بر اساس آنچه در روزهای اخیر در رسانه‌ها اعلام شد، در روز جمعه دوم اسفند ماه سال جاری و هم‌زمان با برگزاری یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، ایران وارد لیست سیاهFATF شد؛ موضوعی که دولتمردان ماه‌هاست بر تصویب آن تأکید دارند و فعالان بازار و مردم عادی را از عدم الحاق به آن می‌ترسانند. «صبح صادق» برای بررسی این موضوع سراغ «دکتر محمود دهقانی» اقتصاددان و استاد دانشگاه رفته است. او در این گفت‌وگو عدم الحاق کامل به FATF را با تحلیل گمانه‌زنی‌های دولت و تأثیر آن بر بازار ارز از زوایای مختلف بررسی کرده است.
آقای دکتر، واقعاً این عبارت لیست سیاه اتفاق مهمی است یا برخی با اهداف خاصی زیادی آن را شلوغ می‌کنند؟ اصلاً تبعات وارد شدن ایران در لیست سیاه چیست؟
لیست سیاه عبارت غلط و من‌درآوردی است؛ چراکه اصلاً لیست سیاه وجود خارجی ندارد. این کلمات برای هراس‌افکنی و ایجاد تنش‌های روانی بر بازارهای پولی و مالی ایران ساخته و پرداخته شده است.
FATF کشورها را بر حسب عضویت یا عدم عضویت به چند دسته کشورهای همکار، کشورهای غیر همکار، کشورهای غیر همکار کم‌ریسک و غیر همکار پرریسک تقسیم کرده است که جنبه تبلیغاتی آن بسیار پررنگ است. واقعیت این است که با وجود تحریم‌های ثانویه آمریکا، عدم الحاق ما به FATF کمترین مشکلی برای روابط مالی ایران ایجاد نمی‌کند؛ اما الحاق ما تبعات جبران‌ناپذیری برای امنیت ملی و اقتصاد کشور به دنبال خواهد داشت.
با نگاهی به اعضای تشکیل‌دهنده نهاد کارگروه ویژه مالی، به سادگی می‌توان متوجه برنامه‌های عوامل پشت پرده FATF شد؛ چراکه مؤسسان و ناظران آن مهم‌ترین دشمنان جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌روند؛ اعضایی که یا آمریکایی هستند یا تحت سلطه و گوش به فرمان آمریکا هستند.
نظرتان تبعات پیوستن کامل ایران به FATF ناشی از دشمنی غرب با ایران است و اگر این دشمنی وجود نداشت، نگرانی از پیوستن به این کارگروه وجود نداشت؟
برخی این سؤال را مطرح می‌کنند که چرا برای سایر اعضای پیوسته به کارگروه اقدام مالی نگرانی‌های ما وجود ندارد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت، مثلاً آمریکا چه مشکلی برای گاوشیرده خود، یعنی عربستان سعودی ایجاد می‌کند؟ اصلاً چه دلیلی برای این کار دارد؟
واقعیت این است که آمریکا برای دوستان خود و همراهانی که تابع محض فرامینش در منطقه و فرامنطقه هستند یا نسبت به سیاست‌های جنایت‌کارانه آمریکا خنثی عمل می‌کنند، خطری ایجاد نمی‌کند. با این توضیحات دردسرهای الحاق به FATF برای ایران است، نه برای کشوری مانند عربستان که نوکر آمریکا در منطقه به شمار می‌رود.
به نظرتان الحاق کامل جمهوری اسلامی ایران به FATF به صورت مصداقی چه تبعاتی برای اقتصاد کشور خواهد داشت؟
بهتر است به گونه دیگری به ماجرا نگاه کنیم. واقعیت این است که فشارهای سنگین آمریکا بر شبکه بانکی ایران مانع هرگونه ارتباطی بین ایران و شبکه بانکی جهان شده است. تحریم سیستم بانکی و نفتی ایران‌ـ به معنای تحریم خرید مقداری نفت ایران‌ـ آن‌قدر قابل ملاحظه و فراگیر است که عدم الحاق به FATF تأثیری در تبادلات مالی و بانکی ما ایجاد نمی‌کند. امروز بسیاری از مراودات ما به دلیل تحریم‌های آمریکا با دنیای خارج قطع شده است؛ بر فرض اگر تحریم‌های ثانویه آمریکا نبود، با عدم الحاق کامل به FATF ارتباطات بانکی ما دچار اختلال می‌شد؛ یعنی نپیوستن به FATF زمانی مهم و تأثیرگذار بود که تحریم‌های ثانویه آمریکا وجود نداشت.
در وضعیت کنونی ما، عدم الحاق به آن منجر به هیچ اتفاق جدیدی نمی‌شود؛ چراکه تحریم‌های آمریکا هم‌اکنون مراودات پولی و بانکی ما را تحت فشار قرار داده است. می‌خواهم بگویم نپیوستن خطری ندارد؛ اما پیوستن نه تنها فایده‌ای ندارد، بلکه کشور را با تهدیدات جدیدی مواجه خواهد کرد.
اما دولتمردان مخالف تحلیل شما هستند؛ اگر عدم الحاق به FATF برای ما فرقی نمی‌کند، حتی منجر به تحمیل خسارات بیشتری می‌شود، پس دلیل اصرار برخی از دولتی‌ها بر پذیرش لوایح CFT و پالرمو چیست؟
برای روشن شدن افکار جامعه، واقعاً بررسی این موضوع ضروری است. جالب اینکه اخیراً وزیر خارجه آمریکا با الفاظ آمرانه‌ای بسیار مصرانه خواستار تصویب دو لایحه پالرمو و CFT از سوی ایران شده است! اگر آمریکایی‌های بر این موضوع اصراری دارند، حتماً الحاق کامل ایران به FATF برای آنها نتایجی دارد که دشمن بر آن تأکید دارد.
اتفاقاً برخی دولتمردان باید به این پرسش پاسخ دهند که چه موضوعی سبب شده است منافع آنها در راستای منافع آمریکا باشد؟
هنگامی که وزیر خارجه آمریکا و کل نظام سیاسی آمریکا تصویب این دو لایحه را مصرانه از دولت ایران می‌طلبند و از طرفی ترامپ دشمنی خود را با ایران نه از پشت صحنه، بلکه بسیار رودررو و واضح نشان داده است.
واقعاً چه دلیلی بر اصرار دولتمردان در پیوستن کامل به FATF وجود دارد؟ آیا الحاق کامل به FATF و تصویب CFT و پالرمو منجر به لو رفتن راه‌های دور زدن تحریم‌ها و کنترل کردن آنها از سوی غرب نمی‌شود؟ اگر دولت دلیل معتبری دارد که مغایر با این تحلیل است، صراحتاً دلایل خود را به مردم توضیح دهد.
شما اگر دقت کنید، مهم‌ترین دلیل مورد نظر دولتمردان در لزوم پیوستن به FATF جلوگیری از ایجاد اختلال در سیستم بانکی کشور است؛ آیا در حال حاضر تحریم‌های ثانویه آمریکا در سیستم بانکی و مراودات ما با دنیا مشکلی ایجاد نکرده است؟ مگر اروپا همکاری تنگاتنگی با آمریکا در تحریم بانکی ما ندارد؟ دولت باید به این پرسش‌ها و دلایل اصرار خود برای پیوستن به FATF پاسخ دهد.
آقای دکتر، با وجود اینکه گفته شد بعد از عدم تصویب دو لایحه باقی‌مانده از FATF بازارها تغییرات خاصی را تجربه نمی‌کنند، در همین چند روز گذشته شاهد افزایش نرخ ارز بوده‌ایم. تحلیل شما از دلایل این افزایش نرخ ارز چیست؟ آیا این افزایش با این موضوع و رفتن ایران به لیست سیاه مرتبط است؟
عامل روانی مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ ارز است. دولتمردان ماه‌هاست مردم و فعالان بازار را از عدم الحاق کامل به FATF می‌ترسانند. آن‌قدر درباره عوارض و تبعات بانکی و تبادلات تجاری نپیوستن به FATF گفتند که این موضوع به لحاظ روانی جامعه را دچار شوک کرد.
استرس به‌جا مانده از چنین تحلیل‌هایی به صورت روانی و در کوتاه‌مدت نرخ ارز را افزایش می‌دهد. متأسفانه، برخی از عناصر غرب‌گرای غیر دولتی با برخی بازارسازی‌ها منجر به افزایش نرخ ارز شده‌اند تا تبعات عدم الحاق به FATF را واقعی نشان دهند.
چنین برنامه‌ها و سیاست‌هایی قطعاً خیات به ملت است. این گروه از افراد باید بدانند افزایش نرخ ارز کاملاً موقتی است و تنش‌های روانی ایجادشده به سرعت از بین خواهد رفت، مشروط به اینکه دولت نیز عزمی برای تحقق این موضوع داشته باشد.
یعنی به نظرتان برخی به صورت تعمدی نرخ ارز را افزایش داده‌اند؟
ما چیزی به نام بازار نرخ ارز نداریم؛ یعنی اصلاً بازاری در این زمینه وجود ندارد و نرخ‌گذاری ارز تماماً در انحصار دولت است؛ بنابراین چون عرضه‌کننده اصلی ارز دولت است، پس تعیین‌کننده قیمت هم دولت است، حتی اگر خاطرتان باشد رئیس‌جمهور سال گذشته در مجلس اعلام کرد، اگر اراده کنیم می‌توانیم نرخ ارز را حتی تا ۴ هزار تومان هم پایین بیاوریم.
مسئله اینجاست که منافع دولت در افزایش نرخ ارز است؛ البته به حدی که اوضاع از دست‌شان خارج نشود و اثر معکوس به جا نگذارد. به نظر می‌رسد دولت مایل به نگه داشتن نرخ ارز بین ۱۱ هزار تا ۱۲ هزار تومان است. از سوی دیگر، کسری بودجه دولت در سال ۱۳۹۹ یکی دیگر از دلایل افزایش نرخ ارز است.
به نظر می‌رسد دولت تصمیم دارد ۲۰ روز تا یک ماه برای رفع کسری بودجه خود نرخ ارز را بالا نگه دارد، اما نرخ ارز از تعطیلات نوروز کاهش می‌یابد و تا حد قابل ملاحظه‌ای به ثبات می‌رسد.
فرض کنیم تحریم‌های آمریکا برداشته شود؛ آیا در این صورت الحاق ایران به FATF به طور کامل لزوم یا فایده‌ای دارد؟
بر فرض لغو تمامی تحریم‌های آمریکا باز هم الحاق به FATF غلط است، هر چند دولت تاکنون ۳۹ بند از ۴۱ بند را عمل کرده است که بخشی از این اقدام هم غلط بوده است و دولت باید پاسخگوی این مسئله باشد. در صورت لغو تمام تحریم‌های آمریکا، الحاق ما به دو کنوانسیون باقی‌مانده، به دلیل اینکه غربی‌ها بر آن هستند تا ما را بعد از الحاق دچار بحران پولی و مالی کنند، به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. یکی از مسئولان رسمی وزارت خزانه‌داری آمریکا در کنگره آمریکا صریحاً درباره اثرگذاری تحریم‌ها درباره ایران گفت: هرچند تحریم‌های ما بر ایران اثر دارد، اما این تأثیر زمانی کامل می‌شود که ایران را به طور کامل به FATF بکشانیم. در صورتی که آمریکایی‌ها اثرگذاری تحریم‌های خود را منوط به الحاق ایران به FATF می‌دانند، آیا پذیرش این دو لایحه به معنای وارد کردن بیشترین ضربه به اقتصاد و خیانت به کشور نیست؟