امروزه فناوری‌ها به سرعت در زندگی ما وارد می‌شوند و فرصت بررسی و تحقیق درباره مزایا و معایب آنها وجود ندارد. چه بسا فناوری‌ای که در حال استفاده است و مدتی بعد به دلیل خطرات احتمالی آن کنار گذاشته شود. فناوری‌های تشخیص چهره، یکی از مواردی هستند که موافقان و مخالفان بسیاری دارند.
تلفن‌های همراه هوشمند که به تازگی به بازار آمده‌اند، قابلیت بازگشایی قفل با چهره صاحب تلفن را دارند. بازگشایی قفل یکی از ساده‌ترین مواردی است که از تشخیص چهره در آن استفاده می‌شود؛ اما آیا قابلیت تشخیص چهره، تنها دارای فایده است یا باید نگرانی‌هایی درباره آن داشته باشیم؟
تشخیص چهره و یافتن چهره
باید گفت تشخیص چهره در تلفن‌های هوشمند روش‌های گوناگی دارد که می‌تواند آنلاین یا آفلاین انجام شود. در حالت آنلاین تلفن‌همراه شما باید قابلیت اتصال به شبکه داده را داشته باشد و در حالت آفلاین بدون اتصال هم تشخیص چهره انجام می‌شود.
در این فرآیند خاص در تشخیص چهره در حالت آفلاین که خواهیم گفت، بهتر است از عبارت پیداکردن چهره تا تشخیص آن استفاده کنیم. تلفن‌همراه و هر دستگاه هوشمندی که دارید، با استفاده از یک سری الگوریتم‌های داخلی و به وسیله پردازنده خود، چهره شما یا هر انسان دیگری را در میان اجسام دیگر پیدا می‌کند. این حالت به اتصال داده نیاز ندارد. مانند زمانی که می‌خواهید با خودتان عکسی بگیرید و مربعی بر روی صورت شما ظاهر می‌شود و با جابه‌جایی صورت‌تان، آن هم جا‌به‌جا می‌شود، در اینجا صورت شما به وسیله تلفن همراه پیدا شده است که به این فرآیند، نوعی از پردازش تصویر هم می‌گویند. تشخیص چهره آفلاین که شما واقعاً در آن تشخیص داده می‌شوید، در تلفن‌های هوشمند جدید که از سخت‌افزار خوبی بهره می‌برند، استفاده می‌شود. در این تشخیص چهره که برای قفل‌گشایی تلفن‌همراه استفاده می‌شود، چهره صاحب تلفن به عنوان مبنا قرار داده می‌شود و بقیه افراد با آن سنجیده شده و در صورتی که تطابق حاصل شود، یعنی خود شما بخواهید قفل را باز کنید، اجازه دسترسی داده می‌شود. در واقع تلفن‌همراه شما به دنبال تطابق‌ها می‌گردد تا تأیید را صادر کند.
حالت دیگری از تشخیص چهره وجود دارد که به معنای واقعی، تشخیص چهره را می‌توان به آن نسبت داد. تصور کنید که عکسی دسته‌جمعی با دوستان و خانواده خود گرفته‌اید، تلفن‌همراه شما با تشخیص‌تان در میان چندین نفر دیگر در آن تصویر، شما را شناسایی می‌کند. شاید قابلیت گالری تلفن همراه هوشمندتان را دیده باشید که با کلیک کردن بر روی عکس یک شخص، دیگر عکس‌های او را هم به شما نشان می‌دهد! و می‌توانید تعیین کنید تمام عکس‌هایی را که خودتان در آن حضور دارید، به شما نشان دهد. این حالت از تشخیص چهره، به صورت آنلاین انجام می‌شود و باید دقت کنید که برای استفاده از این قابلیت، تمام تصاویر شما به سرورهای خدمات‌دهنده شرکت تلفن همراه‌تان ارسال می‌شود. برای نمونه،اگر از آیفون استفاده می‌کنید، برای داشتن این قابلیت، عکس‌های شما به سرورهای اپل و اگر از شیائومی استفاده می‌کنید، عکس‌های‌تان به سرورهای شیائومی ارسال می‌شود. توجه کنید که تمام عکس‌های گالری شما ارسال خواهند شد؛ زیرا این نوع تشخیص چهره، نیازمند الگوریتم‌های پیچیده هوش‌مصنوعی است و پردازنده‌های فعلی تلفن‌همراه از پس آن بر نمی‌آیند و باید تصاویر را به سرور قوی ارسال کنند.
نگران باشیم؟
در حالتی که به صورت آفلاین فقط چهره شما یافت می‌شود و تشخیص و تمیز دادن در کار نیست، خطر کمی درباره حریم شخصی شما را تهدید می‌کند. تشخیص چهره برای بازگشایی قفل، هرچند به صورت آفلاین انجام می‌شود، اما داده‌های مورد استفاده در این روش، به صورت محلی در تلفن‌همراه شما ذخیره می‌شود که امکان هک و لو رفتن آن وجود دارد. این داده‌ها رمزگذاری شده هستند، اما باید باز هم نگران بود؛ زیرا شرکت‌های سازنده تلفن همراه، به تصاویر تمام کاربران خود با مشخصات کامل‌شان دسترسی دارند و این، یعنی نقض حریم شخصی و معلوم نیست این اطلاعات هویتی از کدام سازمان‌های امنیتی سر در می‌آورند!
در حالت آنلاین، بیشترین نگرانی را باید داشته باشیم! در این وضعیت، تمام تصاویر تلفن همراه ما پردازش می‌شوند و علاوه بر تهدید تصاویر انتقال داده شده به خارج از تلفن‌همراه، داده‌های پردازش شده هم ممکن است مورد سوءاستفاده قرار گیرند. تصور کنید که همه جشن‌ها و مهمانی‌هایی را که با پسرعموی‌تان بوده‌اید، به تفکیک در جایی دسته‌بندی شده باشد و هویت تمام آشنایان و ارتباط آنها با شما کاملاً آشکار باشد و این چه داده باارزشی برای جاسوسان و... خواهد بود.
تشخیص چهره، یکی از فناوری‌های به‌روز است که کاربردهای آن در زمینه‌های مختلف، روز به روز بیشتر می‌شود. یافتن افراد گمشده، بالا بردن امنیت و یافتن راحت‌تر دزدها و... که نشان از مفید بودن این قابلیت دارند، اما هرچقدر بیشتر خود را به دامن فناوری بسپارید، همانقدر بیشتر باید نگران حریم شخصی خود باشید. حریم شخصی، عبارتی است که در دنیای فناوری تنها خودتان باید از آن مراقبت کنید و تعهدها و قول‌هایی که شرکت‌های فناوری برای حفظ آن می‌دهند، دروغی بیش نیست!
حتی در استفاده از نرم‌افزارها هم باید دقت کرد. برنامه‌های بسیاری سر زبان‌ها افتاده‌اند که چهره‌ها را پیر و جوان کرده یا کارتونی و شبیه شخصیت‌های انیمیشنی می‌کنند، باید توجه کنیم که چنین برنامه‌هایی اگرچه به رایگان به شما خدمات می‌دهند، اما در حال جمع‌آوری تصاویر کاربران خود هستند.
با استفاده زیاد از خدمات آنلاین و اشتراک‌گذاری بیشتر تصاویر خود در بسترهای مجازی، اگر در آینده نزدیک، فیلمی از خود دیدیم که در آن برخلاف اعتقادات خود حرف زدیم یا خودکشی کردیم! نباید تعجب کرد. یکی از خطرها و تهدیدهای انتشار و در اختیار قرار دادن تصاویر خود به شرکت‌های فناوری و ...، فراهم کردن خوراک ساخت ویدئو‌های تقلبی یا «دیپ‌فیک» است که در آینده با آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
تشخیص چهره باید محدود شود؟
در سال 2020 بیش از یک میلیارد تلفن هوشمند از راه حل‌های شناسایی چهره برخوردار بودند. در سال 2017، زمانی که اپل اعلام کرد بازگشایی قفل با چهره یکی از جدیدترین ویژگی‌های گنجانده شده در آیفون است، دیری نپایید که شرکت‌های تلفن همراه نیز این روند را دنبال کردند. کاربران فقط به صفحه نمایش تلفن هوشمند خود نگاه می‌کنند و قفل آن باز می‌شود و بی‌ارتباط‌ترین احراز هویت تلفن همراه را ایجاد می‌کند.مطالعه‌های بسیار آسیب‌پذیری‌های تشخیص چهره را نشان داده‌اند. محققان دانشگاه تورنتو توانستند نشان دهند که فقط با تنظیم چند پیکسل در گوشه چشم یا دهان فرد، نمی‌توان از طریق فناوری تشخیص چهره او را شناخت.
نه تنها نقص در شناسایی چهره و تقلب و هک از نگرانی‌های ماست، بلکه استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی، آسیب‌پذیری‌هایی از جمله نقض گسترده حریم شخصی را به وجود آورده است. در سال 2018 زمانی که داده‌های بسیاری در شرکت‌های رایانه‌ای لو رفتن هویت‌های زیادی افشا شدند و چگونه می‌توانیم اعتماد کنیم که هویت چهره ما در این فضای غیرقابل اعتماد محافظت می‌شود؟ تشخیص چهره امکان خطرناکی است. در عمل، می‌بینیم که می‌توان آن را هک یا جعل کرد، پایگاه‌های داده این نرم‌افزارها را می‌توان نقض کرد یا فروخت، بنابراین بهتر است محدودیت‌هایی ایجاد کنیم. ما باید شناسایی چهره را به موارد استفاده مناسب، مانند امنیت فرودگاه و مرز محدود کنیم. در مثال امنیت فرودگاه و مرز، برای استفاده از پایگاه داده برای اطمینان از اینکه شخصی در هواپیما ممنوع‌الخروج است، به فناوری شناسایی چهره نیاز داریم. با این کار امنیتی را که انتظار داریم در فرودگاه‌ها داشته باشیم، خواهیم داشت. می‌توان با استفاده از تشخیص چهره و بانک‌های اطلاعاتی پلیس، سارقان و مجرمان را به سرعت شناسایی کرد؛ اما استفاده از این قابلیت در تلفن‌های همراه بسیار خطرناک است. نرم‌افزارهای فعلی تشخیص چهره در تلفن‌های هوشمند ضعف‌های امنیتی بسیار زیادی دارند و امکان هک و لو رفتن داده‌های کاربران وجود دارد، اما یافتن کودکی که در شهر گم شده‌است به وسیله فناوری تشخیص چهره، بسیار لذت‌بخش است.
مارتین زی‌زی