30 خرداد سالروز شهادت دکتر مصطفی چمران روز «بسیج اساتید» نامگذاری شده است. به همین مناسبت امسال رهبر فرزانه انقلاب پیامی صادر کردند[...]
30 خرداد سالروز شهادت دکتر مصطفی چمران روز «بسیج اساتید» نامگذاری شده است. به همین مناسبت امسال رهبر فرزانه انقلاب پیامی صادر کردند. مدتی بعد در همایش هیئت عالی اندیشه‌ورزی سازمان بسیج اساتید کشور، حجت‌الاسلام والمسمین محمدحسن ابوترابی ابعاد مختلف پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی را به مناسبت سالروز بزرگداشت روز بسیج اساتید تبیین کردند. نظر به اهمیت مطالب مطرح شده متن سخنان وی عیناً برای بهره‌برداری استادان و دانش‌پژوهان منتشر می‌شود.
«السلام علیک یا اباعبد الله و علی الارواح التی حلت بفنائک علیک منی سلام الله ابدا ما بقیت و بقی اللیل والنهار و لا جعله الله آخر العهد منی لزیارتکم السلام علی الحسین وعلی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین. این توفیق را دارم که در این جلسه ارزشمند هیئت اندیشه‌ورزی سازمان بسیج اساتید دقایقی را درباره پیام الهام‌بخش رهبر معظم انقلاب اسلامی به همایش روز بزرگداشت بسیج اساتید در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ بپردازم و نکاتی را درباره این پیام ارزشمند تقدیم کنم. انصافاً این پیام در عین اختصار از غنای بسیار بالایی برخوردار است. با زیباترین و گویاترین واژه‌ها استاد بسیجی توصیف شده است. با ارائه جامع‌ترین و کامل‌ترین الگو، رسالت و مسئولیت استاد بسیجی به ویژه در مقطع کنونی انقلاب اسلامی تدوین شده است، نقش بی‌بدیل استاد بسیجی در سرافرازی و رستگاری ملت ایران به زیبایی ترسیم شده و انصافاً واژه‌هایی نو و الهام‌بخش، امیدآفرین و راهگشا، پیام‌آور و دارای مفاهیم بسیار بلندی در این پیام ذکر شده است. در این پیام به چهار ویژگی استاد بسیجی اشاره شده است که یکی از مصادیق بارز و روشن این استاد بسیجی، شهید بزرگوار و عالی قدر، مجاهد فی سبیل‌الله و استاد برجسته شهید دکتر مصطفی چمران(رضوان الله تعالی علیه) ذکر شده است.
ویژگی‌های چهارگانه استاد بسیجی در این پیام ارزشمند عبارت هستند از:
استاد بودن
محور در این ویژگی آن است که این شخص از یک جایگاه علمی تثبیت شده‌ای برخوردار است و این امر در بیانات رهبر معظم انقلاب در حوزه‌های مختلف به آن اشاره شده است؛ لذا شاید با اطمینان بتوان گفت آنچه رهبری در ویژگی نخست در حوزه و دانشگاه بر آن تأکید دارند، آراستگی به مدارج علمی است؛ یعنی استاد بسیجی یک شخصیتی با هویت علمی و دانشی است.
متدین بودن
ویژگی بعدی که استاد بسیجی از آن برخوردار است، تعهد و تدین است. متعهد است به مبانی اعتقادی و آموزه‌های دینی و ارزش‌های اسلامی و انقلابی و این تعهد در رفتار و عمل او عینیت یافته و دین باوری در سلوک او تجسم دارد.
واقعاً این نکته برای استادان گرانقدر نکته بسیار مهم و اساسی است که سلوک یک فرد و سخن و رفتار و تعامل او و رابطه او با واجبات و مستحبات، دین‌باوری و تدین او را نشان بدهد. حضرت امیر(ع) به مالک اشتر که رضوان و رحمت الهی بر او باد تأکید می‌فرماید که باید فرایض و سنن قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی دستورالعمل تو باشد. باید دین باوری در سلوک و رفتار استاد بسیجی تجسم پیدا کند. باید دانشجویان و استادان مشاهده کنند که این استاد بسیجی به آنچه اعتقاد دارد، در مقام عمل نیز ملتزم است. در واقع یک متدین مجاهد است که در این ویژگی این آیه مبارکه به نظرم آمد که «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَٰئِكَ یرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ».
«ان الذین آمنوا و هاجروا» انسان مؤمنی که در حال هجرت است، در حال حرکت است، حرکت از کفر به ایمان، از دار کفر به دار اسلام، حرکت از اسلام به ایمان، از ایمان به مراتب والای معرفت و سلوک و قرب به خدای متعال. «هاجروا و جاهدوا فی سبیل الله»، یعنی نهایت سعی. ریشه مجاهد از جهد است و جهد، یعنی سعی کامل و مجاهد کسی است که تمام سعی‌اش را به کار می‌گیرد در مسیر عقیده‌ای که دارد و در مسیر باوری که دارد. از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی یک استاد در تراز شخصیتی است که مؤمن است، مهاجر است و مجاهد فی سبیل‌الله است. رهبر حکیم فرزانه یک واژه زیبایی را در این فراز از پیام‌شان به کار برده و می‌فرمایند که سایه مبارک استاد متعهد و متدین و مجاهد بر سر دانشگاه‌های کشور یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی است؛ دقت بفرمایید «سایه مبارک». حضرت مسیح می‌فرمایند: «وَأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَجَعَلَنِی مُبَارَكًا أَینَ مَا كُنْتُ»؛ بعضی‌ها این گونه هستند که هر کجا که باشند مبارک و پر برکت هستند. شاید اگر بخواهیم این واژه مبارک و برکتش را از آیات قرآن به دست آوریم، در کلمه مبارکه «شجره طیبه» است. کلمه طیبه کلمه روشنی است برای تبیین این معنا که انسان مبارک چگونه انسانی است؟
انسان مبارک مثل شجره مبارکه است. شجره مبارکه هم این طور است که «أَصْلُهَا ثَابِتٌ» ریشه‌ها ثابت و مبانی اعتقادی مستحکم هستند. «وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ» یعنی فضایل اخلاقی در منظر است. «تُؤْتِی أُكُلَهَا كُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهَاۗ»؛ یعنی شجره طیبه که مبارکه است، میوه‌های دائم دارد و این میوه‌ها در دسترس افراد است، غذای جامعه است، اصلاً جامعه با شجره طیبه زنده است. اوست که غذا تولید می‌کند. این استاد بسیجی، متعهد، متدین و مجاهد است که برای جامعه غذا تولید می‌کند. اگر جامعه زنده باشد، قطعاً حیاتش گره خورده با وجود چنین انسانی. لذا استادانی که ویژگی تقویت مبانی اعتقادی و آراستگی به دانش و عمل صالح را دارند، تأمین‌کننده نیازهای جامعه هستند که در فرازهای دیگر، رهبر معظم انقلاب به آن اشاره فرموده‌اند و این می‌شود سایه مبارک. این انسان هر کجا باشد سایه‌اش واقعا مبارک است. در ظل سایه او دیگران تنفس کرده و به حیات علمی و حیات اخلاقی می‌رسند. رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند سایه چنین استادی از بزرگ‌ترین نعم الهی و نویددهنده سرافرازی و رستگاری آینده ملت ایران است و در این هیچ تردیدی وجود ندارد که سعادت و رستگاری جامعه گره خورده با چنین شخصیت‌های تربیت شده و عالم و مهذب و وارسته که جامعه از وجود مبارک آنها استفاده می‌کند.
علم نافع
رهبر معظم انقلاب در این پیام اشاره می‌کنند به علم نافع. حضرت علی(ع) در کلامی می‌فرمایند که علم، فراوان و دایره آن نامحدود است و انسان هم عمرش محدود است؛ لذا باید انسان عمرش را برای به دست آوردن علمی به کار بگیرد که بالاترین منفعت را دارد و این منافع هم در یک مرتبه نیستند؛ بنابراین خداوند به ما توفیق بدهد که در مسیر علم نافع برای کشور قدم برداریم. اگر بخواهیم علم نافع را تعریف کنیم، می‌گوییم یعنی آن علمی که پاسخگوی نیازهای اساسی جامعه است، با اولویت‌بندی آنها.
رهبر معظم انقلاب دو حوزه را نیاز اساسی ذکر می‌کنند؛ یکی موضوعات راهبردی و دیگری موضوعات کاربردی.
دانش ما باید در این حوزه به کار گرفته شود؛ هم مسائل راهبردی کشور را پاسخگو باشیم و هم مسائل کاربردی را. یک استاد بسیجی متعهد دانشش و علمش در حوزه‌هایی است که کشور بیشتر به آن نیاز دارد و در همان حوزه حضور پیدا می‌کند و اثرگذار است.
ایشان در این پیام می‌فرمایند که فعالیت استاد بسیجی تنها تعلیم نیست؛ یعنی این نیست که من اکنون در جایگاه استادی قرار گرفته ویک تدریسی دارم که متأسفانه گاهی این طور است و شما مشاهده می‌کنید که بعضی‌ها در چند دهه یک جزوه را تدریس می‌کنند و از آن جزوه هم فراتر نمی‌روند. رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند که رسالت استاد بسیجی تنها تعلیم نیست و رسالت این استاد را تبیین و در چهار حوزه مسئولیت را برای او تعریف می‌کنند که در نگاه ایشان این چهار مسئولیت در دو حوزه خلاصه می‌شود: ۱ـ پیشرفت علمی؛ 2ـ فراگیری تازه‌های علم، یعنی حرکت در مرز دانش؛ ۳ـ نوآوری در حوزه ماهیت دانش (که بنده قبلاً جایی ندیده بودم که رهبر معظم انقلاب این تعبیر را به کار ببرند)؛ ۴ـ نوآوری در حوزه زبان دانش. (که می‌توان در همین جلسه در این خصوص بحث کرد که نظر رهبر معظم انقلاب درباره نوآوری در ماهیت دانش چیست؟ و در نوآوری در حوزه زبان دانش چه منظوری دارند؟).
این را می‌فرمایند دوگانه فراگیری «تازه‌های علم» و «اجتهاد و تولید علم». یعنی استاد بسیجی فقط یک معلم نیست که تدریس بکند، بلکه در حین کار تدریس پژوهشگر و محققی است که در مرز علم حرکت می‌کند و علاوه بر حرکت در مرز علم در مسیر تولید دانش آن هم در دو حوزه ماهیت دانش و زبان علم تلاش می‌کند.
آمیختن علم و آموزش با اخلاق
نهایتاً نکته‌ای را که در پایان اشاره می‌فرمایند، آمیختن آموزش با اخلاق و تربیت نفسانی است. استادان و فرهیختگان گرامی مستحضر هستید که تا انسان عالم نشود، نمی‌تواند معلم باشد و تا در مسیر انسان شدن خودش قدم بر ندارد، نمی‌تواند آموزگاری برای تربیت دیگران باشد؛ لذا این حوزه تمرکز می‌نماید بر این حقیقت که هر قدر می‌توانید به اصلاح علمی، اصلاح اعتقادی، اصلاح اخلاقی و اصلاح رفتاری خود همت بگمارید.
اگر اجازه دهید بنده با یک خاطره زیبا از حضرت آیت‌الله العظمی حاج سیدابوالحسن اصفهانی(رضوان‌الله علیه) که در یک دوره طولانی یک مرجع علی‌الاطلاق بودند، عرضم را به پایان می‌رسانم.
حضرت آیت‌الله حاج سیدمهدی بجنوردی که به تازگی دعوت حق را لبیک گفتند و رهبر معظم انقلاب هم برای ایشان پیام بسیار پرمغزی را فرستادند. فرزند ارشد ایشان مرحوم حاج میرزا حسن بجنوردی صاحب قواعد فقهی منتهی الاصول از شاگردان برجسته میرزا آقا سیدابوالحسن است که دوست بسیار صمیمی حضرت امام(رحمت الله علیه) در نجف اشرف بودند. آقازاده ایشان از قول پدر بزرگوارشون آقای آمیرزا حسن (این مطلب رو به بنده قبل از انقلاب نقل کردند که بنده توفیق داشتم از محضرشون استفاده کنم) فرمودند مرحوم آقا سیدابوالحسن اصفهانی 19 نفر از استادان تراز اول نجف اشرف را دعوت کردند. یکی از آنها هم میرزا حسن بجنوردی بودند. احتمالاً این مراجع یعنی آیت‌الله حکیم، آیت‌الله خوئی و آیت‌الله حلی که از شخصیت‌های علمی آن زمان بودند که با خودشان می‌شدند 20 نفر. جلسه مهمی تشکیل می‌شود که جان سخن این است که ایشان در آن جلسه می‌فرمایند (که من بعدا در مورد این جمله ایشان فکر کردم که این رجل الهی چه نگاه تحول‌گرایی برای جهان بشریت داشته که البته روی این مسئله فکر کرده بود) که اگر ما ۲۰ نفر اصلاح بشویم، نجف اشرف اصلاح می‌شود و اگر نجف اشرف اصلاح بشود، عراق اصلاح می‌شود و اگر عراق اصلاح بشود، عالم تشیع اصلاح می‌شود، اگر عالم تشیع اصلاح بشود، عالم اسلام اصلاح می‌شود و اگر عالم اسلام اصلاح شود، جهان اصلاح می‌شود.
ان‌شاءالله خداوند توفیق دهد در این ماه محرم در جهت اصلاح خودمان با عزم و اراده قدم برداریم. والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته.»