حوزه نفت، گاز و پتروشیمی رشته‌ها و گرایش‌های گوناگونی دارد و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با اجرای پروژه‌های متعدد در حوزه نفت و گاز توانسته است جایگاه مناسبی از نظر فنی و اجرایی در این حوزه مهم و راهبردی کشور کسب کند. در همین زمینه گفت‌وگویی با سردار عبدالرضا عابد، مدیرعامل هلدینگ نفت، گاز و پتروشیمی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) انجام شد تا از اقدامات و دستاوردهای سپاه در این حوزه بیشتر مطلع شویم.
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در کدام یک از گرایش‌های حوزه نفت، گاز و پتروشیمی فعالیت دارد؟
قرارگاه سازندگی با استفاده از تجهیزات مدرن و قدرتمند و سازمان‌دهی گروه‌های مهندسی با مهارت‌ها و تخصص‌های مورد نیاز در حوزه‌های بالادستی(لرزه‌نگاری و اکتشاف، حفاری خشکی و دریایی)، میان‌دستی (خطوط انتقال دریایی و خشکی) و پایین‌دستی (طراحی و اجرای پالایشگاه‌های نفت و گاز، پتروشیمی و پتروپالایشگاه‌ها)، خدمات دریایی (ساخت و به‌کارگیری شناورها) و خدمات هوایی (خدمات پروازی و هلیکوپتری) در حال فعالیت است. اجرای پروژه‌های توسعه میادین نفت و گاز، مدیریت عملیات حفاری چاه‌های نفتی و گازی، تهیه طرح توسعه جامع MDP)) به منظور توسعه یک میدان، تعمیر و ساخت سکوهای نفتی، طراحی و اجرای کارخانه‌های گاز و گاز مایع NGL))، مجتمع‌های پتروشیمی، ایستگاه‌های تقویت فشار، مخازن LNG و LPG، اجرای پروژه‌های مخازن بزرگ نفت و فرآورده‌های نفتی، طراحی و احداث تأسیسات آبگیر و آب‌شیرین‌کن، از مهم‌ترین اقدامات و توانایی‌های قرارگاه در این حوزه است.
برای آشنایی مخاطبان ما، به دستاوردهای کلی قرارگاه در این حوزه هم اشاره‌ای بفرمایید.
اقدامات و دستاوردهای قرارگاه در این حوزه بسیار گسترده و وسیع است؛ اما به طور کلی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
vـ اجرای پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس به منزله بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان؛
ـ اجرای فاز 13 رجب، فازهای 15 و 16 و فازهای 22، 23 و 24 پارس جنوبی؛
ـ اجرای بیش از 6000 کیلومتر خطوط انتقال نفت و گاز در نقاط مختلف کشور؛
ـ ایجاد 6 میلیارد لیتر مخزن بتنی و فلزی نفت و فرآورده‌های نفتی و افزایش ظرفیت مخازن ذخیره‌ساز استراتژیک کشور تا دو برابر؛
ـ توسعه حوزه بالادستی و میادین نفتی با حفاری 99 حلقه چاه دریایی؛
ـ حفاری بیش از 103 حلقه چاه خشکی در کشور؛
ـ تولید بیش از 1371 تن گوگرد در روز در کشور؛
ـ تولید بیش از 8250 تن اتان در روز در کشور؛
ـ تولید بیش از 13 میلیون لیتر گاز مایع LPG در کشور؛
ـ تولید روزانه 230 هزار بشکه میعانات گازی؛
ـ احداث کارخانه‌های NGL1200 خارگ و NGL3200 اهواز؛
ـ بومی کردن دانش فنی و مهندسی و فنی ساخت، راه‌اندازی و بهره‌برداری از پالایشگاه‌ها؛
ـ ایجاد توانمندی به منظور تکمیل زنجیره ارزش صنایع نفت و گاز؛
ـ تأسیس و حضور در عرصه پروژه‌های لرزه‌نگاری و اکتشاف؛
ـ ارائه خدمات پروازی به طور میانگین 2 هزار ساعت پرواز در سال؛
ـ ارائه خدمات شناوری به طور میانگین 5 هزار روز در سال؛
ـ ساخت دو فروند کشتی نفتکش 113 هزار تنی.
پروژه فازهای 15 و 16 پارس جنوبی چه زمانی آغاز شد و چه زمانی پایان یافت و چرا این پروژه را یک پروژه با «مهندسی تمام‌ایرانی» می‌دانند؟
قرارداد اجرای فازهای 15 و 16 پارس جنوبی، تیرماه 1385 میان شرکت ملی نفت ایران و مشارکت قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) (به عنوان مجری بخش خشکی) و شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران (به عنوان مجری بخش دریایی) امضا شد.
بر اساس این قرارداد، اجرای تمام بخش‌های بالادستی و ساخت پالایشگاه فازهای 15 و 16 پارس جنوبی به صورت EPC به قرارگاه واگذار شد و قرارگاه متعهد شد همه مراحل مهندسی، خرید، تأمین، اجرا، نصب، پیش‌راه‌اندازی، راه‌اندازی و تست عملکردی را اجرا کند.
در این راستا، قرارگاه در وضعیت سخت تحریم و با صلابت و استواری اقدام به احداث پالایشگاه ساحلی فازهای 15 و 16 در منطقه پارس یک عسلویه و به مساحت 165 هکتار کرد.
این فازها دارای چهار ردیف شیرین‌سازی گاز، دو ردیف تولید اتان، دو ردیف تولید LPG و دو ردیف تثبیت میعانات گازی است. این دو فاز، شامل چهار ردیف گازی است که اولین ردیف آن در سرمای آذرماه سال 1392 در حالی که کشور ترکمنستان صادرات گاز خود را به شهرهای شمالی ایران قطع کرده بود، گاز خود را به شبکه خط لوله سراسری گاز کشور صادر و از یک بحران جدی جلوگیری کرد. دومین ردیف گازی، چهارماه پس از آن و در فروردین سال 1393 و ردیف گازی سوم و چهارم به ترتیب در آذرماه و دی‌ماه همان سال گاز خود را به شبکه خط لوله سراسری گاز کشور صادر کردند. این در حالی بود که با توجه به نیاز شدید کشور به گاز و به منظور رفاه و آسایش هموطنان و نیز درآمدزایی کشور، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) بدون خارج کردن هیچ یک از این ردیف‌های گازی از خط تولید، اقدام به راه‌اندازی ردیف‌های گازی جدید کرد که در نوع خود کم‌نظیر بود. ضمن اینکه برای اولین بار در کشور بهره‌برداری از فازها از طریق یک شرکت ایرانی در قرارگاه صورت پذیرفت. با توجه به حسن انجام کار قرارگاه در فازهای 15 و 16 و رضایت کارفرما، این فازها الگویی برای اجرای سایر فازهای باقیمانده پارس جنوبی شد و متعاقباً فاز 13 و فازهای 22،23 و 24 برای اجرا به قرارگاه واگذار شد.
در این فازها به جز گاز شیرین که در مصارف خانگی و صنعتی استفاده می‌شود، چه محصولات دیگری تولید می‌شود؟
در این فازهای شش‌گانه در مجموع 150 میلیون مترمکعب گاز شیرین در روز تولید می‌شود و در کنار آن محصولات دیگری، از جمله میعانات گازی، گازهای پروپان و بوتان و نیز اتان به منظور تأمین خوراک واحدهای پتروشیمی و همچنین گوگرد تولید می‌شود.
آیا قرارگاه در اجرای این پروژه‌ها به توان درون‌زای کشور و صنایع داخلی هم توجهی دارد؟
بله. این پروژه‌ها در دل سخت‌ترین تحریم‌های استکبار جهانی اجرا شده و بدون توجه به توان داخلی و همکاری شرکت‌های ایرانی این کار عملی نبود. با اجرای این فازها امروز بسیاری از قطعات، تجهیزات و لوازم مورد نیاز پالایشگاه‌های کشور در داخل تأمین می‌شود و بدین صورت علاوه بر رونق تولید در کشور، باعث ایجاد بارقه امید در دل صنعتگران، مبتکران و مخترعان این حوزه شده است. ابتکارات نوین و گرانبها در زمینه تأمین کالا، ساخت، مهندسی و راه‌اندازی و ثبت رکوردهای مختلف در عرصه اجرای فازهای 15 و 16 ، 13 و 22، 23 و 24 در بستر تحریم‌های غرب، نشان از ثبات قدم این مهندسان، متخصصان و کارکنان قرارگاه برای تحقق اقتصاد مقاومتی و مدیریت جهادی است. برای نمونه، نگاه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به توان درون‌زای کشور و بومی‌سازی دانش فنی در پروژه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس باعث شد تا 67 درصد این ابرپروژه به دست مهندسی ایرانی اجرا شود.
در بخش تأمین کالا نیز بیش از 70 درصد کالاهای مورد نیاز پروژه در داخل کشور تولید شد و این امر گام مهمی در جهت خوداتکایی و ایجاد بارقه امید در بین تولیدکنندگان داخلی بود. همچنین 100 درصد این پروژه در حوزه اجرا توسط نیروهای داخلی انجام شده که در مجموع می‌توان گفت، میانگین سهم نیروهای داخلی در سه حوزه مهندسی، تأمین کالا و اجرا در پروژه میعانات گازی ستاره خلیج فارس 80 درصد است.
لطفا درباره مشخصات پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس توضیحاتی بفرمایید.
پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس به منزله بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان و نخستین پالایشگاه طراحی‌شده بر اساس خوراک میعانات گازی کشور با ظرفیت پالایش ۳۶۰ هزار بشکه در روز در قالب سه فاز 120 هزار بشکه‌ای با هدف تولید بنزین، گازوئیل، گاز مایع و سوخت جت در 25 کیلومتری غرب بندرعباس در زمینی به مساحت ۷۰۰ هکتار احداث شده است. احداث این پالایشگاه اگرچه از سال 1385 و با مشارکت دو شرکت خارجی کلید خورد؛ اما با تنگ شدن حلقه محاصره اقتصادی بر کشور، شرکت‌های خارجی به یکباره عرصه ساخت این پالایشگاه را خالی کردند؛ از این رو در اواخر سال 1389 اجرای آن به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) واگذار و فاز نخست آن در اردیبهشت سال 1396 افتتاح شد.
تولید روزانه 40 میلیون لیتر بنزین (معادل 32 درصد تولید کشور)، 14 میلیون لیتر گازوییل (معادل 12 درصد تولید کشور)، بیش از 3 میلیون لیتر سوخت جت (معادل 43 درصد تولید کشور) و محصولات دیگری شامل گاز مایع و گوگرد و هیدروژن نشان از عظمت این پالایشگاه است.
این پالایشگاه چه دستاوردهایی برای کشور داشته که اینقدر آن را برجسته و مطرح کرده است؟
مهم‌ترین دستاورد پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، خودکفاکردن کشور در تولید بنزین در وضعیت تحریم بود؛ هنگامی که این کالای راهبردی به حربه‌ای برای کشورهای غربی برای اعمال فشار بر کشور تبدیل شده بود. همچنین احداث این پالایشگاه حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی و ایجاد ارزش افزوده میعانات گازی به شمار می‌رود. جلوگیری از صادرات مواد خام و تبدیل آن به فرآورده‌های باارزش‌تر، ایجاد اشتغال پایدار در کشور، تولید بنزین با کیفیت یورو4 و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی، بومی‌سازی دانش فنی ساخت پالایشگاه میعانات گازی و استفاده از صنایع داخلی در تأمین کالا از مهم‌ترین دستاوردهای این پالایشگاه و دلیل بر اهمیت آن است.
در زمینه خطوط انتقال نفت و گاز و احداث تلمبه‌خانه، قرارگاه چه پروژه‌هایی داشته است؟
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) نزدیک به سی سال فعالیت در عرصه سازندگی کشور، طراحی و اجرای بیش از 4000 کیلومتر خط انتقال نفت و گاز را در خشکی، دریا و مناطق صعب‌العبور، طبق استانداردهای فنی به اتمام رسانده است. طراحی و اجرای ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و تلمبه‌خانه‌های نفتی از توانمندی‌های دیگر قرارگاه در این عرصه است.
برخی از پروژه‌های مهم انجام‌شده و در دست‌اجرای قرارگاه در این حوزه عبارتند از:
خط لولۀ 56 اینچی انتقال گاز ششم سراسری به طول تقریبی 1148 کیلومتر؛
خط انتقال 56 اینچی گاز هفتم سراسری از عسلویه تا ایرانشهر به طول 980 کیلومتر؛
خط انتقال 56 اینچی گاز دهم سراسری پتاوه‌ـ پل‌کله به طول 175 کیلومتر به همراه یک انشعاب 40 اینچی به طول 32 کیلومتر.
اهمیت مخازن ذخیره‌سازی نفت و گاز برای کشور چیست و قرارگاه در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
امروزه به مخازن نفتی به مثابه پروژه‌هایی راهبردی نگریسته می‌شود که در تعیین سیاست‌های نفتی نقش مهمی ایفا می‌کنند؛ از این رو کشورهای پیشرفته توان قابل توجهی بر روی ساخت این مخازن معطوف کرده‌اند. در اختیار داشتن تجهیزات و نیروی انسانی متخصص در امر طراحی، ساخت و نصب مخازن فلزی و بتنی، این امکان را به وجود آورده تا قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص)، تا به امروز، 6 میلیارد لیتر مخزن بتنی و فلزی نفت و فرآورده‌های نفتی احداث کند و در امر طراحی و ساخت مخازن LNG و LPG و مخازن سقف ثابت و شناور کارنامه زرینی از خود باقی گذارد و ظرفیت مخازن ذخیره‌ساز استراتژیک کشور را تا دو برابر افزایش دهد.
آیا در زمینه اجرای پتروشیمی و پتروپالایشگاه‌ها نیز قرارگاه حضور داشته است؟
در دنیای امروز فرآورده‌های نفتی نقش ارزنده‌ای را در فعالیت‌های اقتصادی کشور ایفا می‌کنند که بخش مهمی از این فرآورده‌ها مرتبط با صنایع پتروشیمی و پتروپالایشگاه‌هاست. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در این حوزه، طراحی، تأمین کالا، ساخت، نصب، پیش راه‌اندازی و راه‌اندازی پتروشیمی دماوند و آفسایت فاز 2 در عسلویه را بر عهده دارد و همچنین پتروپالایشگاه مهر خلیج فارس در حال احداث و پتروپالایشگاه آناهیتا در دستور کار این مجموعه است.
نقش کارخانه‌های NGL چیست و قرارگاه چه پروژه‌هایی را در این حوزه اجرا کرده است؟
کارخانه‌های NGL با جمع‌آوری و فرآورش گازهای ترش میادین نفتی، علاوه بر جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه این میادین و تأمین منافع ملی در حفظ و صیانت از محیط زیست هم نقش بسزایی دارند. کارخانه NGL1200 خارگ با فرآورش روزانه 600 میلیون فوت مکعب گازهای ترش جمع‌آوری شده خشکی و دریایی در منطقه خارگ و کارخانه گاز و گاز مایع NGL 3200 اهواز با هدف فرآورش روزانه 500 میلیون فوت مکعب گازهای ترش جمع‌آوری شده از میادین، قادر به تولید محصولات مختلفی، از جمله، متان، اتان، پروپان، بوتان، پنتان، میعانات گازی و خوراک واحدهای پتروشیمی هستند که این دو کارخانه به همت تلاشگران قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) احداث شده است.