انتشار چند فیلم و عکس از رفتارهای نامناسب در زندان اوین طی هفته گذشته، موجب تأثر خاطر مردم ایران شد. تصاویری که در آنها نشان داده شد برخی از کارکنان زندان اوین رفتارهایی نامناسب و دور از شأن زندانبانی با زندانیان داشته‌اند.
پذیرش مسئولیت و واکنش بهنگام
دو روز پس از انتشار این تصاویر و فیلم‌ها، حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، دادستان کل کشور را مأمور کرد که بدون فوت وقت به موضوع این زندان رسیدگی کند. در متن این دستور آمده بود: «بدون فوت وقت، پیرامون موضوع مذکور و رفتار مأمورین با زندانی و یا زندانی با زندانی با سرعت و دقت بررسی جامع به عمل آورده و نتیجه را به اینجانب گزارش نمایید.» همزمان با این دستور رئیس عدلیه، «محمدمهدی حاج‌محمدی» رئیس سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مسئولیت اتفاقات رخ‌داده در زندان اوین را بر عهده گرفت و با انتشار پیامی در صفحه توئیتری خود نوشت: «در خصوص تصاویر زندان اوین؛ مسئولیت این رفتارهای غیرقابل قبول را پذیرفته و ضمن تعهد به تلاش بر عدم تکرار چنین وقایع تلخ و برخورد جدی با عوامل خاطی؛ از خداوند متعال، رهبر عزیزمان، ملت بزرگوار و زندانبانان شریف که البته زحمات‌شان تحت تأثیر این خطاها، نادیده گرفته نخواهد شد، عذرخواهم.»یک روز بعد هم رئیس سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی از معرفی کارکنان بی‌تفاوتِ این سازمان در فیلم‌های منتشره به هیئت تخلفات اداری معرفی و معلق شدن آنها از خدمت و همچنین ارجاع پرونده‌هایی به دادسرای نظامی خبر داد.
هشدارامنیتی
در حالی که هنوز ماهیت گروهی که با هک کردن دوربین‌های زندان اوین، چندین فیلم و تصویر را در فضای مجازی منتشر کرده، مشخص نیست؛ اما بسیار روشن است که هدف منتشرکنندگان این تصاویر گزینش شده، کمک به اصلاح وضعیت و رفع تخلفاتی که از سوی برخی کارکنان زندان اوین بروز یافته، نبوده و اهداف و اغراض دیگری در پشت پرده این اقدام وجود دارد. با این حال، هک شدن دوربین‌های یک مرکز به اهمیت زندان اوین، می‌تواند هشداری امنیتی باشد و ضروری است.
آمارهایی از تحول در مدیریت زندانها
بررسی کلی عملکرد سازمان زندانها در یکی دو سال گذشته نشان می‌دهد، حبس‌زدایی و ارتقای کرامت زندانیان، رویکرد اصلی این سازمان و دستگاه قضایی کشور به شمار می‌آید. آزادی ۲۰ هزار زندانی در نتیجه اجرای طرح پایش و غربالگری در چهار ماه پایانی سال 1399، رشد ۳۰ درصدی برخورد با تخلفات کارکنان خاطی سازمان زندانها در سال 1399 نسبت به سال 1398، اهدای کمک‌های اقتصادی و معیشتی به خانواده‌های زندانیان در سطح گسترده به مناسبت‌های مختلف، افزایش ۳۰ درصدی استفاده از ظرفیت آزادی‌های مشروط با بهره‌گیری از وسایلی، نظیر پابند الکترونیک، رشد ۵۰ درصد اشتغالزایی در سطح زندان‌های کشور طی سال 1399 نسبت به سال 1398، راه‌اندازی سیستم ارتباط تصویری زندانیان با خانواده‌های خود در دوران کرونا، اعطای مرخصی‌های گسترده به زندانیان به ویژه زندانیان دارای اولویت در دوران شیوع کرونا و همچنین انجام آزمایش از زندانیان مشکوک به ابتلا به کرونا، گزاره‌هایی است که نشان می‌دهد حضور دو ساله محمدمهدی حاج‌محمدی در رأس سازمان زندانها، دستاوردهای قابل توجهی به ارمغان آورده است. ضمن آنکه در دو سال گذشته حضور میدانی در تمامی ندامتگاه‌های کشور، گفت‌وگوی چهره به چهره با زندانیان از برنامه‌های ثابت رئیس سازمان زندانها بوده است.
اتفاقات تلخ اما نادر
«محسن ردادی» کارشناس مسائل سیاسی و رسانه‌ای در گفت‌وگو با صبح صادق گفت: «اگر ما امروز به واسطه هک دوربین‌های زندان اوین، شاهد انتشار برخی تصاویر نامناسب از برخورد با زندانیان در این زندان هستیم که قطعا باید با آن برخورد شود و مسئولان هم چنین وعده‌ای را داده‌اند، نباید از یاد ببریم که سال‌هاست مستندهای فراوانی از برخوردهای دلخراش، هتاکانه و دور از شأن انسانیت در زندان‌های آمریکا ساخته می‌شود.» وی با اشاره به تجمع گسترده چندی پیش سیاه‌پوستان آمریکا در اعتراض به رفتارهای دَدمنشانه مأمور ان زندان با زندانیان سیاه‌پوست گفت: «برخوردهای وحشیانه پلیس و مأموران زندان‌های آمریکا با سیاه‌پوستان شهره خاص و عام است؛ به عبارتی دیگر این قبیل اقدامات ضدانسانی سال‌هاست که در آمریکا نهادینه شده و به سبب همین دلایل و مستندات، آنها هیچ‌گاه نخواهند توانست خود را حامی حقوق زندانیان در جهان معرفی کنند.» این کارشناس رسانه ای با اشاره به جریحه‌دار شدن افکار عمومی در نتیجه انتشار تصاویر زندان اوین عنوان کرد: «امیدواریم هر چه زودتر نتایج برخوردهای قاطعانه و بازدارنده دستگاه قضا با افراد خاطی در رسانه‌ها منتشر شود تا افکار عمومی جامعه را اقناع کند.» ردادی اضافه کرد: «در حال حاضر بنگاه‌های خبرپراکنی دشمنان در صدد القای این نکته به مخاطبان خود هستند که در تمام زندان‌های ایران نسبت به زندانیان بدرفتاری می‌شود؛ حرف آنها این است که تصاویر منتشر شده از زندان اوین، مشتی از خروار بوده است؛ در حالی که به هیچ وجه این گونه نیست.» وی گفت: «با توجه به اینکه در درون یک زندان محکومینی از قشرهای مختلف به سر می‌برند که حتی اراذل و اوباش نیز در میان آنهاست، ضروری است که برای حفاظت، حراست و مدیریت زندانها تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شود.»
کلام پایانی
نقد مشفقانه و دلسوزانه که با هدف اصلاح امور باشد، تفاوت ماهوی با تخریب و عملیات روانی جهت اعتمادزدایی دارد و تشخیص این دو از هم کار مشکلی نیست. با وجود این، ذکر این نکته ضروری است که تصاویر منتشر شده از زندان اوین به هر حال نگران‌کننده است و با روحیه رئیس جدید دستگاه قضا انتظار همین اقدام و دستور سریع او برای پیگیری و برخورد با عناصر خاطی نیز می‌رفت. به امید آنکه پس از برخورد بازدارنده دستگاه قضایی با خاطیان زندان اوین، دیگر شاهد چنین اتفاقات تلخ و ناراحت‌کننده‌ای در سطح زندان‌های کشور نباشیم.