«عاشورا» حادثه‌ای به بلندای تاریخ است؛ حادثه‌ای که تجلی عینی تمامی اسلام و مکارم اخلاقی آن در مقابل تمامی‌کفر و ظلم و رذایل شیطانی است[...]
«عاشورا» حادثه‌ای به بلندای تاریخ است؛ حادثه‌ای که تجلی عینی تمامی اسلام و مکارم اخلاقی آن در مقابل تمامی‌کفر و ظلم و رذایل شیطانی است؛ شاید از همین روست که محرم و صفر بر پایه عاشورا و تاسوعا سنگ‌بنای جامعه ایمانی و تقید شیعه است و امام راحل هم تأکید می‌کنند: «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.» در روایات و سیره اهل بیت(ع) فضیلت‌های بسیاری برای آن عنوان شده و برای دریافت این فضیلت‌هاست که بر زیارت سیدالشهداء و ۷۲ یار بی‌سرشان از دور و نزدیک و در خود دشت نینوا و محل مرقد فعلی‌شان تأکید بسیاری شده است.
تفسیر مفسران از جامعه ایمانی
امام حسین(ع) از زمان ولادت از سوی جد بزرگوارشان حضرت محمد(ص) «سیدالشهداء» نامیده می‌شوند و حضرت بر گردن ایشان بوسه می‌زنند و اشک می‌ریزند. به عبارتی، پیامبر از همان آغازین روزهای تولد اباعبدالله(ع) این آمادگی را ایجاد می‌کنند که قرار است چندین قرن دیگر شیعیان و آزادگان بسیاری برای این تن بی‌سر عاشقانه اشک بریزند و پای پیاده به زیارت‌شان بروند. به باور مفسران همه اینها از شکل‌گیری و شکل‌دهی جامعه ایمانی بر پایه محبت و زیارت خبر می‌دهد.
تمدن اسلامی در عصر مدرنیته
یکی از جلوه‌های بی‌مانند نشئت گرفته از حادثه عظیم عاشورا که حضرت زینب کبری(س) به منظور گسترش فرهنگ وسیع آن آغازگر آن بودند، پیاده‌روی اربعین است. راهپیمایی عظیم اربعین از ناب‌ترین جلوه‌هایی است که منجر به شکل‌گیری تمدن عظیم اسلامی آن هم در عصر مدرنیته شده است. اربعین، راهپیمایی زائران از راه‌های دور و نزدیک برای رسیدن به یک اجتماع عظیم از شیعیان و دوستداران سیدالشهداء است؛ آن هم در مکانی که روزگاری محل نبرد حق و باطل بوده و حالا جلوه‌های ایمانی، اعتقادی و پیوندهای ناب اسلامی و روابط انسانی و مهر و محبت و دوستی عمیق و نابی که بر پایه آن میان راه‌پیمایان و میزبانان شکل می‌گیرد، موجی از بیداری انسانی و اسلامی را رقم زده و می‌زند؛ امری که می‌تواند پایه‌های مهندسی تمدن اسلامی را در کل گیتی شکل دهد.
جلوه‌گاه ناب ترین تمایلات انسانی
«اربعین» جلوه‌گاه ناب‌ترین تمایلات انسانی است؛ از آن هنگام که زائری به قصد زیارت سیدالشهداء در مسیر خطیری پا می‌نهد و به عشق اباعبدالله(ع) گام به گام تا رسیدن به منزلگاه مقصود پیاده می‌رود و در مسیر از دست موکب‌دارانی که آنها هم دلباخته عشق به حسین(ع) هستند، آب و شربت می‌نوشد و غذا تناول می‌کند تا وقتی که به اجتماع عظیم شیعیان در اربعین می‌پیوندد و همراه با آنها ندای «لبیک یا حسین» سر می‌دهد و نماز جماعت برپا می‌دارد. از همین‌روست که مفسران همایش عظیم اربعین را محل بروز ناب‌ترین تمایلات انسانی می‌دانند که به خوبی می‌تواند پایه اساسی شکل‌گیری تمدن اسلامی شود.
جهان در انتظار تحولات عظیم تمدنی
محبت به دیگران، از سر عشق احترام گذاشتن، تواضع و خلوص نیت و از خود و مال خود گذشتن آن هم در راه مکتب عاشورا و اهل بیت(ع) نشان از شکل‌گیری زیباشناسی الهی و تمایلات دنیای جدید بر مدار دوستی خدا و اولیای او دارد، آن هم در برابر دنیایی که روز به روز در حال تغییر از خوبی و عشق و دوستی به سوی بدی، زشتی و ناپاکی است؛ همین امر سبب جذب بسیاری شده و غرب را به ترس انداخته که چه تحول تمدنی عظیمی در حال وقوع است؟ چرا که غرب به خوبی به‌این امر واقف است که تغییر تمایلات انسانی خبر از تحولاتی عظیم دارد و جهان باید در انتظار تحولات تمدنی و تغییر گرایش‌ها به تمدن اسلامی بنشیند؛ گذری بر سیر تحولات تمدنی تاریخ به خوبی ثابت می‌کند که خاستگاه نخست شکل‌گیری هر تمدنی تغییر تمایلات اجتماعی است.
وقتی نژاد و ملیت رنگ می‌بازد
در حقیقت، راهپیمایی عظیم اربعین با محوریت محبت به اهل بیت(ع) و عشق به سیدالشهداء(ع) و آرمان‌های عاشورا سبب شکل‌گیری نظامی از تمایلات انسانی می‌شود که فرهنگ‌سازی آن می‌تواند پایه شکل‌دهی تمدن اسلامی شود؛ چرا که در این راهپیمایی عظیم شیعیان نه رنگ و نژاد و ملیت نقش دارد نه غنا و فقر؛ بلکه تنها دوستی اهل بیت(ع) در میان است و در نتیجه سبب شکل‌گیری جامعه‌ای از مؤمنان می‌شود که ایمان، ایثار و مهربانی در عالی‌ترین شکل آن بروز می‌کند.
اربعین و دانش‌های تمدنی
از منظر مفسران و اندیشه‌ورزان اسلامی یکی دیگر از تأثیرات عظیم راهپیمایی اربعین، تأثیر آن در شکل‌گیری اندیشه و دانش‌های تمدنی است؛ چرا که تحقق تمدن اسلامی تنها در سایه شبکه علوم و دانش‌های کارآمدی امکان‌پذیر است که از یک سو در باورها و اعتقادات ریشه داشته باشد و مبتنی بر مبانی و آموزه‌های اسلام ناب باشد و از دیگر سو در صحنه عینی با علوم رقیب هماوردی داشته باشد و نیازهای جامعه اسلامی را پاسخ دهد. اربعین و همایش بزرگ راهپیمایی آن زمان و مکانی بی‌بدیل برای مهندسی تمدنی است. باید اذعان داشت، نقش اربعین در ساخت تمدن اسلامی نقشی ویژه و ممتاز است؛ چنانچه رهبر معظم انقلاب هم راهپیمایی اربعین را سبب‌ساز تمدن نوین اسلامی و جهانی شدن پیام عاشورا و اباعبدالله(ع) عنوان کرده‌اند. پیام عاشورا، یعنی ایستادگی حق علیه باطل برای دفاع از سنت و دین خدا، حتی به قیمت فدا کردن همه متعلقات زمینی از جسم و جان تا فرزند و خانه. خانواده بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین مفهومی‌است که می‌تواند در راهپیمایی اربعین مهندس تمدن نوین اسلامی در جهان باشد.