این روزها بازار خودرو روزگار پرتلاطمی را می‌گذراند؛ روزهایی که شاهد قیمت‌های سر به فلک کشیده و غیر قابل باوری هستیم که روزی بر اثر هجوم نقدینگی‌های سرگردان مردم به این بازار و روزی دیگر به دلیل کمبود عرضه نسبت به تقاضا، اوج می‌گیرد و گاهی نیز حاصل سوداگری دلالانی است که به دنبال گرفتن ماهی از آب گل‌آلود هستند. با این حال، برخی کارشناسان خودرو نظر دیگری داشته‌اند و بر این باور هستند که این قیمت‌ها و آشفتگی‌های مالی و اقتصادی در بازار، حاصل سیاست‌های غلطی است که مقصر اصلی آن کسی جز دولت نیست.
دولت برای سروسامان دادن به این اوضاع، از هفته‌های گذشته طرحی با عنوان پیش‌فروش خودرو، آن هم به‌صورت قرعه‌کشی از متقاضیان واجدالشرایط را آغاز کرده است؛ طرحی که بر اساس آن، متقاضیان میلیونی خرید خودرو برای تصاحب چند ده‌هزار خودرو، قرار است با هم وارد رقابتی از جنس قرعه و شانس شوند؛ هرچند بر اساس اعتقاد برخی کارشناسان، این طرح نوعی لاتاری و بخت‌آزمایی است و باز هم ممکن است خودرو به دست مصرف‌کننده واقعی نرسد. حالا و با اتمام فرصت ثبت‌نام مرحله دوم، سؤال این است آیا این طرح می‌تواند اوضاع بازار خودرو را سروسامان دهد؟ «صبح صادق» برای بررسی بیشتر این موضوع، پای صحبت‌های «فربد زاوه» کارشناس بازار خودرو نشسته است.
زاوه به صبح صادق می‌گوید: «آن چیزی که برای بازار اهمیت دارد، میزان عرضه و نه روش‌ها یا نحوه عرضه است. در حالی‌که این طرح درباره روش‌های فروش است و به میزان عرضه در بازار کاری ندارد و تغییری در آن ایجاد نمی‌کند؛ کمااینکه تولیدکنندگان خودرو در کشور، همین امروز حدود یک میلیون تعهد معوق دارند و اگر همین خودروها را تحویل دهند، بازار تا حدودی دچار آرامش خواهد شد، ولی این کار را نمی‌کنند؛ از این‌رو این طرح آن‌طور که باید، تاثیرگذار نخواهد بود؛ از طرفی بحث قیمت پایین‌تر از قیمت بازار سبب شده است تقاضای جدیدی به بازار اضافه شود، از آن طرف ثبت‌نام بدون پیش‌پرداخت نیز سبب شده هر کسی تقاضای خاموش داشته است در این طرح ثبت‌نام کند؛ بنابراین طرح فوق هیچ نقشی در آرامش بازار نخواهد داشت.»
آقای زاوه، به نظرتان سیاست جدید خودروسازان در برابر بازار تقاضا چقدر می‌تواند در نگاه سفته‌بازانه به خودرو تغییر ایجاد کند؟
ببینید، اولین نکته این است که سوداگری یا دلالی مشکل بازار خودرو نیست؛ بلکه مشکل اصلی فرار دولت از مسئولیت‌های خود است که با استفاده از پروپاگاندا عنوان می‌کند دلالان همه چیز را بر هم ریخته‌اند؛ در حالی‌که این‌طور نیست؛ برهم‌ریختگی اقتصاد ایران مربوط به سیاست‌های غلط دولتی است و ربطی به دیگران ندارد؛ بنابراین طرح پیش‌فروش خودروها از طریق قرعه‌کشی تأثیری بر آرامش بازار خودرو نخواهد داشت؛ چراکه در کشور گاهی مسائل مهم‌تری، مانند خرید و فروش کارت ملی و کارت بازرگانی نیز وجود دارد؛ طبیعتاً در این شرایط دلالی خودرو با راحتی بیشتری روی می‌دهد.
یعنی شما معتقدید چیزی که سبب آشفتگی در بازار خودرو شده، کمبود عرضه است؟
نه، دلیل اصلی سیاست‌های غلط پولی است که سبب ایجاد تورم در کل کشور شده است؛ سیاست‌های غلطی که دولت در این سال‌ها پی گرفته و کسری بودجه‌های شدیدی که دولت با آن مواجه است. برخی، از کسری بودجه 70 درصدی سخن می‌گویند؛ طبیعی است از کشوری که بودجه آن حدود 70 درصد کسری دارد، نمی‌توان انتظار داشت با تورم مواجه نشود؛ از این‌رو باید تأکید کرد سیاست‌های مالی و پولی دولت غلط است و اگر این سیاست‌ها اصلاح شود، هیچ دلالی نمی‌تواند بازار را به هم بریزد.
طرح پیش‌فروش خودرو را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این طرح بیشتر زخم است تا مرهم! اگر قرار است مشکل عرضه حل شود، باید عرضه خودرو آزاد شود؛ چنانکه تاکنون از زبان هیچ دولتمردی شنیده نشده است که بگوید چهار خودروساز یا بیشتر، بلکه همه می‌گویند دو خودروساز، یعنی «ایران خودرو» و «سایپا»؛ تا زمانی که چنین دیدگاهی وجود دارد، نباید انتظار داشته باشیم مشکل بازار خودرو حل شود. متأسفانه در صنعت خودرو آن‌قدر در مسیر تولید شرکت‌های خصوصی سنگ‌اندازی می‌شود که حتی شرکت‌هایی مانند «کرمان خودرو» و «بهمن خودرو» که به نوعی وابستگی‌های سیاسی هم دارند، هیچ‌وقت نمی‌توانند به فرایند تولید پایدار برسند؛ از این‌رو اگر قرار است مشکل بازار خودرو حل شود، باید اجازه داده شود شرکت‌های جدید تولیدی ایجاد شود و فشار کاهش یابد، بعد از مدتی واردات خودرو هم آزاد شود یا حداقل اجازه فعالیت بخش خصوصی را بدهیم تا بازار به تعادل برسد. در این طرح فروش، چون درنهایت پرداخت‌های نقدی را هم حذف کردند، عملا تقاضاهای خاموش زنده شد و عملا تقاضاهای جدیدی ایجاد شد. اگر بناست دولت این مسائل را حل کند، جدا از اینکه باید سیاست‌های پولی خود را اصلاح و تورم را در ریشه خشک کند، همان‌طور که عنوان شد باید عرضه خودرو نیز افزایش یابد.
از نظر شما سیاست‌های غلط پولی و مالی دولت بیشتر از موضوع دلالی روی بازار، به‌ویژه بازار خودرو، تأثیر داشته است؟
بله، من برای ادعای خود، سند دارم؛ برای نمونه این افراد چرا در سال 1393 نمی‌توانستند بازار خودرو را آشفته کنند؟ چرا در این سال دولت مجبور شد 120 هزار میلیارد تومان کمک مالی به صنعت خودرو داشته باشد؟ واقعیت این است که سوداگران همیشه بوده‌اند؛ اما سؤال این است که چطور بانک مرکزی نمی‌تواند چنین گردش‌های مالی بزرگی را پیدا کند؟ چطور وزارت اقتصاد نمی‌تواند از آنها مالیات بگیرد؟ اینکه بگوییم این گردش‌ها از سوی چند نفر انجام می‌شود، صرفا پروپاگاندایی است که دولت برای فرار از مسئولیت به راه انداخته است و به عقیده من هیچ دلیل دیگری نمی‌توان برای آن یافت.
تولید روزانه خودرو در کشور در حالت عادی تا شش هزار دستگاه بوده است، الان هم که آقایان می‌گویند ما روزی چهار هزار دستگاه تولید می‌کنیم؛ آیا تولید هزار خودروی کمتر یا بیشتر در این آمار تولیدی، می‌تواند بازار را به هم بریزد؟ اصلا این اعداد با میزان تولیدی که عنوان می‌شود وجود دارد، قابل قیاس نیست؛ درست مانند ماسک است که برخی گفتند عده‌ای ماسک را احتکار کرده‌اند و فلان مقدار ماسک در فلان جا کشف کرده‌ایم، در حالی‌که در آن مقطع، خود «آقای رحمانی» به عنوان وزیر صمت می‌گفت ما روزی 20 میلیون مصرف داریم؛ حالا احتکار چندهزار ماسک در قیاس 20 میلیون ماسک مصرفی چه تأثیری دارد؟ طبیعتا انباشت شبکه تولید بیشتر از این حرف‌هاست.
الان قیمت خودرو را از روی سایت‌هایی مانند دیوار، شیپور و... حذف و اوضاع را بدتر کرده‌اند؛ چراکه هر کسی هر جور دلش می‌خواهد قیمت می‌دهد؛ این راه حل درستی برای حل مسائل کشور نیست، بلکه بانک مرکزی باید انضباط مالی برقرار کند. «آقای نوبخت» باید اندکی مدیریت بهتری از خود به خرج دهد؛ چراکه بی‌انضباطی مالی همه اوضاع اقتصادی را به هم ریخته است؛ وقتی حجم پول زیاد می‌شود، ولی حجم تولید تغییری نمی‌کند و رشد اقتصادی منفی است، معلوم است که تورم ایجاد می‌شود.
برخی کارشناسان معتقدند ایجاد یک سامانه جامع خرید و فروش خودرو می‌تواند تأثیر مثبتی در سروسامان بخشیدن به قیمت خودرو داشته باشد؛ نظر شما در این باره چیست؟
ببینید، هیچ قانونی در ایران وجود ندارد که مالک خصوصی را مجبور کند جنس تحت تملکش را به قیمت خاصی بفروشد؛ از این‌رو چنین سامانه‌ای نمی‌تواند تأثیرگذار باشد. پیشنهاد من این است که آقایان همان‌طور که می‌گویند ملک را کارشناسی می‌کنیم، خب همه کسانی که می‌خواهند خودروی خود را بفروشند، به سازمان حمایت بفروشند و همه خریداران هم از سازمان حمایت بخرند. سامانه قرار است چه کند؟ اگر در سامانه بگوید پراید 30 میلیون است، شما به این قیمت می‌فروشید؟ اتفاقا در همین غیرشفاف کردن‌ها بیشتر سر مردم کلاه می‌رود.
تنها راه این است که دولت مسئولیتش را بپذیرد، انضباط مالی بگیرد و سیاست‌هایش را اصلاح کند؛ در حالی‌که دولت اصلا حاضر نیست قبول کند خودش مسئول تورم و گرانی در کشور است؛ اول مسئولیت را بپذیرد، بعد راه‌حل آن را که انضباط مالی و آزادسازی اقتصاد است، اجرا کند.