با اولین گزارشهای موارد ابتلا به ویروس کرونا در کشور، موضوع افزایش اقدامات پیشگیرانه، درمان، بستری بیماران به سرعت در اولویت قرار گرفت. وزارت بهداشت مسئولیت مستقیم مدیریت ملی این موضوع را بر عهده گرفت و بسیاری از شرایط در کشور تغییر یافت. در نیروهای مسلح هم به دلیل نوع مأموریتها و اقدامات، به نظر این ویروس یک تهدید شمرده می‌شد که به سرعت فاز عملیات مقابله با آن آغاز شد. اما این ویروس فصل نوینی از تهدیدات گسترده برای کشور دانسته می‌شد و این اولین مورد از تهاجم و تهدید زیستی سراسری و جهانی بود. بر این اساس در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به سرعت شرایط با این تهدید وفق داده شد. در گفت‌وگو با سردار «احمد عبداللهی» معاون سلامت، آموزش پزشکی و دفاع زیستی سپاه کم و کیف وضعیت سپاه در این حوزه را جویا شدیم.
ابتدا درباره تغییر نام معاونت خود و دلایل آن توضیح دهید.
آنچه ما در مجموعه سپاه باید مبتنی بر رسالت پاسداری از انقلاب داشته باشیم، پاسخگویی به همه تهدیداتی که متوجه کشور و انقلاب است. بعد از بروز پدیده کرونا در جهان و ایران هم ما در مجموعه سپاه به این جمع‌بندی رسیدیم که باید در این زمینه هم توانمند شویم. اساساً هر نوع تهدیدی که بر نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران حادث شده، متعاقب آن یک قدرت تولید شده است؛ قدرت دفاعی و بحث موشکی در دفاع مقدس تولید و تقویت شد، در ماجرای عملیات‌های تروریستی منافقین در بحث هواپیماربایی نیز سپاه با تشکیل سپاه حفاظت هوایی و هواپیمایی و فرودگاه عملاً این تهدید را از بین برد، همچنین قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در اوج تحریم‌های ظالمانه، آبادانی کشور را رقم زد؛ در واقع این هنر سپاه بود که از دل تهدید، فرصت‌سازی کرد. در عرصه جنگ بیولوژیک و اصولاً تهدیداتی که از این ناحیه به کشور حاصل می‌شود، باید ظرفیت‌های لازم را در کشور ایجاد می‌کردیم؛ البته در دفاع مقدس تجربه جنگ نوین را در مقابله با عوامل شیمیایی داشتیم و توانستیم توانایی مقابله با حملات شیمیایی را برای کشور به بالاترین حد ممکن در دنیا برسانیم، اما تجربهای در زمینه پدافند بیولوژیک وجود نداشت؛ از این رو لازم بود برای مقابله با تهدید بیولوژیک، مثل کرونا در مجموعه سپاه توانایی و توانمندی لازم را برای مقابله با چنین تهدیدی به دست بیاوریم؛ به همین دلیل از نام معاونت کلمات بهداشت، امداد و درمان را در واژه سلامت خلاصه کردیم و به فرمانده محترم کل سپاه پیشنهاد دادیم عنوان معاونت به معاونت سلامت، آموزش پزشکی و دفاع زیستی تغییر پیدا کند و این تغییر هم در نام اتفاق افتاد و هم در ساختار و تشکیلات. انعطافپذیری در ساختار یکی از شاخصه‌های سپاه است؛ یعنی در برابر هر تهدیدی متناسب‌سازی ساختار صورت میگیرد.
یعنی علاوه بر تغییر نام که خود یک بار روانی مثبت است، در ساختار هم تغییر داشته‌اید؟
بله، در این معاونت با افزایش ظرفیتها، موضوع دفاع زیستی به مأموریتها افزوده و ساختارهای لازم در نظر گرفته شد، همچنین در ردهها هم به صورت زنجیره‌وار این ساختار پیش‌بینی شده است و ما باید یک شبکه توانمند و مویرگی تا لایههای پایین ساختاری خودمان، حتی در حوزه بسیج داشته باشیم؛ لذا معاونت دارای چند مرکز و اداره شد، ازجمله اداره پژوهش و مرکز فرماندهی و کنترل بیماری‌ها که در ساختار در نظر گرفته شد تا بتوانیم دقیقاً تمام آنچه را در هر نقطه‌ای از کشور اتفاق میافتد، مانیتورینگ کنیم.
برای متناسب‌سازی ساختار و نیروها با مأموریت جدید چه اقداماتی انجام دادید؟
ابتدا متناسب‌سازی ساختار سپاه و نیروها و ردههای عمده را داشتیم. در این بین، نیروی زمینی و بسیج بیشترین سهم را برای دفاع زیستی در مقابل تهدیدات بیولوژیک داشتند. ظرفیت‌سازی برای دفاع زیستی در سپاه در حال پیگیری است، تا در حوزه حوادثی مثل کرونا بتوانیم پاسخگویی لازم را داشته باشیم. دانشگاه بقیه‌الله(عج) هم به عنوان بازوی علمی و مرکز پژوهشی تحقیقاتی ما که اندیشمندان حوزه تهدیدات بیولوژیک در آنجا حضور دارند، رهیافت‌های این حوزه را برای ما احصا میکنند؛ لذا نیازهای تحقیقاتی و پژوهشی سپاه و کشور را در این مجموعه با نگاه آینده‌پژوهی و تحقیقات بیولوژیک پیگیری میکنیم؛ برخی پژوهش‌های این مجموعه در حوزه درمان بیماران بسیار مؤثر واقع شده است. تقویت دانشگاه بقیه‌الله(عج) به منظور داشتن آزمایشگاههای سطح ۳ و آزمایشگاههای متنوع با نیروهای متخصص در دستور کار قرار گرفته است، در این حوزه به دانشگاه کمک میکنیم تا به جذب و آموزش این نیروها سرعت دهند؛ البته امروز تخصص ویروس‌شناسی و میکروب‌شناسی و متخصص‌های مولکولی خوبی در این مجموعه وجود دارند که با توجه به ساختار جدید، کفاف نیاز ما را نمی‌دهد؛ لذا جذب و سرمایه‌گذاری روی این دانشمندان در اولویت قرار گرفته است.
آماری از وضعیت کل سپاه بفرمایید.
روز اولی که یک بیمار کرونایی در بیمارستان بقیه‌الله(عج) پیدا شد، یعنی اول اسفند، مسئول بیمارستان از من درباره پذیرش یا عدم پذیرش این بیماران استعلام گرفت که من گفتم: اگر سپاه الآن به مدد مردم نیاید، پس کی باید بیاید؟ پس از آن بیمارستان بقیه‌الله(عج) در شرایطی این مسئولیت را قبول کرد که در طرح وزارت بهداشت و ستاد کل نیروهای مسلح بیمارستان‌های هاجر و بعثت در اختیار بیماران کرونایی قرار داده شده بودند و بعد اگر ظرفیت همه بیمارستان‌های دانشگاهی، تأمین اجتماعی و این دو بیمارستان ارتش پر می‌شد، بیمارستان بقیه‌الله(عج) که معین بود، وارد مدار می‌شد؛ اما این ریسک را پذیرفتیم و کل بیمارستان را به درمان بیماران کرونایی اختصاص دادیم. بعد از مدتی، ۵۵۰ تخت بیمارستان مخصوص بیماران کرونایی شد؛ تخت‌های اورژانس را چند برابر کردیم، تخت‌های آی‌سی‌یو هم با اقدام جهادی چندبرابر شد و از ۳۰ تخت، در مدت ۲۰ روز، به ۱۰۰ تخت رسید که متخصصان این حوزه میدانند این تقریباً یک کار خارق‌العاده در این مدت است. در کنار آن، نقاهتگاه هزار تختخوابی در پردیس بیمارستان آماده شد. حتی تولید ماسک و گان را هم در دانشگاه بقیه‌الله(عج) شروع کردیم، به صورتی که بیش از نیاز بیمارستان تولید شد و مازاد آن برای تأمین نیاز سایر مجموعههای سپاه مصرف شد. در تهران پیشرفتهترین بیمارستان سیار آسیا را که به بیمارستان شهید صدوقی اصفهان متعلق است، با افزایش ظرفیت از ۱۲۰ تخت به ۵۰۰ تخت برای احتیاط مستقر کردیم؛ تدارک ما خیلی بیش از آن چیزی بود که نیاز شد. در سایر استانها، مثل قم و گیلان هم از ظرفیت بیمارستانی ثابت و سیار سپاه استفاده کردیم و سپاه در کنار ارتش به مدد مردم آمد. یک بیمارستان صحرایی نیروی زمینی با ۱۰۰ تخت در قم مستقر شد، در گیلان بیمارستان صحرایی نیروی دریایی سپاه را برپا کردیم، در چند شهر دیگر هم بیمارستان‌های ما بسته به اعلام نیاز وزارت بهداشت برپا شدند. مستحضر هستید که این بیمارستانها مبتنی بر تروما هستند که ما در درمان بیماران کرونایی وضعیت آن را از ترومایی به کرونایی تغییر دادیم. در قرارگاه امام رضا(ع) قرار بر این شد تا ۷۰ درصد تخت‌های بیمارستان‌های نیروهای مسلح به موضوع کرونا اختصاص پیدا کند که ما در برخی موارد، مثل بیمارستان بقیه‌الله(عج) ۱۰۰ درصد یا بیشتر از ظرفیت ۱۰۰ درصد بیمارستان را زیر بار بیماران کرونایی بردیم و توانستیم به مدد مردم بشتابیم. در کل، تاکنون نزدیک به ۱۴هزار بیمار کرونایی در مراکز بیمارستانی سپاه بستری و درمان شدند. در این میان، پزشکان و پرستارانی بودند که نزدیک به دو ماه در بیمارستان حضور دائمی داشتند و منزل نرفتند؛ تعدادی شهید نیز از کادر درمانی و خدمت‌گزاران داوطلب بیمارستانها تقدیم کردیم.بحث ضدعفونی کردن معابر و مراکز در سراسر کشور از سوی نیروهای بسیج و سپاه انجام شد. یگانهای جنگ نوین سپاه هم با تجهیزات مناسبی که برای رفع آلودگی داشتند، وارد صحنه شدند. از یک سری ابتکارات و دستاوردها نیز در این حوزه رونمایی شد و به مدد مردم رفتند. در تولید ماسک و البسه حفاظتی کادر درمان هزاران گروه جهادی در بسیج شکل گرفت که ارائه آمار دقیق آنها ممکن نیست.
در حوزه درمان، واکسن و کارهای پژوهشی چه کارهایی کردید؟
در حوزه غربالگری کشوری، طرح در مجموعه معاونت سلامت آموزش پزشکی و دفاع زیستی سپاه مطرح و به وزارت بهداشت ارائه شد. اشکالاتش را برطرف کردیم و نهایتاً سازمان بسیج مستضعفین طی تفاهم‌نامه‌ای با وزارت بهداشت این طرح را شروع کرد که در سطح جهانی طرح قابل توجه و بی‌سابقه‌ای بود که با بالاترین درصد ممکن در دنیا اجرا شد؛ بیش از ۱۶ هزار گروه سازماندهی شدند که در شبکه‌ای هماهنگ کار غربالگری را انجام دهند. خیلی از کشورهای خارجی تقاضای انتقال دانش فنی و تجربه انجام این کار را دارند. چند دستاورد مثل اسکن حرارتی و چندین دستاورد فناورانه و پژوهشی در حوزه درمان هم داشته‌ایم. در حوزه دارو و درمان، داروهای بسیار خوب و اثربخشی در مجموعه دانشگاه بقیه‌الله(عج) کشف و تولید شده یا در مرحله تحقیقات است. در دانشگاه بقیه‌الله حدود ۲۰۰ طرح تحقیقاتی در حال انجام است، ۶۰ طرح به مراحل خوبی رسیده و ۴۰ طرح کد اخلاق گرفتهاند و روی انسان قابل آزمایش تشخیص داده شده‌اند؛ ۲۰ پروژه در کارآزمایی بالینی وارد شده و نتایج خوبی کسب شده است که تأثیر آن را در کاهش مرگ‌ومیرها هم شاهد هستیم.
آیا در حوزه واکسن هم سپاه ورود کرده و اگر ورود کرده توفیقی داشته است؟
سپاه هم در کنار سایر مراکز تحقیقاتی برای تحقیقات در زمینه تولید واکسن اقدام کرده است. رهبر معظم انقلاب هم به این مورد اخیراً بسیار تأکید داشته‌اند که در کشور هرچه سریع‌تر واکسن این ویروس تولید شود؛ در هر صورت برای به نتیجه رسیدن تولید واکسن حداقل شش ماه زمان نیاز است و باید صبر کرد تا این حداقل زمان بگذرد سپس درباره این موضوع نظر داد.