گروه اقتصاد/ همان‌طور که اندیشکده‌های آمریکایی‌ها بارها به سران کاخ سفید هشدار داده بودند، استفاده افسارگسیخته ایالات متحده از تحریم و ابزارهای اقتصادی خود به ویژه دلار و سامانه‌های انتقال پول سرانجام زمینه‌ساز از بین بردن استیلای اقتصادی آمریکا شده و عملاً پیامدهای تحریم‌های آمریکا در حال بازگشت به سمت خود آمریکا است! که یکی از مصادیق آن شکل‌گیری سامانه جایگزین سوئیفت است.
طرح جدید چه زمانی کلید خورد؟
اواسط سال ۲۰۱۶ در پی تهدید برخی مقامات آمریکایی مبنی بر حذف روسیه از سامانه مالی بین‌المللی «سوئیفت» ، مسکو اعلام کرد راهکاری برای این اقدام احتمالی آمریکا در نظر خواهد گرفت. ایران نیز در برابر تحریم کشورمان، برنامه ایجاد سازوکاری خارج از سوئیفت را برای ایجاد ارتباطات مالی و بانکی با دیگر کشورها آغاز کرد.
مدتی بعد «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد، پس از وضع تحریم‌های تازه آمریکا و احتمال اقدامات بیشتر ایالات متحده، افزون بر بررسی کاهش وابستگی به دلار در نظام معاملات خارجی، برای شرایط حذف از نظام جهانی بین بانکی (سوئیفت) نیز آماده شده‌ایم. «الویرا نابولینا» رئیس بانک مرکزی روسیه نیز با توجه به احتمال گسترش فشارهای تحریمی علیه این کشور گفت، همه شرایط برای ادامه فعالیت بانک‌های روسی در صورت حذف روسیه از سامانه سوئیفت فراهم شده است.
موضوعی که سبب نگرانی آمریکا شد و سران کاخ سفید بر این باور شدند که کنار گذاشتن روسیه از سوئیفت موجب شگل‌گیری سازوکار جایگزین و عملاً حذف اقتدار آمریکا در حوزه مبادلات تجاری می‌شود؛ زیرا ممکن است ممنوعیت روسیه از تداوم روابط مالی در جهان براساس شبکه مالی غرب، در نهایت سبب ایجاد درگاه مالی بین‌المللی دیگری در جهان شود و تمامی کشورهای مخالف با آمریکا را گردهم آورد؛ پیش‌بینی‌ای که به نظر می‌رسد در حال محقق شدن است، به همین دلیل آمریکا در نظر خود مبنی بر بستن دسترسی روسیه به سوئیفت تجدید نظر کرد، اما این مسئله سبب تجدید نظر در سیاست‌های حذف دلار و ایجاد سامانه جایگزین سوئیفت از سوی روسیه نشد!
جایگزین سوئیفت آماده راه‌اندازی
سفر رئیس‌جمهور به آنکارا برای شرکت در نشست سه کشور ایران، ترکیه و روسیه درباره سوریه، همان موعدی بود که رسماً از جایگزین سوئیفت رونمایی شد!
از آبان سال گذشته بود که «آناتولی آکساکوف» رئیس کمیسیون امور مالی دومای روسیه گفت، مقامات مالی و بانکی ایران و روسیه درحال مذاکره برای پیوستن شبکه‌های مالی دو کشور به یکدیگر و استفاده ایران از سوئیفت روسی هستند. وی اظهار داشت، همکاری‌های فنی با ایران در حال انجام و امکان پرداخت‌های مستقیم با شرکت‌های ایرانی به وجود آمده و روسیه همزمان با بانک‌های مرکزی ایران، ترکیه و چین در حال مذاکره است. اظهارات آکساکوف زمانی صورت گرفت که «عبدالناصر همتی» رئیس کل بانک مرکزی ایران با همتای روس خود در مسکو در حال رایزنی و گفتگو بود.
حالا پس از یک سال «اولگا اسکوروباگاتووا» معاون بانک مرکزی روسیه اعلام کرده است، جایگزین سوئیفت آماده شده و بانک‌های خارجی می‌توانند عضو آن شوند. به گفته وی، این سامانه به بازیگران خارجی امکان می‌دهد با شرکت‌های روسی که در فهرست تحریم‌های خارجی قرار گرفته‌اند، همکاری کنند. معاون بانک مرکزی روسیه این را هم گفت، سال گذشته ۴۱۶ شرکت و مؤسسه مطرح روسیه از جمله خزانه‌داری فدرال، شرکت گازپروم نفت و روس نفت به این سیستم ملحق شده‌اند.
اعتماد نکردن به غرب
«اریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نامطمئن بودن رفتار غرب و شبکه‌های مالی آن را دلیل کنار گذاشتن سوئیفت اعلام کرد و اظهار داشت، غرب بارها تلاش کرده برخی کشورها را از سیستم ارزی و پرداخت‌های مالی به دلیل رقابت اخراج کند، این مسئله برای خیلی کشورها از جمله روسیه بسیار نگران‌کننده است. وی گفت، شاهد شانتاژ و تهدیدها علیه روسیه و برخی کشورها از سوی آمریکا و غرب در حوزه مالی و بانکی هستیم و حتی حساب‌های بانکی نیز مسدود می‌شود. اقدامات ضد روسی در این حوزه نشان‌دهنده میزان اطمینانی است که می‌توان به شبکه پرداخت مالی یا هماهنگ‌کننده مالی غرب در جهان داشته باشیم.
زاخارووا افزود، معتقدیم روند جهانی شدن با وجود تمام مسائلی که از سوی جنبش ضد جهانی شدن دنبال می‌شود، امتیازهایی را برای جهان و مناطق مختلف آن به وجود آورده است.
اتصال شبکه‌های بانکی ایران و روسیه
«یوری اوشاکوف» دستیار امور بین‌الملل رئیس‌جمهوری روسیه پیش از سفر پوتین به ترکیه خبر داد، پوتین قرار است در دیدار با روحانی، همتای ایرانی خود در ترکیه با وی در زمینه ایجاد شبکه انتقال پیام‌های مالی برای جایگزینی سوئیفت گفتگو کند.
وی با بیان اینکه ایران و روسیه به دنبال ایجاد شبکه انتقال پیام‌های مالی برای جایگزینی سوئیفت هستند، اظهار داشت: «دو کشور تدابیری را برای گسترش پرداخت‌های مالی به صورت مستقیم و استفاده از ارزهای مالی اتخاذ خواهند کرد و به دنبال همکاری سیستم انتقال پیام‌های مالی روسی و شبکه مالی ایرانی سپام به عنوان جایگزین سوئیفت هستند. »
در صورت تحقق این هدف، ایران و روسیه بار دیگر گامی مشترک در جهت بی‌نتیجه کردن تحریم‌های یکجانبه و فراقانونی آمریکا برخواهند داشت، اقدامی که چند روز پس از سفر تبلیغاتی و انتخاباتی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به روسیه صورت می‌گیرد که در آن به پوتین هشدار داده بود دوستی با ایران برای روسیه خطرناک است.
نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت، این واقعیت است که روابط روسیه و ایران در موضوعات مختلف، بر اساس منافع مشترک با سرعتی قابل توجه در سطح سران و مقامات سیاسی، دیپلماتیک، قضایی، انتظامی، امنیتی، نظامی، علمی و حتی فرهنگی در حال گسترش است و در برخی از زمینه‌ها نیز جنبه راهبردی پیدا کرده است. اما در حوزه اقتصادی، تجارت، بانکی و مالی دو کشور همواره با گره عدم نقل و انتقالات مالی روبه‌رو بودند که در نتیجه آن مردم دو کشور از منافع و مزایای گسترش همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه بهره‌مند نمی‌شدند؛ اما با راه‌اندازی این سامانه این گره باز خواهد شد.
در این راستا «مهدی سنایی» سفیر تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران که حدود شش سال در مسکو به سر می‌برد، گفته است، تمامی سندهای مورد نیاز برای گسترش روابط ایران و روسیه در حوزه‌های مختلف میان سران امضا شده و هیچ کار دیپلماتیک یا سیاسی‌ای برای گسترش همکاری‌ها روی زمین نمانده و اکنون وظیفه بخش خصوصی و فعالان در سایر حوزه‌ها یا دستگاه‌هاست که همکاری‌ها با همتایان خود را گسترش دهند؛ زیرا دستگاه دیپلماسی کشور آنچه را که باید انجام داده است.