«ناتو» سازمانی نظامی است که برای مقابله با تهدید احتمالی اتحاد جماهیر شوروی پس از جنگ جهانی دوم در سال 1949 شکل گرفت[...]
«ناتو» سازمانی نظامی است که برای مقابله با تهدید احتمالی اتحاد جماهیر شوروی پس از جنگ جهانی دوم در سال 1949 شکل گرفت و در حال حاضر با سرعت زیادی در حال توسعه است. هم اکنون درخواست سوئد و فنلاند نیز روی میز و در دست بررسی است.
باید یادآور شد که بخشی از فرآیند توسعه این سازمان برای عضویت اوکراین به ناتو، به بحران اوکراین و درگیری با روسیه انجامید. درخواست اوکراین به ناتو حساسیت‌های زیادی را برانگیخت و منجر به عکس‌العمل شدید روسیه شد.
برخلاف آنکه برخی این سازمان را در راستای امنیت دسته‌جمعی در منطقه تلقی می‌کنند؛ اما با توجه به عملکرد ناتو در برهه کنونی مشخص شد که این سازمان همچنان ابزاری برای اعمال نظرات آمریکا به شمار می‌آید.
چنانچه در بحران اوکراین شاهد بودیم آمریکا کمترین مداخله و حضور را در این بحران داشت و در عمل نقش نظامی خود را به ناتو سپرد و با تحت فشار قرار دادن کشورهای اروپایی تلاش کرد عرصه را برای حیات روسیه تنگ و تنگ‌تر کند. هرچند اقدام روسیه تجاوز آشکار در تعرض به خاک یک کشور دیگر به شمار می‌آید؛ اما باید گفت علت اصلی جنگ فرسایشی اوکراین، آمریکا و ناتو بوده است که با تشویق آنها زلنسکی به ادامه جنگ رو آورد وگرنه ماه‌ها پیش باید این جنگ خانمان‌سوز خاتمه پیدا می‌کرد.
سابقه عملیات ناتو در سایر کشورها نشان می‌دهد حضور نظامی در افغانستان، عراق و حمله نظامی به کشور لیبی در راستای تحقق اهداف غرب بوده است که به بهانه حمایت از مردم و دموکراسی اتفاق افتاد و جنایات عظیمی را تحمیل کرد؛ اما سوال اینجاست که چرا ناتو هیچ گاه ازمردم یمن و بحرین حمایت نکرد و در مقابل جنایات عربستان و هم‌پیمانان آمریکا سکوت اختیار کرد؛ اما در لیبی عملیات وسیع نظامی را انجام داد؟
یک بام و دو هوای ناتو نشان می‌دهد، هر جا پای سلطه آمریکایی در میان است، اعضای ناتو هم سو با منافع این کشور حضور فعالان داشته‌اند. البته سود سرشاری از حمایت نصیب‌شان خواهد شد.
رویترز اعلام کرده است، ۸۰۰ سرباز پیاده و هشت جنگنده اف‌ـ۳۵، بخشی از منظور بایدن از «نقل و انتقال بیشتر نیروها» هستند. علاوه بر این، آمریکا ۳۲ بالگرد تهاجمی «آپاچی ای‌اچ‌ـ۶۴» را نیز از نقاطی در اروپا به این سه کشور بالتیک و لهستان خواهد فرستاد. این نیروهای اضافی برای اطمینان‌دادن به متحدان ناتو، جلوگیری از هرگونه تجاوز احتمالی علیه کشورهای عضو این اتحاد و آموزش نیروهای کشورهای میزبان، تغییر موقعیت می‌دهند.
البته هزینه‌های اصلی و فشار روانی و عوارض تحمیلی ناشی از جنگ را نیز ناتو باید بپذیرد.
* شکست در افغانستان
چنانچه بارها اذعان شده است، یکی از مهم‌ترین عملیات ناتو در افغانستان مأموریت حمایت قاطع ناتو در افغاانستان بود. مأموریت حمایت قاطع با شعار تعلیمات، کمک و مشورت، آخرین عملیات ناتو در افغانستان بود که در ۱ ژانویه ۲۰۱۵ پس از به پایان رسیدن کار آیساف در افغانستان شروع شد و در ۱۲ ژوئیه ۲۰۲۱ پایان یافت.
البته ناتو در افغانستان شکست سختی را متحمل شده است و شاید مفتضخانه‌ترین شکست ناتو، همین شکست در افغانستان باشد که با انتقادات زیادی مواجه شد. «ینس استولتنبرگ» دبیر کل ناتو در اولین نشست خبری پس از تسلط طالبان بر کابل گفت: «قرار نبود نیروهای ناتو و بین‌المللی تا ابد در افغانستان بمانند، اما به رغم سرمایه‌گذاری ناتو طی دو دهه در افغانستان، فروپاشی به طرز بسیار غافلگیرکننده‌ای رخ داد.» حامد کرزای، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان هم با انتقاد از ناتو گفت: «جامعه بین‌الملل (ناتو) ۲۰ سال پیش با هدف مشخص مبارزه با افراط‌گرایی و برقراری ثبات به افغانستان آمد، اما اکنون افراط‌گرایی در بالاترین نقطه خود قرار دارد؛ بنابراین آنها شکست خورده‌اند. میراث آنها یک کشور جنگ‌زده در «فاجعه و رسوایی کامل» است.»
«آرمن لاشت» رهبر حزب دموکرا‌ت‌مسیحی‌های آلمان، خروج نیروهای غربی از افغانستان را بزرگ‌ترین شکست ناتو از زمان تأسیس و سرآغاز تغییر یک دوره تاریخی دانست: «اکنون روشن است که مداخله جامعه جهانی در افغانستان با شکست روبه‌رو شده و ضروری است دولت آلمان و متحدان آن به زودی خطا‌های خود را که به شکست کنونی انجامید، تحلیل و بررسی کنند.»
کارشناسان بازنده جنگ افغانستان را اتحادیه اروپا می‌دانند. «الکسی پوشکوف» سیاستمدار و سناتور مشهور روسیه معتقد است اروپا هزینه شکست و ناکامی آمریکا در افغانستان را خواهد پرداخت. وی می‌گوید: «بخش اصلی بیش از سه میلیون نفری که افغانستان را ترک کرده‌اند، راهی کشورهای اروپایی خواهند شد. آمریکا دائما وارد جنگ‌های دراز مدت می‌شود و کشورهای اروپایی پناهندگان را می‌پذیرد و به نگهداری آنها می‌پردازد.»
* ناتو، بازوی نظامی آمریکا
ناتو با وجود ژست مستقل، متحد نظامی آمریکا به شمار می‌آید؛ البته در بسیاری از موارد اهداف اروپاییان با آمریکا هم سو قلمداد می‌شود، اما وقتی به درخواست‌ها و اعتراضات مردمی کشورهای عضو ناتو می‌نگریم، متوجه می‌شویم که مردم این کشورها از قربانی شدن فرزندان خود در نظام سلطه آمریکایی رضایتی ندارند و نارضایتی خود را با اعتراضات خیابانی و نافرمانی مدنی اعلام می‌کنند. چنانچه به تازگی اعتراضات درباره گسترش دامنه ناتو به کشورهای جدید و برگزاری نشست در اسپانیا موج جدیدی را علیه این سازمان به راه انداخته است.
در ایتالیا نیز در راستای گسترش ناتو اعتراضات خیابانی گسترده‌ای به راه افتاد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند، عملکرد این سازمان به تشدید تنش‌ها در اروپا منجر شده است. مردم ایتالیا در تظاهرات خود بارها شعار «ناتو قاتل است» سر داد‌ه‌اند.
البته ناتو در ظاهر تلاش می‌کند ظاهر مستقل خود را حفظ کند؛ اما همواره شاهد بوده‌ایم که هرگز نتوانسته است از زیر چتر حمایتی آمریکا بیرون بیاید و رویکرد مستقلی را در پیش بگیرد.
شاید بتوان گفت استفاده از ناتو برای آمریکا نیز استفاده مطلوبی داشته است؛ چرا که دیگر لازم نیست آمریکا با هزینه‌های گزاف در کشورهای دیگر مداخله نظامی کند و کشورهای ناتو هم حق عضویت را باید پرداخت کنند که به توصیه آمریکا پرداخت می‌شود و هم خود بار سنگین روانی اعتراضات داخلی را متحمل نمی‌شود و همچنان می‌تواند جهره صلح‌طلبی از خود به نمایش بگذارد؛ اما بالاخره خورشید پشت ابر باقی نخواهد ماند.