مقام معظم رهبری در دیدار اخیر آنلاین خود با دانشجویان در اربعین حسینی، از جهاد تبیین در فضای مجازی در مقابل جریان تحریف سخن گفتند. برای واکاوی این امر با «مهدی ساقی»، کارشناس حقوق فضای مجازی گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
راه مقابله با این جریان تحریف چیست؟ چرا امام خامنه‌ای از جهاد تبیین سخن می‌گویند؟
راه مقابله با جریان تحریف، نیز «جهاد تبیین» است اما این جهاد تبیین هم می‌بایست جریان باشد؛ یعنی سازماندهی شده، دارای هدف و مستمر باشد، همچنین جریان تبیین در کنار این سه ویژگی باید چند ویژگی دیگر هم داشته باشد که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌های اخیر خود به آن اشاره کردند که می‌توان به مواردی همچون تواصی به حق و صبر، امیدآفرینی و راندن ترس و نومیدی و پیشگام در شکستن محاصره تبلیغاتی دشمن، اشاره کرد. اما مهم‌ترین آنها رعایت اصل اخلاقی است، چراکه جریان تحریف و جریان واژگونه کردن واقعیات، یک جریان دروغ‌پرداز و اغواگر است، در حالی که زیرساخت، مبنا و اصل قطعی در جریان تبیین، حتی در مواجه با دشمن، حقیقت و صداقت است. تحریف یک ماهیت سخت افزاری ندارد، بلکه یک ماهیت نرم‌افزاری دارد. یعنی اینطور نیست که در عالم خارج مسیرهای اصلی و فرعی جا به جا شوند بلکه ذهنیت‌ها تغییر می‌کند. بدین معنا که مسیر اصلی و فرعی یکی است، اما ذهنیت نسبت به آنها تغییر می‌کند. یعنی اصلی به جای فرعی و فرعی به جای اصلی تعریف می‌شود. به عبارتی دیگر از ابزارهایی همچون تعبیر غلط، آدرس‌های نادرست و تمثیلات ناروا به جهت انحراف ذهنیت از مسیر و هدف اصلی استفاده می‌کنند.
جریان تحریف چه میزان در جامعه ما تأثیرگذار است؟ آیا مربوط به همه اقشار جامعه می‌شود؟ جامعه هدف جریان تحریف را چطور ارزیابی می‌کنند؟
در نگاه ادبیات قرآنی آیاتی که از سوره برائت مثال زده شد، تحریف را در اطراف پیامبر اکرم(ص) بیان می‌کند و در آیه 48 این سوره آمده است که کارها را براى تو واژگونه جلوه مى‌دادند. بنابراین می‌توان گفت که مخاطب جریان تحریف در درجه اول رهبران فکری و نخبگان فرهنگی و اجتماعی جامعه هستند، اما پروژه تحریف، عموم مردم را هدف گرفته است؛ چراکه زمانی که دستگاه ارزیابی رهبران فکری جامعه، تحت تأثیر این القائات قرار می‌گیرد، پیام تحریف برای عموم مردم بازتولید خواهد شد تا بی‌اثر کردن تصمیم و امر رهبر جامعه نیز رقم بخورد. در آیه 46 سوره مبارکه نساء نیز خداوند متعال می‌فرماید: «یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ»؛ یهود از روش تحریف علیه پیامبر اسلام(ص) استفاده می‌کردند و مخاطب خود را در مرحله اول رهبران فکری و در مرحله دوم عموم مردم جامعه را هدف و نشانه می‌گرفتند. نکته‌ای دیگر این‌که وقتی از ادبیات قرآنی برای تشریح تحریف استفاده می‌کنیم، یعنی جریان تحریف، ادبیاتی نیست که مربوط به زمان فعلی باشد، بلکه دارای سابقه تاریخی طولانی بوده و از آن به عنوان یک روش استفاده می‌کردند. در انقلاب اسلامی هم وقتی که دشمن در میدان اصلی شکست خورد، شروع به تحریف کرد. همان‌طور که یهود هم از این همین روش علیه پیامبر اسلام(ص) استفاده کرده بود.
عنوان می‌شود، تصمیم گیران جامعه بیش از همه در خطر جریان تحریف هستند، تحلیل شما چیست؟
همان‌طور که بیان کردم جریان تحریف در درجه اول نخبگان، رهبران فکری و مسئولان را هدف قرار می‌دهد و در مرحله دوم برای عموم مردم بازتولید می‌شود، بنابراین جریان تحریف صرفا با یک طبقه خاص مواجه نیست بلکه نسبت به هر موضوع و متناسب با زمان و مکان، تحریف عموم جامعه را بعد از نخبگان آن موضوع، نشانه گرفته است. نکته قابل ذکر دیگر آن‌که تحریف دو کار اصلی دارد؛ نخست امیدزدایی و ضربه به روحیه مردم و دوم، آدرس غلط دادن درباره منشاء مشکلات و راه حل آنها، به عنوان نمونه در دولت قبل پیرامون واردات واکسن با یک جریان تحریف رو به رو بودیم که ما باید مذاکره کنیم تا واکسن وارد شود، یا این‌که ما واکسن خریداری کردیم اما اجازه ورود آن را به کشورمان را نمی‌دهند و از این قبیل موضوعات در جامعه منتشر شده بود که در مرحله اول نخبگان را تحت تأثیر و در مرحله دوم عموم مردم را نشانه گرفته بود. اما زمانی در همین موضوع، جریان تحریف شکست خورد. طبق بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی تحریم هم شکست خورد تا در کمترین زمان ممکن واردات واکسن بیشتر از حدی که عموم مردم انتظار داشتند، صورت پذیرد. نمونه دیگر عضویت کشور ما در سازمان همکاری شانگهای بود. گفته می‌شد ما درخواست عضویت در پیمان شانگهای را انجام داده اما به دلیل FATF نمی‌توانیم به عضویت پیمان شانگهای دربیاییم، چرا که ابتدا باید مشکل FATF حل شود، اما دیدیم که که بدون این موانع به عضویت رسمی شانگهای درآمدیم و تحریف منشاء اصلی مشکلات شکست خورد. دو مثال فوق، جزء مصداق‌های روز بودند که مردم هم به خوبی در این مدت از آنها مطلع شدند، اما کمی که به گذشته نگاه کنیم، درمی‌یابیم که عید قربان سال گذشته، مقام معظم رهبری در خصوص جریان تحریف سخنرانی کردند و حدود چهار ماه بعد از آن نیز طی یک سخنرانی فرمودند اگر بتوانیم تحریم‌ها را لغو کنیم یک ساعت هم نباید تأخیر کنیم اما این سخن دارای ادامه‌ای هم بود که چهار سال تأخیر شده و قرار بوده از سال 1395 تحریم‌ها را بردارند، اما هنوز برنداشتند؛ بلکه زیادتر هم شده است و ما نباید صرفا به رفع تحریم فکر کنیم بلکه ما باید به خنثی کردن تحریم‌ها فکر کنیم. اما تمام قسمت دوم بیانات فوق، آن‌طور که باید منتشر نشد و صرفا قسمت اول آن پیرامون رفع تحریم منتشر شد و این همان جریان تحریف است که می‌خواهد حقایق را وارونه نشان دهد و بگوید که همه مشکلات ما ناشی از عدم رفع تحریم‌‌هاست، در صورتی که اکثر مشکلات ما ناشی از عدم خنثی کردن تحریم‌‌هاست، چرا که حدود 20 الی 30 درصد تحریم‌های ما خارجی است اما 60 الی 70 درصد مشکلات ما ناشی از تحریم‌های داخلی است و می‌بایست ابتدا مشکلات داخلی و تحریم‌های داخلی را حل کنیم.
جریان تحریف در مقابل جریان تبیین را چگونه به فضای مجازی تعمیم دهیم؟
در پاسخ به این سؤال می‌توان به سخنرانی اخیر مقام معظم رهبری در مراسم اربعین حسینی اشاره کرد، چرا که به فرموده ایشان، کار مهم حضرت زینب(س)، تبیین بوده است، جوانان بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی که مأمور به شکستن محاصره تبلیغاتی دشمن می‌باشند، نیز می‌بایست با انتشار افکار صحیح در فضای مجازی، به معنای واقعی کلمه تبیین و جهاد کرد، به فرموده رهبرمعظم انقلاب، دشمن یک جور از فضای مجازی استفاده می‌کند، اما ما می‌بایست از این فضای مجازی برای برای امیدآفرینی، برای توصیه به صبر، برای توصیه به حق، برای بصیرت‌آفرینی، برای توصیه به خسته نشدن، تنبلی نکردن، بیکاره نماندن و جهاد تبیین استفاده کنیم، البته وقتی می‌گوییم انتشار افکار صحیح در فضای مجازی، به منظور انتشار هر مطلبی نیست، بلکه افکاری را می‌توان صحیح دانست که همراه با مطالعه کافی، تفکر، تعقل، اندیشه و تحلیل باشد.و وقتی از کلمه جهاد برای تبیین استفاده می‌کنیم به این معناست که می‌بایست با نظم و برنامه‌ریزی و همراه با تسلط بر سواد رسانه‌ای به عنوان راهبر فضای مجازی در این میدان مهم قدم بگذاریم تا اسیر روزمرگی و تفریح در فضای مجازی نشویم و البته این وظیفه بر عهده همه ماست تا هر فرد مانند یک چراغ، پیرامون خودمان را روشن کنیم.