«کرونا» نویددهنده شروع عصر جدیدی از دیجیتالی شدن در سراسر خاورمیانه است و رفتار مصرف‌کننده و سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی، مانند تجارت الکترونیک، آموزش و فناوری را تغییر داده است. به نظر می‌رسد، این امر در سال 2022 ادامه یابد، اگرچه تأثیرات آن ممکن است متفاوت باشد.
12 ماه گذشته سال بزرگی برای هوش مصنوعیAI) ) در خاورمیانه بوده است؛ زیرا این منطقه همچنان به کشف فرصت‌ها برای نوآوری و پذیرش ادامه می‌دهد. IBM پیش از این تخمین زده بود که هوش مصنوعی می‌تواند تا سال 2031 بیش از 300 میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی خاورمیانه کمک کند.
کارینگتون مالین، کارآفرین، بازاریاب و نویسنده با تمرکز بر فناوری‌های نوظهور خاطرنشان می‌کند که امسال، مصر و ترکیه اولین راهبردهای هوش مصنوعی ملی خود را منتشر کرده‌اند. در همان زمان، دولت‌های عربستان سعودی و امارات عمیق‌تر درباره چگونگی فعال کردن پیاده‌سازی فناوری‌های مختلف هوش مصنوعی برای استفاده عمومی و تجاری بحث کرده‌اند. شاید یکی از جسورانه‌ترین اقدامات دولت امارات، تأیید استفاده از تشخیص چهره برای دسترسی به خدمات بخش دولتی و خصوصی است.
بانک اسلامی ابوظبی خدماتی را راه‌اندازی کرده که این امکان را می‌دهد تا با استفاده از شناسه‌های چهره ثبت شده، کاربران حساب‌های بانکی خود را باز کنند؛ در حالی که خرده‌فروشان نیز راه حل‌های هوش مصنوعی و روباتیک را آغاز کرده‌اند.
یکی دیگر از زمینه‌هایی که امسال شاهد رشد است، فناوری نسل پنجم تلفن‌های هوشمند است. طبق اطلاعات GSMA Intelligence، خاورمیانه تا پایان سال 2021 دارای 20 شبکه نسل پنج در 9 کشور بوده است که در ایران هم در برخی نقاط به صورت آزمایشی استفاده از این فناوری آغاز شده است.
در حالی که کشورهای همسایه با شتاب در حال پیشرفت در زمینه هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط با آن هستند، در کشور خودمان اینقدر در حق این دانش اجحاف شده که رهبر معظم انقلاب نسبت به دست‌کم گرفتن آن هشدار دادند. همانطور که قبلاً گفته شد، هوش مصنوعی تنها یک فناوری، علم یا دانش نیست و هوش مصنوعی آینده بشر خواهد بود. فرض کنید که اگر به 30 سال گذشته برگردید و وضعیت فعلی امروزه را برای مردم آن زمان شرح دهید، خواهید گفت که اینترنت و فضای مجازی، آینده مردم خواهد بود. هوش مصنوعی هم چنین جایگاهی در 30 سال آینده بشر خواهد داشت. حکمرانی دنیا در سال‌های پیشرو نصیب کشورهایی خواهد شد که در هوش مصنوعی پیشرو هستند.
اما با تمام تأکیدها و گوشزد‌ها، توجه به این علم در مسئولان کشور بسیار کم است. در جامعه دانشگاهی و علمی کشور، هوش مصنوعی یکی از موضوعات داغ است؛ اما به دلیل کم‌توجهی بازار داخلی، بسیاری از دانشجویان و محققان مجبور هستند طرح‌های خود را نیمه‌کاره رها کنند. در واقع، نبود بسترهای مناسب به مثابه یک خلأ بین دانشگاه و صنعت در هوش مصنوعی احساس می‌شود که توجه بیشتر مسئولان را می‌طلبد.
به تازگی سند نقشه راه توسعه هوش مصنوعی کشور، با مشارکت نخبگان دانشگاهی، صنعتی و بخش خصوصی به سفارش معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات تهیه و پس از یک سال کار علمی، نهایی شده است که برای جبران عقب‌ماندگی، چنین کاری اگرچه لازم است، اما کافی نیست. برای رسیدن به لبه‌های دانش در زمینه هوش‌مصنوعی که کشورهای همسایه یا به آن رسیده‌اند یا در حال رسیدن به آن هستند، باید تلاشی مضاعف کرد.
شهرام معین، سرپرست مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی با تأکید بر اهمیت توجه به سند نقشه راه توسعه هوش مصنوعی کشور معتقد است: «این سند، همانطور که رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان در آبان سال جاری فرمودند، باید جدی گرفته شود و در این راستا آسیب‌شناسی اسناد قبلی در مورد دیگر فناوری‌های نوین باید صورت گیرد تا مشخص بشود چه عواملی باعث کندی یا عدم تحقق اسناد پیشین شده است تا بتوان به بهترین شکل ممکن این سند را اجرا کرد، به صورتی که نفع آن هر چه سریع‌تر به همه برسد و از آسیب‌های دیرکرد در اجرا جلوگیری شود.»
همانطور که سرپرست مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی کشور معتقد است، متأسفانه سابقه خوشی از چنین اسنادی در ذهن نداریم و بیشتر کارهای‌مان به تدوین سند ختم شده است. با بررسی بیشتر و شناخت نقص‌ها و کاستی‌های تلاش‌های گذشته، می‌توان این بار تنها به ارائه سند دلخوش نبود و یک نقشه راه تهیه کرد و همگان آن را قبول داشته و در مسیر اجرای آن فعالیت کنند، تا در 10 سال آینده کشورمان به یکی از قطب‌های هوش مصنوعی در منطقه و جهان تبدیل شود. همانطور که امروزه در بسیاری از شاخه‌های علم، دانشمندان ایرانی حرف اول را در منطقه می‌زنند و در سطح جهان هم کیفیت کارهای آنان بر همگان اثبات شده است.