شاید شما شنیده باشید که فلان هنرمند یا فوتبالیست، یک NFT را به قیمت غیرقابل تصوری خریده است! قیمت‌هایی که این روزها در این بازار مشاهده می‌شود، به میلیون‌ها دلار هم رسیده است؛ اما شاید ندانیم که اصلاً این NFTها چه چیزی هستند که چنین بهایی پیدا کرده‌اند!
شاید خبر ورود کریم باقری، بازیکن سابق تیم ملی و پرسپولیس به این بازار را شنیده باشید. کریم باقری قصد دارد یک مجموعه NFT عرضه کند. این مجموعه حاوی لحظات ماندگار مربوط به دوران حرفه‌ای او در تیم ملی و باشگاه پرسپولیس است. کم‌کم از این بازار و بستر NFTها بیشتر خواهیم شنید، پس چه بهتر که اندکی درباره آنها بدانیم.
«NFT» یا توکن‌های غیرقابل‌معاوضه به‌عنوان یک گواهی مالکیت دیجیتالی غیرتکراری برای هر نوع دارایی دیجیتالی صادر می‌شوند. در واقع، NFT قراردادی هوشمند است که با استفاده از پلتفرم‌های متن باز تنظیم می‌شود. پس از نوشتن، می‌توان آن را ذخیره یا به‌طور دائمی در قالب یک رمز (معمولاً به نام توکن ERC 721) در یک شبکه بلاکچین، مانند اتریوم منتشر کرد. در واقع، این توکن‌های غیرقابل معاوضه امکانی را به افراد می‌دهد که می‌توانند با آن مالکیت خود را در دنیای واقعی، بر روی یک کالای دیجیتال اثبات کنند! برای نمونه، شما می‌توانید اثبات کنید که صاحب واقعی یک عکس فقط شما هستید و مالکیت آن برای شماست. البته شما در واقع اثبات می‌کنید که مالک تنها نسخه موجود از آن عکس هستید، به این معنا که فایلی که در اختیار شماست، یک فایل یکتا با کدهای مشخص است، که مالکیت آن برعهده شماست و آن عکس، مانند یک کالای یکتا در فضای مجازی می‌شود. چنین امکانی مزایای زیادی خواهد داشت، فرض کنید می‌توانید اثبات کنید که بلیت دیجیتالی کنسرت برای شماست بدون اینکه ترس استفاده دیگران از آن را داشته باشید.
شاید فکر کنید چرا باید برای عکسی که در همه‌جای فضای مجازی موجود است و بقیه هم می‌توانند مشابه آن را داشته باشند، برخی پول پرداخت می‌کنند؟ به‌این دلیل که NFTها به خریدار اجازه می‌دهند کالای اصلی را که شامل احراز هویت داخلی است، داشته باشد؛ در نتیجه این احراز هویت مالکیت این اثر را اثبات می‌کند و از سوی دیگران قابل‌استفاده نیست. در واقع، ارزش معنوی اثر با اعتبار و هویت هنرمند گره خورده است و آنها می‌پذیرند که تنها یک واحد از اثر مورد نظر به صورت NFT تولید و به خریدار اهدا کنند.
اما این یکتا بودن ناشی از چیست؟ پول‌های رایج، سکه‌های طلا و هر دارایی ارزشمند دیگری، ذخیره‌کننده یک ارزش در درون خود است؛ برای نمونه، یک سکه طلا، یک ارزشی را درون خود ذخیره می‌کند، به پول امروز حدود 12 میلیون تومان می‌شود. زمانی که از کسی یک سکه طلا قرض می‌گیرید، در پس دادن، لازم نیست عیناً همان سکه را پس بدهید، بلکه می‌توانید یک سکه طلای دیگر یا حتی معادل ارزش آن، پول رایج بدهید. در واقع دارایی‌ها که ما تا به حال دیده‌ایم، قابل تعویض هستند، می‌توانند بدون توجه به ماهیت اسکناس یا سکه و...، مشابه آن را پذیرفت؛ اما در NFTها یا توکن‌های غیرقابل تعویض، ماجرا متفاوت است. در توکن‌های غیرقابل تعویض، ماهیت و ذات مهم است، ما توافق می‌کنیم که مالک نمونه خاصی از یک نقاشی دیجیتالی هستیم که برای ما تولید شده است و نمونه مشابهی برای آن وجود ندارد که بتوان مانند پول یا سکه و... مبادله کرد. یکی از نقاشی‌های معروف کمال‌الملک را در نظر بگیرید، آیا در مقایسه با نسخه اصلی این نقاشی‌ها که در کاخ گلستان نگهداری می‌شود، می‌توان گفت نمونه‌های مشابه و کپی شده آن، همان ارزش نمونه نگهداری شده در موزه را دارند؟ قطعاً خیر! اما اثبات اصلی بودن و ذات‌دار بودن نقاشی‌ها در دنیای واقعی راحت است، اما اگر بخواهیم در دنیای مجازی هم شیوه‌ای برای چنین اثباتی داشته باشیم، چکار باید کرد؟
این نقطه، در همان جایی است که NFTها یا توکن‌های غیرقابل تعویض به کمک ما می‌آیند. این توکن‌ها به کمک بلاکچین و دیگر بسترهای دیجیتال، اثبات می‌کنند که مالکیت معنوی یک نمونه خاص از یک اثر، برای صاحب آن است و دیگر افراد به نمونه‌های کپی آن دسترسی دارند؛ به همین دلیل است که افراد برای تصویر یک میمون به صورت NFT 60 میلیون دلار پرداخت می‌کنند! این همان لبخند ژکوند مونالیزاست که دیجیتالیزه شده و از مونالیزا به یک میمون در دنیای صفر و یک رسیده‌ایم!
NFTها فقط محدود به تصویر میمون و حیوانات نمی‌شوند، شما هر چیز دیجیتالی را می‌توانید اثبات کنید که مالک آن هستید! برگردیم به خبر کریم باقری، این بازیکن سابق تیم ملی قصد دارد مجموعه‌ای از تصاویر و لحظات فوتبالی خود را به صورت توکن غیرقابل تعویض به فروش برساند. با این کار او اثبات می‌کند که مالک آن تصاویر است، از آنها فقط یک نمونه اصل وجود دارد و تمایل دارد که آنها را به طرفداران خود بدهد. فقط کریم باقری به این فکر نیفتاده است و NFTها کاربردهای متنوعی دارد، فرض کنید در آینده برای گرفتن وام، نیاز پیدا می‌کنید که یک NFT به عنوان وثیقه در اختیار بانک قرار دهید!
برای NFT ویژگی‌های مختلفی مانند دارای اصالت؛ توکن‌های غیرقابل معاوضه مبتنی بر تکنولوژی بلاکچین هستند؛ بنابراین می‌توانید از اصالت NFT خود مطمئن شوید. تقسیم نشدنی؛ با اینکه این موضوع به عنوان یک قانون مشخص نشده، اما بیشتر توکن‌های غیرقابل معاوضه، به واحدهای کوچک‌تر قابل تقسیم نیستند! به بیان ساده‌تر، یا شما یک اثر هنری دیجیتال را می‌خرید، یا اصلاً آن را نمی‌خرید. نمی‌توانید نصف تابلوی لبخند ژکوند را بخرید و بقیه‌اش را دیگران بگذارید! کمیابی؛ ارزش و قیمت ان‌اف‌تی به‌خاطر کمیاب بودن آنها است. توسعه‌دهندگان ان‌اف‌تی‌ها هر اندازه که قصد داشته باشند می‌توانند از این توکن‌ها ایجاد کنند؛ اما با محدود کردن تعداد آنها و ساخت با تعداد کم، باعث افزایش ارزش آنها می‌شوند. حافظ حق مالکیت؛ این مورد هم به استفاده NFT از پلتفرم‌های غیرمتمرکز اشاره می‌کند که در آن هیچ مالکی داده‌ای را پس از ثبت نمی‌تواند تغییر دهد و آخرین ویژگی یکتایی؛ NFT دارای زبانه‌ای از اطلاعات ثابتی در مورد یکتا بودن‌شان هستند. به بیان ساده، آنها در ذات خودشان اثبات می‌کنند که یکتا هستند.