در شماره پیشین به ماجرای کلید خوردن سناریوی «تشکیک در سلامت انتخابات»، چند ماه قبل از خرداد 1388 اشاره کردیم. در تکمیل جورچین این سناریو، تشکیل کمیته صیانت از آرا را مطرح کردند.
چند ماه مانده به انتخابات یكی از روزنامه‌های دوم خردادی با اعلام آغاز به کار «کمیته هماهنگی شوراهای راهبردی انتخاباتی مهدی کروبی و میرحسین‌موسوی برای صیانت از آرا»، نوشت: «مهدی کروبی و میرحسین‌موسوی، شخصاً فعالیت‌های این کمیته را خصوصاً در زمان برگزاری انتخابات دنبال و از تمام اهرم‌های لازم برای امانت‌داری رأی مردم و پاسداشت آن رأی استفاده خواهند کرد.» این خبر پس از آن منتشر شد که برخی از پایگاه‌ها، خبر برگزاری جلسه‌ای در منزل هاشمی‌رفسنجانی در خصوص بررسی وضعیت نامزدها و فضای انتخاباتی و تشکیل کمیته صیانت از آرا را دادند که در آن جلسه، میرحسین‌موسوی، مهدی كروبی و محمد خاتمی حضور داشتند. برخی نیز از حضور بهزاد نبوی در این نشست خبر دادند. هاشمی‌رفسنجانی در این جلسه ورود هرگونه نیروهای بین‌المللی را در بحث نظارت بر انتخابات مردود شمرد و بیان داشت که فقط در این کمیته باید از ناظران جریان‌های داخلی استفاده کرد. همچنین قرار بر این شد که مهدی هاشمی از سوی پدر، علیرضا بهشتی و محتشمی از طرف میرحسین و کرباسچی، الویری از جانب کروبی نمایندگان ویژه این افراد در کمیته باشند.
مرتضی حاجی، دبیر اجرایی کمیته صیانت از آرا و یکی از اعضای این کمیته پس از برگزاری اولین جلسه سراسری کمیته گفت: «کمیته صیانت از آرا از نمایندگان کلیه استان‌ها دعوت کرده بود برای هماهنگی در عملکرد نمایندگان نامزدها در شعبه‌های اخذ رأی، هیئت‌های اجرایی و محل شمارشگرها در جلسه‌ای حضور پیدا کنند که خوشبختانه تمامی استان‌ها به جز استان یزد در این جلسه حاضر شدند و برنامه‌ها و هماهنگی لازم صورت گرفت.»
وی به گزارش محتشمی‌پور به عنوان رئیس این کمیته درباره روند شکل‌گیری کمیته اشاره کرد و افزود: «مفاد آموزشی این کمیته تدوین شده و آماده است، تا یک سیستم ارتباطی منطقی تعریف شده که دو طرف بتوانند جریان اطلاعات را از مرکز به شهرستان‌ها و از شهرستان‌ها به مرکز با سرعت انجام دهند، برقرار شود.»
اگرچه شورای نگهبان تشکیل کمیته صیانت از آرا را «غیرقانونی» اعلام كرد؛ ولی این کمیته با صدور بیانیه‌های مکرر قبل و پس از برگزاری انتخابات، نقش عمده‌ای را در صحنه‌آرایی رخدادهای تلخ انتخابات دهم ایفا کرد. این بیانیه‌ها که با امضای «محتشمی» منتشر می‌شد، ضمن تشکیک و تردید در سلامت انتخابات و ادعای تقلب در آن، با صراحت ابطال انتخابات را خواستار شد. بخشی از موج‌آفرینی و دامن زدن به آشوب‌ها ناشی از کارکرد این کمیته بود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن هشدار به ابراز تردیدها در زمینه سلامت انتخابات، فرمودند: «یكی از دشمنیها همین است كه این پدیده با ارزش تأثیر حضور مردم و نقشآفرینی مردم در اداره كشور و مدیریت كشور را در تبلیغات خودشان نفی كنند یا ندیده بگیرند یا انكار كنند. بارها و بارها در اظهارات صریح‌شان، در اظهارات كنایهآمیزشان، در انتخابات كشورمان خدشه كردند. نه؛ انتخابات كشور ما از انتخابات اكثر این كشورهای مدعی دموكراسی، هم آزادتر است، هم پرشورتر است، هم انگیزه مردم در این انتخابات بیشتر است. انتخابات پرشور، انتخابات خوب، سالم. دشمن خدشه می‌كند. از دشمن انتظاری هم جز دشمنی نیست؛ چه انتظاری هست؟ بیتوقعی از دوستان است. بیتوقعی از كسانی است كه جزء این ملتند؛ واقعیات را دارند میبینند؛ میبینند كه این انتخابات چگونه سالم و متقن انجام می‌گیرد، در عین حال، همان حرفی را كه دشمن می‌زند، اینها هم می‌زنند! من انتظارم این است: كسانی كه با ملت ایرانند، جزء ملت ایرانند، توقع دارند ملت ایران به آنها توجه كنند، اینها دیگر علیه ملت ایران حرف نزنند و انتخابات ملت ایران را زیر سؤال نبرند. مرتب تكرار نكنند كه آقا این انتخابات سالم نیست؛ انتخابات، انتخابات نیست. چرا دروغ می‌گویند؟ چرا بی‌انصافی می‌كنند؟ چرا خلاف واقع می‌گویند؟ چرا این همه زحماتی را كه این ملت و مسئولان در طول این سال‌های متمادی متحمل شدند، ندیده می‌گیرند؟ چرا؟ چرا ناسپاسی می‌كنند؟» سناریوی تشکیل کمیته صیانت از آرا در حالی دنبال شد که براساس اصل 99 قانون اساسی، نظارت بر کلیه انتخابات‌ها در ایران به عهده شورای نگهبان است. همچنین بر اساس ماده هشت قانون انتخابات ریاست‌جمهوری، نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری به عهده شورای نگهبان است. این نظارت عام و در تمام مراحل و در كلیه امور مربوط به انتخابات جاری است.
اولین و بدیهی‌ترین دلیل و پیامد این خصومت‌ورزی دشمنان و بی‌انصافی دوستان که به ذهن متبادر می‌شود، خدشه وارد کردن به نقش و جایگاه مهم شورای نگهبان است. طرح انحرافی کمیته صیانت از آرا نیز به منزله نادیده‌انگاری قانون اساسی و الزامات آن از سوی کسانی است که مدعی این جایگاه مهم، یعنی مجری قانون اساسی‌اند. آنها این اصل بدیهی را نیز نادیده می‌انگاشتند که «التزام به شیء، التزام به لوازم آن نیز هست.»
نکته تأمل‌برانگیز در طراحی و اجرای سناریوی کمیته صیانت از آرا ارتباط معنی‌دار آن با توصیه‌های راهبردی سازمان سیا و خانه آزادی به گروه‌های سیاسی داخل كشور در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری دهم بود. در آن ایام «خانه آزادی»، بنیاد سیاسی وابسته به سازمان جاسوسی آمریکا(سیا)، با انتشار دستورالعملی، توصیه‌های سازمان سیا را برای صیانت از سلامت انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری در ایران منتشر کرد.
در مطلبی كه «دانیل کالینگرت»، عضو رسمی سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) و معاون مدیریت برنامه‌های «خانه آزادی»، با عنوان «انتخابات مهندسی شده و راه‌های مقابله با آن» منتشر کرد، به موفقیت شیوه‌های اعمال شده سازمان سیا در مسیر انقلاب‌های مخملین اشاره و تأكید می‌كند: «افشای اِعمال کنترل در انتخابات در سرنگونی حاکمان دیکتاتور صربستان در سال 2000، در گرجستان در جریان «انقلاب سرخ» سال 2003، در اوکراین در جریان «انقلاب نارنجی» سال 2004 و در قرقیزستان در «انقلاب لاله» سال 2005، مؤثر واقع شد.» وی شورای نگهبان را‌ـ كه برابر اصل 99 قانون اساسی و ماده هشت انتخابات ریاست‌جمهوری تنها مرجع صلاحیت‌دار نظارت بر انتخابات است‌ـ مانع اصلی قلمداد كرده و توصیه‌هایی را برای مخدوش كردن قانون و اصول آن و عبور از شورای نگهبان ارائه داد. خانه آزادی سپس راهكارهایی برای اقداماتی، از قبیل «دستیابی کارگزاران احزاب سیاسی و ناظران بی‌طرف به امکانات دیده‌بانی تمامی مراحل رأی‌گیری، اخذ کپی سند رسمی شمارش آرا توسط نمایندگان نامزدها، داشتن نماینده‌ای از حزب در کمیسیون انتخابات، درخواست مهر و موم صندوق‌های رأی تا زمان شمارش آرا از مأموران شعبه‌های اخذ رأی از سوی نماینده حزب، داشتن نماینده در ستاد برگزاری انتخابات برای احزاب مخالف، دیده‌بانی پوشش خبرهای رسانه‌ها از نامزدهای گوناگون و گزارش موارد تخلفی که در طول دوره مبارزات انتخاباتی کشف می‌شود و گماردن ناظران آموزش‌دیده به طور گسترده در تمام شعبه‌های رأی‌گیری و در تمام مراکز شمارش آرا در سراسر کشور» ارائه كرده و تصریح می‌كند: «ناظران احزاب مخالف و گروه‌ها باید بتوانند یافته‌های خود را با ناظران و رسانه‌های بین‌المللی در میان بگذارند تا توجه افکار عمومی جهان را به مداخلات و تخلفات انتخاباتی جلب کنند.»