این روزها همه جا صحبت از کرونا و ترس از ابتلا به این بیماری ویروسی منتقل شده از کشور چین است و پزشکان مختلفی راه‌کارهای متفاوتی، از جمله دست شستن‌های مداوم، رعایت فاصله ایمنی با افرد سرماخورده و استفاده از یک‌سری مواد غذایی را توصیه می‌کنند. در همین زمینه با دکتر «سیدمهدی میرغضنفری» متخصص فیزیولوژی و پژوهشگر طب سنتی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
آقای دکتر، برای پیشگیری از ابتلا به بیماری «کرونا ویروس» از نظر طب سنتی چه تدابیری را باید رعایت کرد؟
اصل مهم در این بیماری، پیشگیری است؛ چراکه تا به حال درمان قطعی، اعم از دارو و واکسن برای این بیماری یافت نشده است. اولین اقدام ما باید دوری از فردی باشد که علائم مشکوکی دارد، همچنین اگر خود ما نیز هر گونه علامتی از سرماخوردگی پیدا کردیم، بهتر است در خانه بمانیم و کسی به ما نزدیک نشود و فاصله دو متر رعایت شود. شست‌وشوی دست‌ها بسیار مهم است، همین‌طور شستن سطوح، ظروف، البسه و غیره و در صورتی که کار ضروری ندارید، مکان‌های شلوغ و همچنین سفرهای خارجی نروید. حتماً باید به بچه‌ها درباره بهداشت شخصی، مثل شستن دست و صورت و شست‌وشوی دهان و بینی با آب نمک آموزش داده شود، به ویژه در مدارس. همچنین دست ندادن با یکدیگر، حداقل تا زمانی که این بحران پشت سر گذاشته شود و رعایت فاصله با فردی که علائمی مثل عطسه، سرفه، تب، بدن‌درد و گلودرد را نشان می‌دهد، از ضروریات است. توصیه می‌شود افرادی که برخی علائم را نشان می‌دهند، حتماً در خانه بمانند و استراحت کنند.
آیا در طب سنتی تدابیری برای ضدعفونی کردن هوایی که تنفس می‌کنیم یا سطوحی که به آنها دست می‌زنیم، وجود دارد؟
بله، ضدعفونی کردن در طب سنتی نیز وجود داشته است؛ به این شکل که با استفاده از عصاره‌ها یا اسانس‌های گیاهی و بعضی دم‌نوش‌ها می‌توان محیط اطراف، مثل سطوح و هوا را ضدعفونی کرد. بخارات حاصل از جوشاندن بعضی از گیاهان دارویی، به خصوص گیاهانی با بوی تند، مانند آویشن، بابونه، نعناع، پونه، مرزه، مرزنجوش، رازیانه یا دود حاصل از سوزاندن ملایم برخی گیاهان یا اقلام دارویی مطرح در طب سنتی، همچون اسفند، کندر، پوست انار، عناب، عنبرنسأ، تخم گشنیز، تخم کتان و خاکشیر، دورکننده عوامل موذی، اعم از موش، عقرب و هزارپا یا عوامل موذی، مانند انواع ویروس‌ها و میکروب‌هاست که با چشم دیده نمی‌شوند، مفید است. بر اساس مقالات علمی، اکثر این گیاهان اثرات ضد التهابی، ضد میکروبی حتی ضد ویروسی دارند. بخارات یا دود موارد مذکور می‌تواند هوای محل را ضدعفونی کند.
طب سنتی چه تدابیر غذایی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های ویروسی، از جمله کروناویروس دارد؟
در طب سنتی تأکید بر این است که غذا باید خوب پخته شود و جا بیفتد، در ضمن بحث حلال و حرام غذاها نیز در آموزه‌های دینی مطرح است؛ به این معنی که تمام ماهی‌ها و حیوانات برای خوردن مناسب نیستند و همچنین گفته شده است بعضی حیوانات نجس هستند و ارتباط مستقیم با آنها مجاز نیست. یکی از توصیه‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از مبتلا شدن به کرونا ویروس، نداشتن تماس با حیوانات خانگی و غیر خانگی و همین طور مصرف نکردن آنها به صورت غذا مخصوصاً به شکل خام‌خواری یا نیم‌پز است. به طور کل این‌گونه می‌توان گفت که تدابیر غذا خوردن و چگونگی آماده‌سازی آن بسیار مهم است. یکی از اصول پخت غذا در طب سنتی، خوب جا افتادن و پختن غذاهای مناسب انسان است؛ چراکه بسیاری از بیماری‌ها در نتیجه رعایت نکردن آداب غذاخوردن شیوع پیدا می‌کند.
برای تقویت سیستم ایمنی بدن چه کارهایی باید انجام داد؟
بر اساس دیدگاه طب سنتی، سیستم ایمنی بدن زمانی قوی می‌شود که بدن از نظر مزاجی متعادل باشد و برای حصول آن لاجرم باید سبک زندگی متناسب با مزاج، رعایت شود. سبک زندگی متناسب با مزاج، تنها به خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها محدود نمی‌شود، بلکه خواب و بیداری، استرس و سایر حالات روحی و روانی، ورزش متعادل و متناسب با مزاج، مناسب بودن هوا و محیط پیرامونی و تنظیم دفعیات بدن، همه و همه باید در بهترین حالت خود قرار بگیرند تا فرد سیستم ایمنی قوی‌ای را به دست آورد. گفتن این نکته ضروری است که رعایت همه این موارد با هم ما را به هدف می‌رساند و تنها رعایت کردن یک مورد نتیجه مطلوب را حاصل نمی‌کند. برای به دست آُوردن یک سیستم ایمنی قوی، ناچاریم سبک زندگی خود را بر اساس این اصول بگذاریم و به تعادل مزاج برسیم، ضمن اینکه باید مزاج هر شخصی شناخته و زندگی‌اش بر اساس آن تنظیم شود.
به نظر شما که متخصص طب فیزیولوژی هستید، اگر فردی مبتلا به علائم کروناویروس شد، چه اقداماتی باید انجام دهد؟
هنگام مشاهده علائمی از قبیل تب، بدن درد، گلودرد، عطسه، سرفه، آب‌ریزش بینی، سرخی چشم و غیره در درجه اول نباید ترسید و باید دانست به احتمال بسیار زیاد ابتلا به کروناویروس مطرح نیست، مخصوصاً در اشخاصی که با افراد زیادی در ارتباط نیستند، حیوان خانگی ندارند، از پرسنل بیمارستان نیستند و این ویروس در شهر و محله آنها گزارش نشده است؛ در نیتجه نباید نگران باشند و ترس به خود راه دهند؛ چراکه ترس و نگرانی زیاد و ناگهانی سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند.
برای این بیماری درمان یا واکسن خاصی ساخته نشده است، حتی درباره ویروس‌هایی مثل آنفولانزا که واکسن دارد، این واکسن‌ها فقط در برابر برخی نسخه‌های این ویروس مؤثرند. یکی از نکات مهم در بحث درمان، استفاده نکردن از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها، کورتیکواستروئیدها و مسکن‌ها به محض بروز اولین علائم است. آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها روی ویروس اثر ندارند، بلکه می‌توانند علائم را بدتر هم کنند. همچنین هنگام بروز علائمی از قبیل آب‌ریزش‌بینی و حساسیت‌ها، باید از مصرف آنتی‌هیستامین‌ها، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضدآلرژی و حساسیت اجتناب کرد. این داروها ممکن است به صورت موقت علائم آب‌ریزش یا حساسیت را کاهش دهند و احساس کنیم بیماری بهبود پیدا کرده است، در حالی که ویروس درون بدن در حال فعالیت و گسترش است و ما فقط علائم ظاهری را کاهش داده‌ایم که این موضوع ممکن است حتی پزشک را نیز به اشتباه بیندازد. در این وضعیت، ویروس زمانی خود را نشان می‌دهد که بسیار گسترش پیدا کرده و بیماری به مرحله سخت‌تری رسیده باشد.
توجه کنیم که تب با نامناسب کردن بدن به عنوان محل زندگی و تکثیر عوامل مهاجم خود، باعث تضعیف یا از بین رفتن این عوامل می‌شود، یا آب‌ریزش‌بینی، عطسه و سرفه با دفع ویروس یا میکروب به پاک‌سازی بدن و کاهش میزان این عوامل در سیستم تنفسی کمک و امکان غلبه سیستم ایمنی بر باقی‌مانده ویروس‌ها را بیشتر می‌کنند؛ از این‌رو در طب سنتی تأکید شده است بلافاصله پس از بروز تب، سرفه، عطسه یا آب‌ریزش‌بینی نسبت به بند آوردن آنها با دارو اقدام نکنید و کمی صبر کنید و صرفاً در صورت شدت یافتن یا طولانی شدن آنها، درصدد تخفیف این علائم برآیید.
طب سنتی برای درمان فردی که مبتلا به کروناویروس شده است، چه راه‌کارهایی دارد؟
در صورت ابتلا به بیماری‌های ویروسی درگیرکننده سیستم تنفسی نظیر آنفولانزا، سرماخوردگی یا کروناویروس باید چند اصل را به عنوان درمان رعایت کرد. یکی از نقاط قوت طب سنتی ایرانی کلی‌نگری و حکیمانه بودن آن است، طب‌سنتی با توجه به علائم ظاهری و داخلی و گروه‌بندی آنها بر مبنای مزاج یا غیره علل اصلی را کشف و معرفی می‌کند، سپس می‌کوشد علائم را با توصیه‌ها، غذاها و برخی داروها برطرف کند.
یکی از اصل‌های مهم در درمان بیماری‌ها، استراحت کافی است؛ چراکه استراحت در زمان ابتلا به بیماری‌ها بسیار مهم است و قوه مدبره امکان و تمرکز بیشتر برای رسیدگی به عامل مهاجم را پیدا می‌کند و بسیار مهم است که نه فقط کار فیزیکی، بلکه کارهای فکری نیز محدود شوند؛ بنابراین استراحت و خواب در این دوران بسیار مهم است و ورزش نیز در این دوران به هیچ عنوان نباید انجام شود.
بهتر است در این دوران چه غذاهایی خورده شود و از چه غذاهایی پرهیز کرد؟
به سیستم گوارش نیز باید استراحت داده شود؛ به این شکل که هم مقدار غذای مصرفی باید کم شود و هم غلظت و سنگینی آن. بعضی فکر می‌کنند هنگام بیماری، برای مقابله با آن باید بیشتر بخورند، در حالی که گوارش باید نسبتاً آرام و در آرامش باشد؛ چون به دلیل درگیر بودن بدن و سیستم ایمنی در مقابله با ویروس،بدن تضعیف شده است؛ از این‌رو مقدار غذای مصرفی باید کاهش یابد. در این مدت باید از خوردن گوشت، پرهیز شود؛ چراکه گوشت‌ها هضم سختی دارند، همچنین باید از مصرف فست‌فود و غذای مانده نیز پرهیز کرد. غذاها باید سبک و حتی‌المقدور گیاهی و زودجذب باشند؛ به عبارتی سیستم گوارش را زیاد به خود مشغول نکند، زود انرژی آزاد کند و مواد زائد کمتری تولید کند که به اینها غذاهای لطیف گفته می‌شود؛ مانند انواع حریره‌ها و فرنی‌ها، شیربادام، آب سیب، فالوده سیب، به، خورش سیب یا به بدون گوشت یا با گوشت کم، شیره انگور به تنهایی یا به صورت مخلوط با آب سیب، خوراک سبزیجات، کدو حلوایی، شلغم پخته، نخودآب، ماءالعسل به همراه آب‌لیموی تازه، شیربرنج با مربای به یا سیب یا گل سرخ یا شیره انگور. انواع سوپ‌ها مثل سوپ جو، ترجیحاً بدون گوشت یا حداکثر با بال یا سینه مرغ؛ چرا که گوشت‌های سفید و پرندگان بافت لطیف‌تر و هضم راحت‌تری نسبت به گوشت چرندگان دارند. سوپ بدون رشته و مخلفات سنگین به همراه لپه و سبزیجات تازه باشد که این غذاها علاوه بر هضم آسان، قوای بدنی را تقویت می‌کنند تا بدن نیروی کافی برای مقابله با عوامل بیماری‌زا را داشته باشد.