دکتر حسن ابوالقاسمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج) می‌گوید: «متأسفانه با وجود اینکه مدیران تغییر کرده‌اند، بدنه کارشناسی تغییر نیافته و تصمیماتی که همین بدنه کارشناسی می‌گیرند، اگر از روی غرض و خیانت نباشد، از تنبلی و کج فهمی‌است و خیلی جاها کشور را با مشکل مواجه می‌کند؛ الآن ماجرای ما با وزارت بهداشت هم همین گونه مشکلات است.» این بخشی از گلایه‌های دکتر ابوالقاسمی و شاید بخش‌های قابل گفتن آن است. به بهانه شروع موج نامیمون هفتم شیوع ویروس منحوس کرونا و اوج‌گیری دوباره واکسیناسیون در کشور دوباره به سراغ یکی از مؤثرترین واکسن‌های داخلی رفتیم؛ واکسنی که دانشمندان پاسدار در دانشگاه بقیه‌الله هوشمندانه و با دقت نسبت به انتخاب نوع و روش ساخت، آن را تولید کردند و امروز به جرئت می‌توان گفت، اثربخش‌ترین واکسن موجود در کشور است. در ادامه ماحصل دقایقی همراهی ما با دکتر حسن ابوالقاسمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج) را خواهید خواند. اگر طالب دست یافتن به دانسته‌های مهم در رابطه با کرونا و واکسن هستید تا انتهای این گفت‌وگو همراه ما باشید.
* آقای دکتر ابتدا می‌خواهم خلاصه‌ای از فضای بیماری کرونا و واکسیناسیون آن در ایران و جهان برای‌مان بیان کنید.
امروز که با موج جدیدی از سویه‌های جدید کرونا مواجه هستیم، باید بدانیم با توجه به اینکه در برخی از نقاط جهان واکسیناسیون ناقص صورت گرفته است؛ این ویروس دچار جهش می‌شود و به نظر می‌رسد بشر با این وضعیت راهی طولانی برای مبارزه با این ویروس دارد.
البته گفته می‌شود این سویه به شدت قبل در کشور بروز نمی‌کند؛ چون هنوز حجم خوبی از آنتی‌بادی در بدن ایرانیان بر اثر موج گذشته و واکسیناسیون ایجاد شده است؛ اما باز هم تلفات خواهیم داشت.
تنها راه باقی مانده برای مقابله فعلاً تزریق واکسن دوز یادآور و ایجاد آنتی‌بادی در سطح مناسب است که شدت بیماری را در جامعه کاهش دهد و سرعت گسترش بیماری را کم کند.
درباره واکسن‌های کرونا هم باید بگویم که در ابتدای تولید واکسن کرونا اقبالی که الان به واکسن‌های پروتئینی پیدا شده، وجود نداشت. «فایزر» اولین واکسن بود و اقبال به واکسن‌های پروتئینی کم بود، برخی دانشمندان فکر می‌کردند این واکسن‌ها مؤثر نیستند؛ اما الآن اثبات شده است این واکسن‌ها از مؤثرترین واکسن‌ها در مقابله با کرونا هستند.
واکسن نورا که از جمله بهترین واکسن‌های پروتئینی نو ترکیب است، ویژگی خاصی در میان واکسن‌های کشور دارد، در واقع تنها واکسنی است که مرحله سه مطالعات بالینی خود را فقط به منزله دوز بوستر و یادآور کار کرد و این برای ما امتیازی بود که نشان دادیم هم این واکسن مؤثر است و هم بدون عارضه. هیچ واکسنی نتوانسته است تا این حد این خصوصیت را اثبات کند.
مدارک و مستندات ما نشان داد سطح آنتی‌بادی تولید شده بالای ۹۰ درصد است.
این واکسن می‌تواند آنتی‌بادی کافی برای افراد ایجاد کند.
در این مرحله به ده هزار نفر تحت مطالعه واکسن تزریق و وضعیت آنها مطالعه شد تا بررسی شود آیا واکسن عارضه‌ای برای آنها دارد یا نه که عارضه‌ای هم مشاهده نشد.
بر اساس مطالعات و اطلاعاتی که بنده از وضعیت واکسن‌ها دارم، توصیه‌ام به هموطنان این است که در مراکز بگردند و از میان واکسن‌ها، واکسن نورا را تزریق کنند. می‌توانم بگویم که این واکسن نسبت به سایر واکسن‌های موجود امتیازات بیشتری دارد.
* آقای دکتر، این ویروس جهش‌های مختلفی داشته است، اما پایه‌های پروتئینی اتصال ویروس به بدن میزبان یا همان آربی‌دی در این جهش‌ها تغییری نکرده است؛ لطفاً در این باره توضیح دهید.
بله، به نظرم این یکی از هوشمندی‌هایی بوده که دانشمندان دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله از همان ابتدای کار در اسفند ماه 1398 به خرج داده‌اند و البته لطف خدا هم شامل حال ما بوده و این امر صورت گرفته است.
در ابتدا خیلی‌ها مخالف انتخاب این دسته پروتئین ویروس بودند و می‌گفتند ممکن است آنتی‌بادی تولید شود؛ ولی نتواند در مقابله با ویروس مؤثر باشد؛ اما نظر دانشمندان ما امروز اثبات شد.
با خیال راحت می‌توانیم بگوییم هم آنتی‌بادی می‌سازد و هم آنتی‌بادی پروتکتیو یا مؤثر است.
البته نتایج مطالعات سازمان بهداشت جهانی نشان داده است، کماکان همه واکسن‌های موجود روی سویه‌های جدید کرونا اثربخش هستند و این چیزی که امروز به مثابه واکسن مخصوص یک سویه از کرونا مطرح می‌شود، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.
واکسن نورا در اوج درگیری جهان و کشور با سویه امیکرون وارد کار مطالعه شد و کارایی خود را اثبات کرد. ده هزار نفر تحت مطالعه ما در مرحله سه هیچ یک در اثر تزریق واکسن یا درگیری با کرونا فوت نکرده‌اند که این سطح بالای اثربخشی و ایمنی و بی‌خطر بودن واکسن را نشان می‌دهد.
جلوگیری از مرگ و میر و جلوگیری از شدت یافتن بیماری دو نتیجه درخواستی همه از واکسن است که نورا این دو موضوع را در اوج همه‌گیری اثبات کرده است.
* شنیده شده است برخی در مراکز واکسیناسیون دنبال واکسن نورا بوده‌اند؛ اما این واکسن را برای تزریق پیدا نکرده‌اند، علت چیست؟ چه مقدار تا حالا تولید شده است؟
ما سه میلیون دز به وزارت بهداشت تحویل داده‌ایم، دو میلیون هم داریم که آماده تحویل است. وقتی سه میلیون دوز تحویل شده است؛ یعنی باید همه جا پیدا شود. این مشکل اصلاً از دوستان وزارت بهداشت به ویژه بدنه کارشناسی آنها پذیرفته نیست که به این شکل مدیریت می‌کنند. من در سیستان و بلوچستان چندین منطقه را حضوری با فرمانده سپاه سلمان رفتم و دیدم خیلی از مردم واکسن نورا را می‌خواستند؛ اما مراکز نداشتند و می‌گفتند که باید ده نفر شوید تا نورا تزریق کنیم؛ یعنی واقعاً مردم وظیفه دارند به جز خودشان ۹ نفر را بیاورند تا واکسن مطلوب دریافت کنند؟ الان وزارت بهداشت سعی دارد واکسن‌های قدیمی‌تر را زودتر تزریق کند تا فاسد نشود که البته در برخی موارد مشکل برای مردم ایجاد کرده است. به نظرم این خرده سیاست‌های غلط در برخی ریز بخش‌های وزارت بهداشت درست نیست.
البته ما هم در قضیه واکسن و هم در قضایای دیگر مثل افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو از دولت‌های قبل مشکلات فراوانی را با این بدنه کارشناسی و سیاست‌های بعضاً غلط برخی بخش‌های دولت و وزارت بهداشت داشتیم.
* از ویژگی‌های مهم نورا که قبلا مطرح شده است صد درصد داخلی بودن آن است که خود شما مطرح کردید، در این باره دقیق‌تر توضیح دهید.
می‌دانید که به جز نورا در بقیه‌الله، همه واکسن‌سازهای داخلی ارز دریافت کردند؛ یعنی یک وابستگی چه در مطالعات و چه در مراحل دیگر از جمله در تولید به خارج از کشور داشتند، من همینجا عرض می‌کنم نورا نه در مطالعات و نه در تولید هیچ وابستگی‌ای به خارج از کشور نداشت و حتی ذره‌ای ارز هم برای تولید آن صرف نشده است. همه کار را دانشمندان ما در دانشگاه بقیه‌الله و شرکت‌های دانش‌بنیان انجام دادند و حتی خط تولید هم برای واکسن ایجاد نشد؛ بلکه از خطوط موجود استفاده شد. اگر امروز به ما سفارش دهند تا سی روز آینده سه تا پنج میلیون دوز تحویل می‌دهیم، بدون ایجاد هیچ ظرفیت جدید. این مزیت مهم دیگر نورا در کنار اثربخشی آن است.
گلایه ما هم همین است که مثلاً واکسن‌هایی را که خطوط تولیدشان باید وارد شود، وزارت بهداشت خیلی راحت هم خرید می‌کند و هم ارز به آنها اختصاص می‌دهد، اما تا همین لحظه بعد چند ماه تحویل سه میلیون دوز واکسن نورا حتی یک ریال هم به دانشگاه پول واکسن نداده‌اند. من این را در جمع نمایندگان کمیسیون بهداشت مجلس گفتم و همه به‌شدت تعجب کردند. حتی اطلاع دارم که پول نورا تخصیص داده شده بود؛ اما مسئولی دخالت کرد و این پول را به واکسن دیگر دادند.
* سپاه هم از شما واکسن را خرید کرده است؟
نه، ببینید سپاه و هر نهاد و سازمانی در کشور خارج از ساختار واکسیناسیون ملی عمل نمی‌کند، واکسن را وزارت بهداشت می‌خرد و بعد برای تزریق به مراکز واکسیناسیون توزیع می‌کند، مراکز واکسیناسیون هم ممکن است زیر مجموعه دانشگاه‌های علوم پزشکی، اورژانس، هلال احمر، بسیج، سپاه، ارتش و... باشند. البته الان پایگاه‌های واکسیناسیون غیر از مراکز دانشگاه‌ها فعال نیست و اگر بسیج هم دوباره وارد این مرحله بشود کمک خوبی برای تزریق بیشتر نورا خواهد بود.
* مابقی واکسن‌ها هزینه دریافت کردند؟
بله، فقط ما دریافت نکردیم. بر اساس دستور سردار سلامی و بر اساس قرارداد واکسن را تحویل وزارت بهداشت دادیم، اما هزینه را نداده‌اند، بالاخره ما هزینه‌هایی داریم؛ هم مربوط به تحقیقات و مطالعات و هم هزینه‌های مربوط به کارخانه‌ای که قرارداد تولید با آن داشتیم. این مسئله خیلی واضح است که باید این هزینه‌ها پرداخت شود. دو میلیون دوز الان در انبار داریم که هنوز تحویل نگرفته‌اند و سه میلیون دوز را تحویل گرفته‌اند.
* در زمینه پایداری و ماندگاری واکسن بفرمایید، چون این روزها مطالب درباره تاریخ گذشته بودن واکسن‌ها در دنیا و کشور زیاد شده است.
تاریخ انقضا یا ماندگاری واکسن در ابتدای تولید مشخص نمی‌شود، یعنی یک تاریخ شناوری در ابتدا تعیین می‌شود و بعد در مطالعات با پایش پایداری، تاریخ دقیق‌تری برای انقضا بیان می‌شود، در مورد نورا که آخرین سری واکسن‌های تولیدی و تحویلی بوده، فعلاً اصلا بحث پایداری مطرح نیست.
* مطالعات شما در مرحله بین‌المللی ارائه شده است؟ مقالات و مباحث در مجلات علمی چاپ شده است؟
در رابطه با مرحله بین‌المللی، این نکته را بگویم که وقتی شما با آپارتاید واکسن مواجه هستید و اعلام می‌شود که مثلاً فلان کشورها برای ورود فقط مثلا واکسن‌های مدرنا، فایزر و... را قبول دارند، این فاز ارائه مطالعات برای بین‌المللی شدن واکسن خیلی اهمیت ندارد. در این آپارتاید واکسن و بی رحمی غربی‌ها، سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌کند که خود مسئولان کشورها می‌توانند تشخیص دهند کدام واکسن خوب است، اما غربی‌ها اعلام می‌کنند ورزشکاران برای حضور در رقابت‌های ورزشی در کشورهای مقصد باید این واکسن‌ها را بزنند، این یعنی آپارتاید و ابزاری به منظور له کردن دیگران برای اینکه جلوی رشد و تولید محصولات بیولوژیک را در کشورهای دیگر بگیرند. غرب مانع بزرگ بر سر راه ماست.
راهکار مقابله با این آپارتاید هم در پیمان‌های دو یا چند جانبه بین کشورهای مختلف و مخالف غربی است و استفاده از ظرفیت جبهه مقاومت در مورد کشور خودمان.
البته رقابت جهانی وجود دارد و منفعت بردن و حذف منفعت از ما حتما در این فضا وجود دارد.
اما در خصوص ارائه مقاله‌های علمی هم مراحل مطالعات پیش بالینی مقالات آن تهیه شده یا در حال تدوین است. یک بخش مطالعات پیش بالینی هم در مجلات معتبر منتشر شده است و ظرف چند روز آینده نیز خبرهای خوبی در رابطه با انتشار مقالات مطالعات بالینی خواهد رسید.
البته هنوز واکسن داخلی به صورت کامل در سبد واکسیناسیون کشور قرار نگرفته است و هنوز واکسن‌های خارجی در انبارهاست و تزریق می‌شود. در واقع، راه برای صددرصد شدن واکسیناسیون با واکسن‌های داخلی هموار نشده است و حجم انبوهی واکسن وارداتی باید تزریق شود.