شیوع ویروس کرونا از اواخر سال 1398 و تداوم آن تا امروز در کنار تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران وضعیت سختی برای بخش تولیدی کشور به ویژه حوزه صنعت و معدن ایران ایجاد کرده است. در این میان، صنایع داخلی با وجود مشکلات تحمیل شده بیرونی، از حمایت نکردن دولت از آنها و انجام نشدن وعده‌های دولت در این شرایط گله‌مندند. آنها معتقدند دولت به هیچ یک از وعده‌های خود عمل نکرده است. صبح صادق در گفت‌وگو با «عبدالوهاب سهل‌آبادی» رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران این موضوعات را بررسی کرده است.
در یک سال گذشته بعضی از صنایع با توجه به وضعیت اقتصادی پیش آمده مجبور به تعدیل نیرو و... شدند. از تجربه صنعت ایران در سال گذشته بگویید.
اقتصاد ایران سال 1399 را با وضعیت سخت شیوع ویروس کرونا آغاز کرد. با این حال، به نظرم جامعه تولیدکنندگان و صنعتگران ایران ثابت کردند می‌توان به فرموده رهبر معظم انقلاب مبنی بر جهش تولید جامه عمل پوشاند. همه ما به خاطر داریم که در روزها و هفته‌های اول شیوع ویروس کرونا وضعیت بسیار سختی حاکم بود؛ به گونه‌ای که حتی یک ماسک ساده نیز در کشور نایاب شده بود؛ اما خیلی زود و ظرف مدت کوتاهی، جهادگران و رزمندگان جبهه اقتصادی خودشان را با فضا تطبیق دادند و بسیاری از احتیاجات کشور خیلی زود برطرف شد. من بارها عرض کردم جهش در تولید یا هر چیزی به معنای تغییر و ساختن خود انسان است و این اتفاق در سال 1399 در جامعه صنعتی ما رخ داد. در این سال همه به این نتیجه رسیدند که نیازهای مملکت باید رفع شود تا بتوانیم از این بیماری‌ـ که جامعه انسانی را فراگرفته و تهدید می‌کند‌ـ نجات پیدا کنیم. در این راستا بسیاری از شرکت‌های ما تقاضای تغییر خط تولید دادند و دیدیم که می‌توان کارها را ظرف مدت بسیار کوتاهی از نظر اداری انجام داد و تمام فرآیندهایی که باید در ارتباط با یک مجوز یا پروانه صادر می‌شد، ظرف مدت بسیار کوتاهی از طریق وزارتخانه‌های مرتبط و اداره‌های مربوطه صادر شد.
در واقع سال 1399 و تجربه این سال به ما نشان داد، می‌توان ساعت 10 شب هم پروانه فعالیت صادر کرد و می‌توان اداره صنایع در زمانی کوتاه با ادارات مربوط به صنایع دارویی و غذایی هماهنگ شوند؛ کاری که سال‌ها بود در این کشور نمی‌دیدیم. اگر تولیدکننده‌ای می‌خواست کالایی را تولید کند، شاید باید سال‌ها می‌دوید و مدت‌ها وقت صرف می‌کرد و آخر سر هم به نتیجه نمی‌رسید؛ ولی در این جهش و تغییر این اتفاق افتاد و ما توانستیم با کمک همین صنعتگران، شرکت‌های دانش‌بنیان و جوانان ارزشمندی که تجربه جنگ تحمیلی را تداعی کردند، بسیاری از نیازهای درمانی و بیمارستانی کشور را که باید از خارج تهیه می‌کردیم مرتفع کنیم. اینها کارهایی بود که مردم، شرکت‌ها و بنگاه‌های ما انجام دادند، اما دولت چه کرد؟ دولت قرار بود تولیدکنندگانی را که به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیروهای خود را به صورت شیفت و جداگانه دعوت به کار می‌کردند، حمایت کند.
قرار بود اگر کارگری از کار بیکار می‌شود، تأمین اجتماعی از طریق بیمه بیکاری آن کارگر را حمایت کند و... اتفاقاتی که متأسفانه نه تنها صورت نگرفت؛ بلکه برخی از کارگران ما بین بیمه‌های‌شان نیز وقفه افتاد. ما فکر می‌کردیم بر اساس وعده‌های دولت کمک‌های مالی به صورت تسهیلات در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد؛ اما این اتفاق نیز رخ نداد. ما در ابتدا امیدوار بودیم فشار مسائل مالیاتی بر تولیدکنندگان کاهش یابد، طبیعی است که سرعت تولید در این ایام کم و ساعات بیکاری بیشتر شد؛ اما هیچ اتفاقی در این حوزه نیز نیفتاد و حتی فشار مالیات‌ها بیشتر هم شد. فشار تراکنش‌های مالیاتی به حدی شد که عزیزان تولیدکننده هر روز از نظر فکری و روانی متأثر این قصه بودند.
نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های بانک مرکزی طی دو سال اخیر چقدر به تولید لطمه زده است؟
یکی از مشکلات امروز تولیدکنندگان این است که آنها نمی‌دانند سرمایه در گردشی که در اختیار دارند، فردا چقدر خواهد شد. متأسفانه در چند سال گذشته به ویژه در سال 1399 اتفاقات ناگواری رخ داد که در نتیجه آن ارزش پول ملی ما با افت شدیدی مواجه شد. کاری که پیش‌بینی شده بود با ارز 10هزار تومانی انجام شود، به حدود 30 هزار تومان رسید؛ یعنی عملاً سرمایه در گردش تولیدکننده صفر شد. ضمن اینکه متأسفانه در کشور علاوه بر گرانی، شاهد گران‌فروشی نیز بودیم. تولیدکنندگان ما درباره تهیه و تأمین مواد مورد نیازشان آسیب‌های زیادی دیدند؛ به گونه‌ای که شما نمی‌توانید امروز در بازار یک کالا را در دو مغازه با یک قیمت پیدا کنید. مجموعه این عوامل باعث شد تولیدکنندگان ما در سال 1399 با زیان‌های بزرگی مواجه شوند.
در وضعیت فعلی، صادرات غیر نفتی و بازار کشورهای همسایه برای ما خیلی مهم است. به نظرتان چرا سهم ما در بازارهای همسایه این قدر کم است؟
یکی از مباحثی که ما در عملکرد وزیر جدید صمت دیده‌ایم، این است که او موضوع اعزام رایزن‌های اقتصادی به کشورهای همسایه را پیگیری می‌کند؛ اما واقعیت این است که ما علاوه بر بازار باید برای تولیدکننده، راه را نیز باز کنیم. برای نمونه، حتی اگر بازار هم داشته باشیم، یکی از مشکلات ما این است که نمی‌دانیم باید با چه قیمتی قرارداد ببندیم، نمی‌دانیم فردا قیمت ارز در کشور چقدر می‌شود؟ به هرحال مهم‌ترین اصلی که در مذاکرات خارجی و بین‌المللی از نظر قرارداد برای تولید وجود دارد، ثبات قیمت‌هاست که ما از آن برخوردار نیستیم.
دولت قول داده بود فضای کسب‌وکار را بهتر می‌کند. به عنوان یک فعال اقتصادی فکر می‌کنید دولت در تحقق این وعده چقدر موفق بوده است؟
چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است! بهبود فضای کسب‌وکار، یعنی تولید و فروش بالا باشد و مردم در رفاه باشند. آیا این اتفاق افتاده است؟ در فضای مثبت یک کسب‌وکار قدرت خرید مردم باید افزایش یابد. آیا این اتفاق افتاده است؟ امروز مردم عزیز ما برای تهیه کوچک‌ترین لوازم زندگی‌شان و امرار معاش‌شان دچار مشکل هستند. طبیعتا در حال حاضر فضای کسب‌وکار وضعیت خوبی ندارد. فارغ از آمارهای موجود در این زمینه، وقتی می‌توان گفت فضای کسب‌وکارمان خوب است که نیروی کار آرامش و آسایش داشته باشد. امروز یکی از مهم‌ترین مشکلات واحدهای تولیدی ما از نظر روحی و روانی نیروی کار است. حوادث ناشی از کار به میزان قابل توجهی افزایش داشته است. کارگری که سال‌ها شاغل بوده و حق بیمه پرداخت کرده است، از کوچک‌ترین امکاناتی محروم است. برای نمونه، اگر یک کارفرما حق بیمه نیروی کار خود را پرداخت نکند، دفترچه‌های بیمه کارگران تمدید نمی‌شود و بیمه جرایم بسیار سنگینی از کارفرما می‌گیرد؛ یعنی کارگر علاوه بر اینکه حقوق خود را نمی‌گیرد، از دفترچه بیمه نیز محروم می‌شود. این حداقل کمکی بود که دولت باید در این شرایط انجام می‌داد.
عملکرد بانک‌ها در این زمینه چگونه بوده است؟
بانک‌ها فشارهای زیادی به تولیدکنندگان می‌آورند. فعالان اقتصادی که به دلیل مسائل اقتصادی و مشکلات موجود گاهی معوقات بانکی دارند، بانک‌ها همکاری که نمی‌کنند هیچ، وثایق تولیدکنندگان را نیز به صورت بسیار ناحق تملک کرده و می‌فروشند. قیمت‌هایی روی این دارایی‌ها می‌گذارند که گاهی آدم به یاد بهره‌خورهای قدیم می‌افتد. الآن برخی از تسهیلات با محاسبه جریمه معوقات آن به نرخ حدود 40 درصد رسیده است. اگر بنگاه اقتصادی بخواهد تسهیلاتی برای توسعه تولید خود دریافت کند تا وثایق مورد نیاز را نداشته باشد، تسهیلات به آن پرداخت نمی‌شود. بعضی وقت‌ها بانک‌ها در محاسبات تسهیلات برای تولیدکنندگان به کارهایی دست می‌زنند که به هیچ وجه روا نیست. من بارها گفته‌ام اگر تولیدکننده‌ای بخواهد وارد فرآیند دریافت تسهیلات شود، باید فاتحه کارش را بخواند.
تغییر دولت آمریکا و روی کار آمدن بایدن چه تأثیری داشته است؟ چون برخی به این اتفاق امیدوار بودند.
ببینید من معتقدم این دولت و آن دولت خارجی برای اقتصاد ایران تفاوتی ندارد. این بحث را رهبر معظم انقلاب بارها فرموده‌اند. اگر ما نگاه‌مان به اقتصاد مقاومتی نباشد و اقتصاد کشورمان دستخوش حوادث و اتفاقات بیرونی از جمله انتخابات آمریکا باشد، طبیعتاً موفقیتی نخواهیم داشت. ما باید خودمان به خصوص در حوزه تولید قوی شویم. دیدیم که در کرونا با استفاده از یک خرد جمعی و همکاری و نگرش این اتفاق افتاد. باید این نگاه را داشته باشیم که همه در یک کشتی قرار داریم و باید همه‌مان پارو بزنیم. اقتصادی که حتی به واسطه بهبود شرایط بین‌المللی بخواهد احیا یا تقویت شود، این بهبودی بدون شک کوتاه‌مدت خواهد بود.