معمای عملیات کربلای 4 از همان سال 1365 به منزله سؤالی اساسی در ذهن بچه‌های جنگ وجود داشت و در این سال‌ها افراد گوناگون برای آن پاسخ‌های متفاوتی ارائه داده‌اند. این عملیات که لو رفت و پیروزی در آن حاصل نشد، همواره زیر سایه عملیات کربلای5 بود و بسیاری از پرسش‌ها به این علت، هیچ‌گاه پرسیده نشد.
عملیات کربلای۴ عملیات نظامی تهاجمی نیروهای مسلح کشورمان در جنگ بود که در دی‌ماه ۱۳۶۵ به فرماندهی سپاه پاسداران انجام شد. این عملیات در تاریخ ۳ دی ۱۳۶۵ در محور ابوالخصیب در جنوب عراق، به صورت گسترده و با هدف آماده‌سازی مقدمات فتح بصره آغاز شد و در پی لو رفتن طرح عملیات و با تحمل تلفات بالا در روزهای نخست، در تاریخ ۵ دی ۱۳۶۵ با عقب‌نشینی رزمندگان پایان یافت. با شکست عملیات کربلای۴، دو هفته بعد عملیات کربلای۵ طراحی و انجام شد.
دو سال قبل در چنین روزهایی بود که محسن رضایی، فرمانده کل سپاه در سال‌های دفاع مقدس با انتشار رشته توئیتی، دوباره موضوع عملیات کربلای4 را داغ کرد.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام چند روز بعد از این توئیت‌ها در دی‌ماه 1397در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و درباره توئیت خود در زمینه کربلای۴ گفت: «هر سال دی ماه با یک داستان تکراری مواجه هستیم که عملیات لو رفته و فرماندهان توجهی به جان مردم نداشتند.»
وی افزود: «من توئیتی زدم تا شما از یک زاویه دیگر نگاه کنید و آن، این است که ما عملیاتی را که انجام شد، تبدیل به فریب کردیم و درست ۱۵ روز بعد، عملیات دیگری انجام دادیم ولی حرف‌های من را طور دیگری برداشت کردند. این یک تحلیل پسینی است. اولین بار نیست این حرف را می‌زنیم. ما عملیات کربلای۴ را برای عبور از اروند انجام دادیم تا از طریق آن به بصره وارد شویم؛ ولی زمانی که دیدیم جزیره ام‌الرصاص بسته است دستور عقب‌نشینی دادیم.»
رضایی ادامه داد: ما باید در تاریکی حرکت به جلو و عقب را انجام می‌دادیم و ظرف ۲۴ ساعت دستور عقب‌نشینی دادیم. چون آن زمان می‌خواستیم دستور ادامه عملیات را بدهیم و شاید به این شکل می‌شد به این عملیات ادامه بدهیم. بنابراین مشخص است که عملیات ما عملیات رسمی بوده، ولی عملیات بزرگ ما نبوده است. برخی عملیات‌ها مثل فاو ۷۵ روز طول کشید یا کربلای ۵ حدود ۲۰ روز طول کشید.
فرمانده اسبق سپاه اضافه کرد: «عملیات‌ها که یک‌دفعه‌ای نبوده است. ما ۲۶۰ گردان را می‌خواستیم وارد عملیات کنیم. در واقع عملیات بزرگی بود ولی در آن زمان خداوند این فکر را به ذهن ما آورد که حالا که راه از شلمچه باز است و راه ام‌الرصاص بسته است، این عملیات را به فریب تبدیل کنیم. کل شهدای کربلای4، ۹۸۵ نفر بود نه هزاران نفر.»
وی تصریح کرد: «عملیات کربلای۴ را به فاصله ۲۴ ساعت به عملیات فریب تبدیل کردیم. مگر ما این عملیات را عملیات فریب می‌گوییم. ما می‌گوییم که این عملیات را بعد از انجام، فریب کردیم. کل شهدای این عملیات 985 نفر بوده است و آمار آن در بنیاد شهید است. البته فرماندهان نسبت به یک مجروح و شهید هم حساس بودند.»
محسن رضایی افزود: «ما دست جوانان و حتی آنانی که توهین کردند، می‌بوسیم. چهره‌های مختلفی در داخل و خارج باید پاسخ بدهند که ذهن مردم را هر ازگاهی به حاشیه می‌برند در حالی که در شرایط مشکلات اقتصادی باید مشکلات مردم را حل کرد. من برای دفاع از فرماندهان و شهدای جنگ در این برنامه حاضر شدم.»
دکتر رضایی تصریح کرد: «بحث فریب بودن عملیات‌ها و اینکه از کربلای۴ به والفجر۸ تعمیم می‌دهند، درست نیست. ما در کربلای۴ وقتی فهمیدیم در شرایط خاصی هستیم، تصمیم گرفتیم عملیات را به یک عملیات فریب تبدیل کنیم. این تبدیل هم خیلی مهم بود. در آن زمان تنها راه ما این بود که نیروها از خرمشهر و آبادان به سمت اهواز رفتند.»
وی ادامه داد: «از تبلیغات هم استفاده کردیم و بعد از هر عملیاتی آن را تکرار می‌کردیم. مارش پیروزی می‌زدیم و همان کار را در آن زمان انجام دادیم. ما با مشورت فرماندهان و مسئولان این عملیات را مطرح کرده بودیم و تصمیم درباره کربلای۴ و توقف و انجام و ساعت و زمان و مکان آن جمعی بود.»
در همین زمینه سردار قاسم سلیمانی هم یک سال و چند روز قبل از شهادتش روی خط تلفنی برنامه شبکه سوم سیما آمد تا درباره کربلای4 صحبت کند. او در زمان اجرای این عملیات، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله بود.
حاج قاسم سلیمانی درباره صحبت‌های مطرح شده درباره عملیات کربلای۴ اظهار داشت: «در موضوعی که بیان می‌شود، نباید شخصیتی که در طول هشت سال دفاع مقدس فرماندهی جنگ را برعهده داشته است مورد انتقاد و حتی عقده‌گشایی و شماتت قرار بگیرد.»
وی با بیان اینکه عملیات کربلای۴ عملیات اصلی بود نه فرعی، اظهار داشت: «ما عملیات‌هایی داشتیم که در طول سال برای آن برنامه‌ریزی می‌کردیم و پنج یا شش ماه برای آن کار می‌کردیم، اما به موفقیت نمی‌رسیدیم. در عملیات رمضان هم تا حدودی به اهداف اساسی رسیدیم؛ اما به نتیجه نرسید. در والفجر مقدماتی هم کارهای فراوانی پیرامونش صورت گرفت اما به نتیجه نرسید. ما پنج یا شش عملیات داشتیم که منجر به موفقیت نشد، لذا ما در جنگ عملیات موفق و ناموفق داشتیم.»
وی افزود: «عملیات کربلای۴ جزء عملیات‌های اصلی بود، اما در پاسخ به این پرسش که چرا عملیات لو رفت، باید بگویم جمعی تصمیم‌گیرنده برای جنگ بودند و منطق نظامی وجود داشت و ما در همه عملیات‌ها نسبتی از لورفتگی را داشتیم؛ مثلاً در عملیات والفجر۸ که غافلگیرانه بود، من در کنار رودخانه بودم و دیدم وقتی غواصان به آب زدند دشمن در حال شلیک به رودخانه است لذا اگر ما چنین تصوراتی را مبنا قرار می‌دادیم هیچ عملیاتی را نمی‌شد انجام داد.»
سردار سلیمانی خاطرنشان کرد: «وقتی در حین عملیات کربلای۴ با مواجهه شدید دشمن روبه‌رو شدیم و فهمیدیم امکان مقابله و عبور از ام‌الرصاص وجود ندارد، تصمیم‌گرفته شد عملیات متوقف شود.»
سردار با بیان اینکه وقتی در فاصله کمتر از ۱۵ روز عملیات کربلای۵ را انجام دادیم، بزرگ‌ترین موفقیت را کسب کردیم، گفت: «آن زمان هم ما با عملیات موافق نبودیم و بحث می‌کردیم اما مرحوم آقای هاشمی اصرار داشتند که عملیات انجام بگیرد. در عملیات کربلای۵ تصور این بود که دشمن در آنجا هم هوشیار است و فرماندهان موافق نبودند اما فرماندهی جنگ موافق این عملیات بود.»
وی افزود: «تصور دشمن از انجام عملیات کربلای ۵ که ما توانستیم خود را به کناره بصره برسانیم، این بود که کربلای۴ عملیات فرعی بوده است.»
اگر چه توضیحات سردار رضایی و بحث‌های تکمیلی سردار حاج قاسم سلیمانی تا حدود زیادی به ابهامات درباره این عملیات پاسخ گفت، اما هنوز ابعاد ناشناخته‌ای درباره آن به چشم می‌خورد. امید می‌رود چاپ روزشمار این عملیات از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌‌مقدس، رفع‌کننده بسیاری از این ابهامات باشد.