پولدار شدن و پول درآوردن یکی از بزرگ‌ترین آرزوهای هر شخصی است. بسیاری از افراد برای رسیدن به پول، همیشه دنبال سریع‌ترین راه هستند که به قول معروف «پول مفت» دربیاورند!
اما پول مفت هیچ وقت حاصل نمی‌شود مگر توسل به راه‌هایی غیرقانونی و غیر شرعی. اما همیشه یکی از بهترین راه‌ها برای رسیدن به پول؛ کار و تلاش، داشتن برنامه، انگیزه و هدف است، اما باز هم افرادی هستند که می‌خواهند راه صد ساله را یک شبه بروند! همانطور که در دو سال گذشته، بسیاری از افراد با سرمایه‌گذاری در بورس، بدون آشنایی با این بازار و ریسک‌های آن و حتی بدون هیچ گونه آموزش و تحلیل به دنبال سودهای کلان بودند که بررسی سرنوشت آنها از اهداف این متن نیست، اما به تازگی موجی از سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها ایجاد شده است که افراد بدون آگاهی به سمت آن کشیده شده‌اند. «بیت کوین» و سایر رمز ارزها، فناوری‌ای هستند که این روزها خوب پول مفت می‌دهند!
شاید یک سال پیش تنها افراد کارشناس در زمینه فناوری اطلاعات نام رمز ارزها و بیت‌کوین و... را شنیده بودند؛ اما امروزه با افرادی روبه‌رو هستیم که نام واحد پول کشورهای همسایه کشورمان را هم نمی‌دانند، اما بر روی 20 نوع رمزارز سرمایه‌گذاری کرده‌اند! با توجه به این همه‌گیری سرمایه‌گذاری بر روی رمز ارزها، شاید بهتر باشد کمی درباره آنها اطلاعات داشته باشیم.
ارزهای دیجیتال پولی هستند که عموماً بر بستر «بلاک‌چین» شکل گرفته است. پولی بدون پشتوانه که صفر و یک و الگوریتم‌های رایانه تولیدکننده آن است. فرآیند تولید ارزهای دیجیتال با بیت کوین شروع شده است. بیت کوین یک فرمول ریاضی بسیار پیچیده است که به شکل کاراکترهای پشت سر هم تولید می‌شود و به گونه‌ای است که هر چه جلوتر می‌رویم، تولیدش سخت‌تر و سخت‌تر می‌شود و این موضوع خودش ارزش نهفته‌ای را در بیت کوین ارائه می‌دهد.
عملاً استخراج بیت کوین فرآیند بسیار هزینه‌بر و زمان‌بری شده است و هزینه آن به شکل تصاعدی در حال افزایش است؛ به گونه‌ای که از مجموع 21 میلیون بیت‌کوین قابل استخراج، طی سال 2009 تا 2021 تعداد 18/5 میلیون بیت کوین استخراج شده و فقط سه و نیم میلیون باقی مانده که پیش‌بینی شده در 120 سال آینده تولید شود، یعنی هرچه جلوتر می‌رویم، اضافه شدن بیت‌کوین‌ها به چرخه سخت‌تر خواهد شد.
بهتر است برای درک چرایی سخت‌تر شدن استخراج رمز ارزها و اینکه چرا رمز ارزها به استخراج نیاز دارند، یک مثال بزنیم. فرض کنید هر بیت‌کوین در انتهای ریشه یک درخت قرار دارد. آدرس رسیدن به هر یک از آن بیت‌کوین‌ها، با محاسبه یک فرمول ریاضی به دست می‌آید. ریشه‌های ابتدایی که در دسترس‌تر هستند، به راحتی و سریع استخراج می‌شوند، اما ریشه‌هایی که عمیق هستند و به عمق خاک رفته‌اند، برای استخراج زمان و هزینه بسیاری را صرف خود می‌کنند. همچنین پس از مدتی این ریشه‌ها کاملاً پیمایش شده‌اند و دیگر ریشه جدیدی که بتوان بیت‌کوینی از آن پیدا کرد، وجود ندارد. به همین دلیل به مرور ارزش بیت‌کوین و رمز ارزها بیشتر خواهد شد، زیرا با وجود اینکه روز به روز شناخته‌شده‌تر می‌شوند و کارکرد بیشتری پیدا می‌کنند، اما محدودتر می‌شوند و حتی گفته می‌شود برخی سرمایه‌داران بزرگ در دنیا در حال خریداری رمز ارزها در حجم بالا هستند تا با به انحصار درآوردن آنها، ارزشش را بیشتر کنند.
اما بیشتر رمز ارزها بر بستر بلاک‌چین هستند. یعنی اینکه بلاک‌چین نوع خاصی از شبکه‌های کامپیوتری است که معمولاً روی اینترنت پیاده‌سازی می‌شوند. وقتی از شبکه صحبت می‌کنیم، یک سرور مرکزی هم داریم؛ ولی در بلاک‌چین یک سرور مرکزی وجود ندارد که به این نوع شبکه‌ها اصطلاحاً نظیربه‌نظیر می‌گویند. در بلاک‌چین همه اعضا در آن برابر هستند و دسترسی‌های‌شان به هم برابر است و بلوک‌هایی را شکل می‌دهند که به آن زنجیره بلوکی یا بلاک‌چین می‌گوییم. یکی از دلایل امنیت بالای این شبکه این است که اطلاعات در تمام زنجیره پخش شده است و نزد همه اعضای شبکه وجود دارد و امکان تغییر و تقلب در اطلاعات وجود ندارد. بنابراین دارایی شخص برای همه افراد در این بستر شناخته شده است و امکان دستکاری آن نیست. مالکیت افراد بر روی دارایی‌ها و رمز ارزهای‌‌شان با کلیدهای شخصی است که نزد خود نگه می‌دارند و آن کلید، تنها در اختیار خودشان است. در واقع کلید خصوصی سند مالکیت رمز ارز است.
اما سؤالی که در ذهن بسیاری از افراد شکل گرفته است، اینکه آیا می‌توان با سرمایه‌گذاری در رمز ارزها به سود رسید؟ پاسخ کلی به این پرسش بله است، اما بله‌ای که هزاران متغیر تأثیر‌گذار دارد. هر سرمایه‌گذاری بدون تحقیق، نتیجه‌ای جز ضرر و شکست ندارد و اصولاً در هیچ بازاری «پول مفت» پخش نمی‌کنند! شاید در ابتدا سودی کسب شود، اما به دلیل نبود تجربه، آگاهی و آشنایی، همان سود زمینه‌ساز شکست‌های بزرگ‌تر می‌شود.
بازارهای بین‌المللی دامنه نوسان محدود ندارند. به این صورت که ممکن است در یک روز 50 درصد به سرمایه شما اضافه شود یا از آن کم شود! اگرچه نداشتن دامنه شاید یک حُسن باشد، اما برای کاربران کم تجربه، بسیار خطرآفرین است. فرض کنید رمز ارزی را خریده‌اید که تحت تأثیر یک خبر هیچ خریداری ندارد، در این هنگام، با 100 درصد ضرر تمام سرمایه شما از دست می‌رود! علاوه بر ریسک‌های سرمایه‌گذاری در رمز ارزها، برخی ریسک‌های جانبی هم وجود دارند. برای خرید و فروش هر رمز ارزی، به یک صرافی برخط نیاز است که بیشتر آنها در کشور ما مجوزی برای این کار ندارند. فرض کنید شما پول نقد خود را به این صرافی‌ها می‌دهید تا در فرصت مناسب رمز ارزی را خریداری کنید، اما ناگهان خبر بسته شدن این صرافی را می‌شنوید! برای نمونه، چندین صرافی ارز دیجیتال در هفته‌های گذشته در کشور ترکیه با قطع فعالیت و متواری شدن صاحبان صرافی، از کاربران خود کلاهبرداری کردند.
ریسک بزرگ دیگر در این بازار، وجود بسیار زیاد ارزهای گمنام است. ارزهای دیجیتالی که بسیار ارزان هستند و بیشتر افراد با سرمایه کم به سمت آنها کشیده می‌شوند؛ اما باید توجه داشته باشیم که حدود 8000 نوع ارز دیجیتال وجود دارد که شاید برخی از آنها ساخته چند دوست باشد و بین افراد کمی پخش شده باشد، بنابراین اگر آن افراد سیستم‌های خود را خاموش کنند، آن ارز دیجیتال نابود خواهد شد! خطری که حتی بیت‌کوین و دیگر ارزهای معروف را هم تهدید می‌کند. اگر در شرایطی، جهان در خاموشی به سر ببرد، دوباره تنها دارایی ارزشمند همان طلا و ارزهای سنتی خواهند بود.
با اینکه امروزه رمز ارزها بازار خوبی دارند و افراد بسیاری را پولدار کرده‌اند، اما ورود به هر بازاری بدون شناخت آن خطرات خود را دارد؛ به ویژه ورود کاربران با سرمایه خرد و تجربه کم به بازار بین‌المللی که علاوه بر احتمال خروج بالای ارز از کشور، به دلیل نبود قانون در خرید و فروش این نوع ارزها، احتمال کلاهبرداری هم وجود دارد. علاوه بر این مانند تمام شبکه‌های کامپیوتری، امکان هک شدن و سرقت اطلاعات هم وجود دارد. بنابراین بهتر است قبل از ورود به این بازار، تمام ریسک‌های آن را بشناسیم و بدانیم که جایی پول مفت پخش نمی‌کنند و با وارد کردن سرمایه خود به کارهای تولیدی، هم به اعتلای اقتصاد کشور کمک کنیم و هم موجب اشتغال جوانان شویم.
کار هر کسی نیست!
هدفی که به منزله فلسفه وجودی بیت‌کوین عنوان شده، یک هدف آنارشیستی بوده در جهت اینکه پول‌ها و ارزها را از بین ببرد و یک پول واحد در جهان وجود داشته باشد که همه مردم با آن معامله کنند، بدون آنکه دولتی پشت آن باشد؛ اما در عمل این فلسفه اتفاق نیفتاده است؛ زیرا دولت‌ها به شدت در مقابل رواج چنین چیزی مقاومت کرده و می‌کنند و محدودیت‌های خاصی برای آن گذاشته‌اند.
بیت کوین یک دارایی است که در مقاطعی سودآوری خیلی بالایی دارد و ممکن است در مقاطع دیگری ضرر بسیاری داشته باشد؛ در نتیجه دارایی با ریسک بسیار بالاست؛ مردم اگر ندانند تحلیل تکنیکال و ماهیت بیت کوین چیست، پول‌شان را در معرض مخاطره قرار داده‌اند، البته ممکن است سود کنند؛ برای نمونه خیلی‌ها 18 هزار دلار خریده‌اند و الآن سرمایه‌شان 47 هزار دلار شده است؛ ولی ممکن است ضرر هم کنند؛ مثلاً روزی 47 هزار دلار بخرند و سرمایه‌شان 30 هزار دلار شود، این اتفاق ممکن است و یک بار قبلاً هم افتاده است؛ زمانی بیت کوین 18 هزار دلار بود و یکباره شد 6ـ 7 هزار دلار.
بیت کوین یک دارایی بسیار پرریسک است و آدم‌هایی که ریسک‌پذیر هستند، وارد آن می‌شوند نه آدم‌هایی که ریسک‌گریز هستند! عامه مردم ریسک‌گریز هستند و دوست دارند پول و سرمایه‌شان را طوری نگه دارند که از بین نرود؛ بنابراین توصیه عمومی این است که خیلی مراقب باشید و تا زمانی که نوسانات را به صورت علمی و تکنیکال بلد نیستید، وارد این بازار نشوید.
متأسفانه، در ایران هنوز با این پدیده برخوردمان را مشخص نکرده‌ایم؛ نه گفته‌ایم ممنوع است، نه گفته‌ایم آزاد است و نه محدودیت و مقرراتی برای آن تعیین کرده‌ایم. می‌گویند ما بیت کوین را تولید کرده‌ایم، الآن آن را چه کار کنیم؟ آیا صرافی از ما می‌خرد؟ آیا واردکننده می‌خرد؟ اگر واردکننده بیت کوین را خرید و زمان ورود جنس به کشور منشأ ارز را بیت کوین اعلام کرد، آیا بانک مرکزی قبول می‌کند؟ هیچ کدام از این اتفاق‌ها نیفتاده است؛ بنابراین عملاً بیت کوینی که تولید می‌شود، در وضعیت فعلی سبب خروج سرمایه می‌شود و هر چقدر بیشتر بلاتکلیف بماند، خروج سرمایه شدیدتر می‌شود.
ناصر حکیمی