زیر پوست اینستاگرام !

اگر قصد انتخاب تأثیرگذارترین رسانه‌های اجتماعی فضای مجازی جهان را داشته باشیم، قطعاً اینستاگرام رتبه نخست را کسب خواهد کرد؛ زیرا نه تنها یک دهه از شروع فعالیت آن می‌گذرد، بلکه علاوه بر داشتن یک میلیارد کاربر، اکنون رسماً بستر حضور و فعالیت سلبریتی‌ها یا همان چهره‌های تأثیرگذار فرهنگی و اجتماعی جهان است.

علاوه بر این، اینستاگرام تنها شبکه اجتماعی پرمخاطب خارجی است که در کشور ما بدون محدودیت در دسترس کاربران قرار دارد و بنا بر آمار برخی از نظرسنجی‌ها، حداقل ۵۴ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۹ ساله ایرانی در این شبکه اجتماعی عضویت دارند.

سال‌ها پیش «تری سنفت» در کتاب «دختران دوربینی: سلبریتی و جامعه در عصر شبکه‌های اجتماعی» خود نسبت به ظهور نسل جدید و کنترل‌نشده‌ای از فعالان مجازی مشهور در شبکه‌های اجتماعی هشدار داده بود؛ این همان پدیده‌ای است که امروز در کشور ما با عنوان شاخ‌های اینستاگرامی یا چهره‌های مشهور اینستاگرام شناخته می‌شود و ناتوانی در مواجهه هوشمندانه با این پدیده موجب شد در روزهای گذشته رکورد ناپسند جدیدی به نام کاربران فضای مجازی کشورمان ثبت شود.

ماجرا از این قرار است که هفته گذشته دو نفر از چهره‌های مبتذل و پرمخاطب اینستاگرام که مجموع دنبال‌کننده‌های آنها بالغ بر هفت میلیون کاربر است، در یک گفت‌وگوی ویدئویی زنده اینستاگرامی توانستند بیش از 400 هزار بیننده را در ساعت 6 صبح به تماشای خود جلب کنند؛ آن هم در برنامه‌ای که عمده محتوای ردوبدل شده آن جنسی و غیر اخلاقی بود.

بدون شک جلب این حجم بالا از مخاطب جوان و نوجوان زنگ هشداری پرصدا برای خانواده‌ها و مسئولان فرهنگی کشور است که باید برای آن چاره‌اندیشی کنند و صرفاً به فکر پاک کردن صورت مسئله نباشند. چرا که تجربه ثابت کرده که مثلاً برای نمونه فیلترینگ تلگرام و بی‌توجهی به حمایت مستمر از پیام‌رسان‌های داخلی موجب شده است امروز بازار خرید و فروش پروکسی‌های ضد فیلتر تلگرام در کشور داغ باشد و کاربران در سودای دسترسی به این پیام‌رسان خارجی، حجم قابل توجهی از اطلاعات خصوصی خود را علاوه بر سرورهای این پیام‌رسان در دسترس سرویس‌دهندگان نامعلوم فیلترشکن‌ها قرار دهند.

از سوی دیگر، فعال کردن یک ابزار عبور از فیلترینگ در رایانه یا تلفن همراه هوشمند کاربر، عملاً امکان دسترسی بدون محدودیت او به دریایی از محتوای ضد ارزشی و اخلاقی را ممکن می‌کند؛ از این‌رو صرفاً تمرکز بر سیاست فیلترینگ، بدون اعتبارزدایی از رسانه هدف به داغ شدن بیش از پیش بازار فیلترینگ کمک می‌کند، آن هم درباره رسانه‌ای که اغلب کاربران آن را نوجوانان و جوانان کشورمان تشکیل می‌دهند و گرایش آنها به فیلترشکن‌ها می‌تواند پیامدهای زیادی برای امنیت روانی و اخلاقی کشور به همراه داشته باشد.

به نظر می‌رسد در مواجهه با تهدیدات ضد اخلاقی برخواسته از اینستاگرام باید رسانه‌های و نهادهای فرهنگی کشور با افزایش آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها،‌ به ویژه کاربران کودک و نوجوان، سواد رسانه‌ای و هوشیاری و تشخیص آنها را نسبت به تهدیدات این شبکه ارتقا دهند و در گام بعدی با استفاده از مکانیزم‌های هوشمند قانونی، ازجمله پلیس بین‌الملل، تولید‌کنندگان محتوای ضد اخلاقی ساکن در کشور های همسایه تحت پیگرد قرار گیرند.