هفته گذشته خبر ورود ماهواره «امید» کشور امارات متحده عربی به مدار مریخ انعکاس گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه و خاصه فضای مجازی کشورمان یافت و برخی حساب‌های مجازی جریان معاند با سوء استفاده از این خبر درصدد کوچک‌نمایی دستاوردهای فضایی کشورمان برآمدند.
در حالی که آنچه امروز شیوخ اماراتی تحت عنوان برنامه فضایی در حال تبلیغ و بزرگنمایی آن هستند، چیزی نیست جز یک نمایش پر زرق و برق که عملاً پیمانکاران آمریکایی در حال پیشبرد آن هستند و بنا بر اذعان مقامات اماراتی اجرای این پروژه برای آنها بیش از 200 میلیون دلار هزینه در بر داشته است.
امارات متحده عربی که از قضا در طول یک دهه اخیر تلاش زیادی برای بزرگنمایی نقش و توانمندی‌های خود در منطقه داشته است، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه فناوری‌های نوین انجام داده است که در کنار برنامه فضایی، حوزه هوش مصنوعی از مهم‌ترین آنهاست.
امارات در جریان رقابت ایدئولوژیک خود با مهم‌ترین رقیب جهان عرب خود، یعنی عربستان در تلاش است تا با تبدیل کردن خود به قطب فناوری‌های پیشرفته منطقه، جایگزین نقش امروزی عربستان در دنیای بدون نفت آینده شود.
از همین رو هم بارها رهبران این کشور اعلام کرده‌اند که هدف آنها از متمرکز کردن سرمایه‌گذاری‌های این کشور در حوزه فناوری چیزی جز تبدیل کردن امارات به کشوری پیشتاز در عرصه انقلاب فناوری اطلاعات نیست؛ به همین دلیل هم اماراتی‌ها مدعی هستند که یکی از اهداف آنها پروژه مسکونی کردن مریخ تا سال ۲۱۱۷ است!
البته این هزینه‌کردهای امارتی‌ها هم بی‌حساب و کتاب نیست و یک منطق قوی اقتصادی در پشت این سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد و آن، اینکه برآوردهای اقتصادی حوزه فناوری نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰، هوش مصنوعی به منزله یکی از حوزه‌های پیشرفته دانش در بازار جهانی ارزشی نزدیک به ۱۶ هزار میلیارد دنیا خواهد داشت و ورود امارات به این حوزه ارزش ناخالص داخلی این کشور را ۳۵ درصد افزایش خواهد داد و موجب کاهش پنجاه درصدی هزینه‌های دولتی امارات خواهد شد.
امارات با همه ضعف‌ها و فقدان دسترسی به دانش بومی برای تحقق این اهداف به شعار اکتفا نکرده و حتی وزارت هوش مصنوعی را در کابینه دولت خود ایجاد کرده است.
این دست اقدامات به خوبی نشان می‌دهد که امارات فارغ از رقابت‌های منطقه‌ای فعلی با نگاهی آینده‌پژوهانه و درک وابستگی آینده بشر به فناوری‌های پیشرفته با عبور از اتکا به اقتصاد بی‌ثبات نفتی به دنبال کسب موقعیتی راهبردی در عرصه هوش مصنوعی غرب آسیاست.
اماراتی‌ها برای پیشبرد این هدف خود که از آن می‌توان به عنوان سبک جدیدی از سلطه‌جویی یاد کرد؛ سیاست‌هایی مانند تأسیس اولین دانشگاه هوش مصنوعی جهان، تأسیس اولین وزارت هوش مصنوعی و انتصاب نخستین وزیر هوش مصنوعی، برگزاری نمایشگاه فناوری جیتکس، راهبرد چاپ سه بعدی دبی، راهبرد حمل و نقل خودکار دبی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و از این طریق امیدوارند که تا سال 2035 نزدیک به 182 میلیارد دلار به ارزش افزوده ناخالص کشور خود بیفزایند.
با توجه به آنچه بیان شد، می‌توان دریافت که آینده تحولات منطقه نه در گرو برجام و توافقات نفتی، بلکه در گرو دانش و فناوری‌های پیشرفته‌ای است که در برخی از آنها جوانان دانشمند ایرانی نه تنها پیشگام هستند، بلکه به توان بومی‌سازی آن دست یافته‌اند.
بنابراین، برای موفقیت کشور در رقابت‌های آینده منطقه باید از هم اکنون فکری به حال حمایت جدی از مراکز علمی و صنایع دانش بنیان کشور کرد و رویاهای برجامی را کنار گذاشت.
اینترنت ماهواره‌ای در دسترس قرار می‌گیرد!
نگاهی به تهدیدات پایان یافتن نظارت دولت‌‌ها بر فضای مجازی
طی هفته‌های اخیر شرکت‌های پیشتاز در حوزه ارائه خدمات نوین ارتباط ماهواره‌ای که از آن با عنوان «اینترنت ماهواره‌ای» یاد می‌شود، به سرعت در حال عبور از مرحله آزمایشی فعالیت خود هستند و به زودی بیشتر این شرکت‌ها ارائه بدون محدودیت خدمات خود را آغاز خواهند کرد.
در این بین شرکت آمریکایی «استارلینک» هفته پیش اعلام کرد، پیش‌فروش سرویس اینترنت ماهواره‌ای خود را رسماً آغاز کرده و مشتریان از هر کشوری می‌توانند تنها با پرداخت ۹۹ دلار پیش پرداخت برای دریافت این سرویس اقدام کنند.
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در مرحله آزمایشی خود توانست نظر مثبت بیش از ۱۰ هزار نفر کاربر را به خود جلب کند؛ لذا اکنون در پی اعلام این شرکت افراد می‌توانند بدون محدودیت برای دریافت خدمات این شرکت اقدام کنند و حتی در صورتی که از نام‌نویسی خود پشیمان شوند، هزینه پرداختی خود را باز پس بگیرند!
نکته جالب اینکه همزمان شرکت گوگل نیز اعلام کرد، پروژه اینترنت بالونی خود را متوقف کرده است. پروژه اینترنت بالونی یکی از پروژه‌های پر سر و صدای الفابت شرکت مادر گوگل است که در خرداد ماه 1392 معرفی شد.
پروژه Loon در سال 1397 از یک پروژه اولیه موسوم به moonshot به یک شرکت مستقل زیرمجموعه الفابت تبدیل شد و قرار بود که از طریق این پروژه امکان دسترسی بدون محدودیت به اینترنت در مناطق بحران‌زده فراهم شود. البته این پروژه به صورت عملیاتی در جریان طوفان ماریا در سال ۲۰۱۷ و زلزله پرو در سال ۲۰۱۹ به کار گرفته شد؛ اما موفقیت پروژه اینترنت ماهواره موجب شد که گوگل از ادامه این پروژه منصرف شود.
البته بر کسی پوشیده نیست که تلاش شرکت‌های آمریکایی برای ارائه خدمات اینترنتی رایگان و حتی ارزان به ساکنان مناطق مختلف زمین از سر دلسوزی نیست؛ بلکه با توجه به حرکت بیشتر کشورها به سمت و سوی توسعه شبکه ملی اطلاعات و مستقل‌سازی زیرساخت‌های اطلاعاتی‌شان از شبکه اینترنت که تحت نفوذ شرکت‌های آمریکایی است، دولتمردان کاخ سفید برای خنثی‌سازی این تلاش‌ها و تداوم‌بخشی به سلطه آمریکا بر فضای مجازی، دست به توسعه خدمات اینترنت ماهواره‌ای زده‌اند.
از این رو نهادهای اطلاعاتی و امنیتی کشور باید از هم اکنون آماده مواجهه با ورود تجهیزات خانگی اینترنت ماهواره‌ای به کشور باشند، هر چند، چند سالی است که استفاده از اینترنت آفلاین {گونه قدیمی اینترنت ماهواره‌ای} در قالب پروژه توشه وابسته با سازمان اطلاعات مرکز آمریکا در کشور رایج شده است.
با این حال، باید به این نکته توجه داشت که حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و خاصه فضای مجازی هر روز در حال پیشرفت و توسعه است و فقدان درک بهنگام از تحولات حوزه فناوری و عقب‌ماندگی در حوزه سیاست‌گذاری می‌تواند موجب وارد شدن خسارات سنگین به کشور شود؛ لذا ضروری است نهادهای مسئول از هم اکنون سیاست‌گذاران این حوزه را در جریان روندهای حاکم بر حوزه فناوری قرار دهند و افق دید برخی مسئولان را تنها در فیلترینگ چند سایت و سرویس محدود نکنند!
رضا سازگارمنش