لطفاً در ابتدا قدری به فعالیت‌های تحقیقاتی دانشگاه در حوزه کرونا اشاره کنید.
پس از آنکه در اواخر بهمن ماه اولین بیماران کرونایی را در بیمارستان بستری کردیم، قرارگاه علمی برای تحقیقات فعال کردیم و در قالب چهار کارگروه پیشگیری، تشخیص، تولید دارو و کارآزمایی بالینی بیش از 300 ایده به دست ما رسید. هر روز جلسات کارشناسی داشتیم. از این مجموعه حدود 150 موضوع در شورای پژوهشی مصوب شد و کمیته اخلاق ما به آنها مجوز داد. در حوزههای پیشگیری محصولات خوبی داریم، در حوزه تشخیص تست‌های سریع و تولید دارو و کارآزمایی بالینی کارهای خوبی انجام شده است.
به جرئت می‌گویم تحقیقات دانشگاه در حوزه کرونا اگر در بین دانشگاه‌ها رتبه اول نداشته باشد، به استناد آمار و ارقام رتبه دوم را دارد و محصولات ما تأثیرگذار بوده است. نمونه آن پلاسماتراپی است که تنها درمان قطعی موجود به شمار می‌آید.
تسلط علمی دانشگاه علوم پزشکی سپاه به تهدید بیولوژیک کرونا در چه حد است؟
هنوز ابعاد ویروس به طور کامل شناخته نشده، شناسنامه ژنوم ویروس در دنیا در برخی کشورها احصا شده، در داخل کشور هم انجام شده، این جهش در ژنتیک ویروس کرونا بوده است؛ اما هنوز نمی‌دانیم که میزان ایمنی ایجاد شده در افراد چقدر است؟ آیا تولید واکسن می‌تواند مؤثر باشد؟ همان‌طور که می‌دانید واکسن باید در بدن فرد مبتلا ایمنی ایجاد کند؛ اما موضوع قطعی دیگر دستکاری ژنتیک ویروس است که ابعاد آن خیلی ناشناخته مانده است.
شما که در تولید واکسن فعالیت دارید، در چه مرحله‌ای هستید؟
نیمه دوم اسفند درخواست واکسن پیگیری شد. برای تولید واکسن از مرحله ایده تحقیق و تا رسیدن به یک واکسن واقعی در صنعت و بازار یک فرآیند طولانی است. متداول آن در دنیا سه تا پنج سال است. چرخه تولید واکسن شش فرآیند دارد. اول آزمایشگاهی است که شناخت ویروس و ابعاد ژنتیک آن را شامل می‌شود و بعد آنتی‌ژن ویروس را استخراج کرده، به حیوان تزریق می‌کنیم و در آزمایشگاه آنتی‌بادی را کشت می‌کنیم که خودش بسیار سخت است. در مرحله بعد پیش بالینی است که به یک حیوان مانند موش و میمون تزریق می‌شود و اثر آن را میبینیم که خودش یک چرخه زمانبر است، اگر نتیجه گرفتیم مراحل کارآزمایی بالینی و کار بر روی انسان مطرح می‌شود که سه مرحله دارد. مرحله اول ایمنی محصول را روی حدود صد تا دویست نفر داوطلب با رضایت آنها انجام می‌دهیم و میزان تأثیر و عوارض اولیه را بررسی می‌کنیم. مرحله بعد روی تعداد بیشتری از افراد آزمایش می‌شود و در مرحله نهایی همه مستندات علمی ثبت شده در اختیار سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت قرار می گیرد تا بعد از تأیید و تزریق اولیه به هزاران نفر و بررسی عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت روانه فاز صنعتی شود. کلیه واکسن‌هایی که تا امروز معرفی شده همه ناامن هستند و عوارض آنها هنوز مشخص نشده است؛ اما می‌توان با برخی عملکردها و خلاصه کردن برخی بررسی‌ها نه سه تا پنج سال، بلکه در حدود یک سال هم از سر اجبار به یک واکسن مطمئن رسید. البته زیرساختها هم مهم است.
به جز شما جاهای دیگر هم مشغول تولید واکسن هستند؟
بله حدود پنج مورد دیگر در این زمینه فعالیت می‌کنند. البته شاید زود باشد اما باید بگویم با لطف خدا ما بسیاری از مراحل کار را با موفقیت بسیار بالا طی کردهایم و در این پروژه صددرصد بومی در آینده نزدیک تا قبل از سال جدید با درصد بسیار بالای موفقیت واکسن را رونمایی خواهیم کرد.
در مورد کرونا توالی جهش ویروس مطرح است، چقدر برای این امر آماده خواهیم بود؟
ما آزمایشگاه پیشرفته ویروس در کشور نداریم؛ اما در اطراف ما بیش از 15 آزمایشگاه پیشرفته ویروس در منطقه وجود دارد که عمدتًا برای اروپا و آمریکاست. البته به تازگی مصوباتی برای احداث چنین آزمایشگاه‌هایی در سطح سه و چهار شده است. به راستی، تهدید امروز تهدید بیولوژیک است و باید برای مقابله آماده باشیم.