سازمان مجاهدین خلق از جمله گروه‌های پرماجرای تاریخ معاصر ایران است که فرایند شکل‌گیری و تداوم آن با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است. از جمله این موارد می‌توان به دستگیری 13 نفر از سران سازمان در شهریور سال ۱۳۵۰ و در آستانه برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی اشاره کرد که در نهایت به حکم دادگاه، ۱۲ نفر از آنان اعدام شدند. «مسعود رجوی» تنها عضو این مجموعه بود که هر چند حکم اعدامش صادر شده بود، در نهایت با یک درجه تخفیف به حبس ابد محکوم شد. آنچه در آن زمان در افکار عمومی منعکس شد، از همکارى وى با تیم بازجویى در متلاشى کردن تشکیلات حکایت داشت و سند همکارى رجوى نیز بعدها منتشر شد.
با وجود این، سازمان منافقین همواره ادعا مىکرد چون برادرِ مسعود رجوى(کاظم) با شخصیتهاى سیاسى اروپایى آشنا بوده، وساطت آنها سبب این تخفیف شده است.
«عزت‌اللّه سحابی» از فعالان نهضت آزادی قرائت متفاوتی از این ماجرا ارائه کرده است. وی در جلد اول کتاب «نیم قرن خاطره و تجربه» که در 1386، انتشارات «فرهنگ صبا» در 446 صفحه منتشر کرده است، افزون بر طرح دو فرضیه درباره اعدام نشدن رجوی، فرضیه جدیدی مبنی بر نقش شوروی در پیغام به شاه برای عفو مسعود رجوی مطرح کرده است. سحابی مینویسد:
«البته من پس از آزادی از زندان در سال 57 از دوستان قدیمی شنیدم که آقای میرفندرسکی که در آن زمان سفیر ایران در شوروی بوده، در خاطرات خود آورده است که پس از ختم محاکمه مسعود رجوی، از طرف رئیس دولت شوروی (لئونید برژنف) مرا احضار کردند و صریحاً به وسیله من به شاه پیام فوری فرستاد که مسعود رجوی نباید اعدام شود و من به تهران آمدم و این پیام را به اعلی‌حضرت رسانیدم و به دنبال همین پیام بود که مسعود رجوی مشمول عفو شاه قرار گرفت.»