم داشته باشد؟ يعني حالتي داشته باشد كه تأثيرگذار باشد.»
وي افزود: «مربي‌گري به معناي به فعليت رساندن استعدادهاست؛ استعدادي كه مورد نياز انسان است. كاري كه شهيد مطهري انجام مي‌داد و مي‌گفت كتاب‌هايم را براي نيازها نوشتم. ما نيازشناسي لازم داريم.» وي افزود: «يكي از آسيب‌هاي انسان كامل كه در كتاب انسان كامل شهيد مطهري آمده است، تربيت تك‌بعدي است. شهيد مطهري مي‌گويد، انسان كامل انساني است كه همه ارزش‌هاي انساني هماهنگ با هم در او رشد كرده و به فعليت و كمال رسيده باشد، اول همه ارزش‌هاي را داشته باشد. دوم در فرايند رشد هم بايد با هم هماهنگ جلو بروند.»
قرآن به ما راهبرد مي‌دهد
حجت‌الاسلام والمسلمين حاجي‌صادقي گفت: «به ما مي‌گويند تربيت با كلاس‌هاي تربيتي به دست نمي‌آيد، اول تزكيه بايد باشد. بله تربيت مطلوب به ذات است و اهميت دارد؛ اما مي‌شود تربيت بدون تعليم؟ مي‌شود بدون معرفت؟ تربيت منهاي معرفت عالمانه و عاقلانه و خردمندانه سر از تحجر و دين احساسي زودگذر درمي‌آورد و ايمان مستقر نمي‌آورد. آيه «إِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ استَقاموا...» به ما مي‌گويد اگر كسي ايمان مستقر داشت، نسبت به آينده هيچ نگراني ندارد از اين انسان اضطراب مي‌رود. ايمان مستقر يعني چي؟ در آيه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا...» معنا مي‌شود. مي‌گويد: اول كساني كه استقامت فكري دارند، استقامت دارند. امروز مي‌خواهند استقامت فكري را از بين ببرند. دوم استقامت عملي، «وجاهدوا باموالهم و انفسهم» در آخر آيه هم مي‌گويد: «اولئك هم الصادقون» اين نكته‌اي دارد كه با آيه دوم سوره عنكبوت فهميده مي‌شود. «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ». در آيه بعد مي‌گويد: «وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ» بايد آزمايش پيش بيايد تا ببينيم چه كسي ايمانش صادقانه است.»
نماينده ولي‌فقيه در سپاه افزود: «بايد نظامات را بياوريم و بررسي كنيم كه چه عوامل معنويت‌افزايي در آن وجود دارد و چه مي‌تواند به آن اضافه شود؟ اولين نظام كه انضباطي بود را آورديم و ديديم چه عوامل معنويت‌زايي مي‌توانيم در آن بياوريم. در نظام پرداخت حقوق را آورديم، ديديم بسيار جاي كار دارد. بايد جنبه شرعي آن كار شود. من مي‌خواهم اين را عرض كنم كه براي اسلامي كردن اول نظامات و دوم اعتبارات، كه نيروهاي مسلح ما توجه كنند به قوت همراه با قدرت.»
وي در آخر به ضرورت مربي‌سازي اشاره كرد و گفت: «قرآني كردن آموزش‌ها درخواستي است كه از شما دارم. بياييد قرآن را از مهجوريت دربياوريم؛ زيرا كار قرآن راهبرد دادن است و نسخه عملي دارد. روش‌ها و جايگاه آنان را دقيق تبيين كرده است.»
بخش پنجم اين همايش به پاسخگويي پرسش‌ها از سوي دكتر بختياري، استاد دانشگاه علوم انتظامي امين؛ دكتر زارعان، دانشيار جامعه‌المصطفي و دكتر نوذري، دانشيار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اختصاص پيدا كرد. آخرين سخنران اين همايش آيت‌الله اعرافي، رئيس حوزه‌هاي علميه كشور و عضو فقهاي شوراي نگهبان بود كه با موضوع چگونگي مواجهه نظام‌هاي تربيتي با تهديدات نوين حوزه فرهنگي تربيتي كاركنان نيروهاي مسلح انجام شد.