تغییرات نرخ ارز به سه عامل یا دلیل اصلی وابسته است. علت اول میزان و حجم نقدینگی موجود در کشور است. به طور طبیعی این نقدینگی به سمت هر بازاری حرکت کند، می‌تواند آن بازار را مختل و پر تلاطم کند. ضمن پذیرش نقش نقدینگی در نرخ ارز، طبیعتاً این موضوع علت تامه نوسانات نرخ ارز نیست. علت دوم بازارهای به اصطلاح مجازی یا مخفی است که در کشور وجود دارند. متأسفانه نرخ دلار در کشور ما در کف بازار تغییر نمی‌کند؛ بلکه در بازارهای فیک و صوری تحت عنوان دلار فردایی و کاغذی خرید و فروش می‌شود. این بازارها هر روز و حتی در روزهای تعطیل از 6 صبح تا 12 شب در حال فعالیت بوده و دلار به صورت کاغذی خرید و فروش می‌شود. دولت نیز از این موضوع آگاهی داشته و توان مقابله با آن را دارد. اما دلیل سوم و مهم‌ترین دلیل، سیاست‌های خود دولت است. ما امروز با یک تقاضا و یک عرضه ارز مواجهیم. بخش عمده‌ای از نیاز شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در حال تأسیس و تجهیز ما، نیازهای ارزی است. بیشتر صنایع ما چه صنایع کشاورزی، چه صنایع معدنی و فلزی ما برای تداوم فعالیت به واردات و تأمین ارز مورد نیاز واردات نیازمندند.
دولت در اینجا باید شرایط تسهیل صادرات و تأمین ارز واردات را در سازوکارهای مدرن تعریف کند، اما متأسفانه دقیقا بر عکس عمل کرده است؛ یعنی امروز که به دلیل محدودیت‌های ارزی باید صادرات تسهیل شود تا بتوانیم تناسبی میان عرضه و تقاضای کالا و خدمات ایجاد کنیم، این موضوع دیده نمی‌شود. به هرحال واقعیت این است که امروز قدرت خرید مردم کاهش داشته و مردم نمی‌توانند میزان مصرف مواد غذایی و پوشاک خود را افزایش دهند. در این شرایط تنها راه حلی که کمک می‌کند تا تولید کاهش نیابد، ایجاد بازارهای جدید و در یک کلام صادرات است. در حالی که دولت با شعار صیانت از ارز و با این ایده که ارز متعلق به حکومت است و حکومت نیز می‌تواند آن را نرخ‌گذاری کند و درباره‌اش تصمیم بگیردـ که البته حرف کاملاً غلطی است‌ـ این مسیرها را بسته‌ایم و گفته‌ایم اگر می‌خواهید صادرات داشته باشید، باید تعهد ارزی بدهید که ارزهای صادراتی را در موعد مشخصی وارد کشور کرده و در سامانه نیما که نرخ دلار در آن حداقل هزار تومان تا گاهی اوقات 5 هزار تومان با بازار آزاد اختلاف قیمت دارد، عرضه کنید. سؤال اینجاست در چنین شرایطی یک صادرکننده کشاورزی مانند صادرکننده پسته یا زعفران با کسی که این کالا را به صورت قاچاق از کشور خارج می‌کند به ازای هر دلار صادرات حدود 5 هزار تومان در سود خود اختلاف قیمت دارند چگونه می‌توان در چنین شرایطی رقابت کرد؟ در این شرایط صادرکننده قانونی ما هیچ رغبتی برای صادرات نخواهد داشت. موضوعی که در حال حاضر نیز رخ داده و ما شاهدیم صادرکنندگان ما در خیلی از عرصه‌‌ها، انگیزه‌ای برای صادرات ندارد.