با جدی شدن حوادث و بلایای ناشی از دستکاری طبیعت و استفاده نابجا از منابع طبیعی، روند گرم شدن زمین و خشکسالی‌ها و سیلاب‌ها سرعت گرفته است، در همین راستا مطابق پیش‌بینی‌ها در برخی از نقاط کشور، شهرها و روستاها با تنش آبی مواجه شده‌اند یا در معرض آن هستند. بر همین اساس، چند سالی است که طرح‌هایی برای رهایی از تنش آبی در بسیاری از شهرها آغاز شده است که البته در دولت گذشته شاید توجه کافی به سرعت گرفتن این طرح‌ها وجود نداشت و با استقرار دولت سیزدهم بسیاری از این طرح‌ها همزمان با تشدید تنش‌ها سرعت گرفت. البته در این میان برخی از پروژه‌های مهم که به سرعت نیاز داشت و شامل امر اضطرار می‌شد و از عهده پیمانکاران دیگر در کشور بر نمی‌آمد، به قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء(ص) واگذار شد و هلدینگ نیروی قرارگاه این پروژه‌ها را پی گرفت و در بسیاری از آنها در تابستان ۱۴۰۱ رکوردهای مهمی‌را به جای گذاشت و چهار طرح بزرگ تا پایان تابستان ۱۴۰۱ آماده بهره‌برداری شد. استان خوزستان با طرح غدیر و آب‌رسانی شهر همدان از مهم‌ترین این پروژه‌ها بود، تبریز و کرمانشاه هم در هفته دولت شاهد افتتاح پروژه‌های ساخته شده هلدینگ نیروی قرارگاه بود، البته طرح‌هایی هم در سایر نقاط کشور در این زمینه در شیراز و تهران و دیگر شهرها در حال انجام است.
بر این اساس و به بهانه افتتاح ابر طرح بسیار مهم غدیر در خوزستان و اجرای فوق‌العاده و پر از رکوردهای ماندنی طرح آب‌رسانی شهر همدان که خدمت‌های بسیار مهم و ماندنی این مجموعه است، در گفت‌وگویی با مهندس محمد رستمی، مدیر عامل هلدینگ نیروی قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء(ص) ابعاد این موضوعات را بررسی کردیم.
* ابتدا می‌خواهم در خصوص طرح غدیر که به تازگی افتتاح شد، توضیح مختصری بدهید، بعد برویم سراغ همدان.
بله، طرح غدیر یک طرح آب‌رسانی بی‌نظیر در کشور است، لوله کار شده در این طرح ۲۴۰۰ است که یک خودرو می‌تواند در لوله حرکت کند، حجم آبی که منتقل می‌شود بسیار بالاست و وقتی که این آب وارد حوضچه‌های پمپاژ می‌شود و موج می‌زند، یعنی حجم آب منتقل شده واقعا بالاست. ۸۵ کیلومتر خط لوله در یک بازه زمانی بسیار کوتاه از اواخر سال قبل تا الان کشیده شد، این خط لوله از زیر رودخانه کرخه هم عبور کرده که ۱۲۰۰ متر آن از زیر کرخه بدون اینکه خللی در مسیر رودخانه ایجاد شود، عبور داده شده است. ظرف دو ماه ایستگاه پمپاژ و همه تجهیزات نصب شد و آب دز که بسیار با کیفیت است، برای اولین بار مستقیم به خوزستان منتقل شد و مشکل بیش از نیمی‌از مردم خوزستان در زمینه کیفیت آب حل شد. واقعا خوشحالم که مشکل اساسی چندین ساله مردم استان خوزستان با همت دولت و همکاران ما در قرارگاه به صورت جهادی حل شد. همت جهادی همکارانم در قرارگاه و اراده جدی ریاست محترم جمهور و دولت باعث شد این طرح به شکل جدی شروع و تکمیل شود، تا قبل از این وعده‌های زیادی در مورد اجرای آن از سوی دولت قبل داده شد، ولی واقعا کاری انجام نشد.
* پروژه‌هایی هم در تبریز و کرمانشاه تحویل دادید و این هفته افتتاح شد، در این باره هم مختصر توضیح دهید.
خط دوم انتقال آب تبریز این هفته آماده و افتتاح شد که خیلی برای مردم تبریز مهم بود. ۱۱۰ کیلومتر از ۱۵۰ کیلومتر و یک مخزن ده هزار متر مکعبی در فاز یک افتتاح شد. یک مشکلی هم بین استانی در این خط وجود دارد؛ چون آب را از میان دو آب، به تبریز منتقل می‌کند، استان آذربایجان غربی در تخصیص آب کمی‌حساس است و لذا با توجه به اینکه خط اول بتنی بود و خوب ساخته نشده و نشت داشت و کیفیت آب را هم کم می‌کرد، آب را از طریق خط دوم به تبریز منتقل کردیم و خط یک را از مدار خارج کردیم تا به عنوان خط پدافندی غیرعامل عمل کند.
در کرمانشاه هم تصفیه‌خانه آب این شهر را تحویل دادیم و دولت افتتاح کرد.
آقای مهندس رستمی ظاهراً تابستان امسال همدان در رأس اخبار است، از شما می‌خواهم ابعاد پروژه آب‌رسانی به همدان و کلیت ماجرای این پروژه را بفرمایید.
بله، مجموعه قرارگاه در بحث شهر همدان با وزارت نیرو قراردادی را داشتند که سال 1388 امضا شده بود و شامل ۱۴۰ کیلومتر لوله‌کشی، مخازن و حدود ۳۰ ایستگاه پمپاژ که برای انتقال آب با ۶۰۰ متر اختلاف ارتفاع باید ساخته می‌شد.
سد تالوار در بیجار استان کردستان واقع شده که قرار بود آب از این سد به همدان منتقل شود. از ابتدا روی این انتقال آب از استان کردستان به استان همدان بحث بود که با توجه به حق‌آبه‌ها و تخصیص‌ها و نیاز خود منطقه زیر دست سد این انتقال آب انجام شود یا نه، به هر حال قرارگاه به سرعت این پروژه را شروع کرد و صد کیلومتر از مسیر را لوله‌گذاری کرد.
یک تصفیه‌خانه هم در مسیر است که با فاصله ۱۳۰ کیلومتر از سد تالوار در منطقه مهاجران قرار دارد؛ چون آلودگی آب سد تالوار به آرسنیک کمی بالاست، حتماً به تصفیه‌خانه نیاز دارد، اما باتوجه به بحثی که در مورد تخصیص آب بود، سال 1394 به ما ابلاغ شد که از سد تالوار آب‌گیری صورت نمی‌گیرد و مبدأ آب‌گیری فعلا مشخص نیست و طرح متوقف شد و خط لوله3 سمت تالوار ادامه نیافت.
بحث آب‌گیری از سد قوچم هم مطرح شد، اما نهایی نشد. بنابر این از سال 1394 به بعد قطعه اول که ۲۸ کیلومتر بود ابتر ماند و خیلی روی آن بحث بود، البته ما مابقی خط را لوله‌گذاری کرده بودیم، بر اساس طراحی‌ها تکمیل کردیم و حوضچه‌ها و منبع‌ها و زیرساخت پمپاژ و تجهیزات دیگر را ساختیم. بعد از حدود شش سال تعلل، نامه‌ای با امضای فرمانده قرارگاه به کارفرمای پروژه ارسال شد که با توجه به بلاتکلیفی طرح خاتمه کار ما را اعلام کنند و ما امکانات و تجهیزات خودمان را انتقال دهیم و در طرح‌های دیگر فعال‌تر شویم.
اما تابستان ۱۴۰۰ چند وقت بعد از ارسال نامه به ما اعلام شد که همدان مشکل آب دارد و می‌خواهند از طریق چاه و با این ۱۰۲ کیلومتر لوله‌کشی که ما تکمیل کرده بودیم، از منطقه خالق وردی که در آنجا چاه‌هایی زدند این آب منتقل شود، به همدان که به صورت اضطراری بود.
پارسال چون همدان مشکل آب داشت و مشکل مردم بود و قرارگاه رسالتش حل مشکل مردم بود، باز به پروژه برگشتیم و در نهایت ۲۰۰ لیتر بر ثانیه آبی را که ظرفیت این چاه بود، به همدان منتقل کردیم.دولت جدید که بر سر کار آمد سفری با وزیر نیرو به سد تالوار داشتیم. با پیش‌بینی‌های هواشناسی مبنی بر کمبود آب در همدان وزیر نیرو به ما گفت قسمت باقی مانده طرح انتقال را که ۲۸ کیلومتر است، تکمیل کنید. البته این قسمت پروژه دست سایر پیمانکاران بود که رفته بودند و وزیر گفتند که قرارگاه بیاید و کار را شروع کند. در طراحی‌ها تخصیص اولیه از سد تالوار ۶۳ میلیون متر مکعب بود، اما برنامه تخصیص تغییر پیدا کرد و قرار شد ۳۰ میلیون از سد تالوار ببریم و مابقی را تقسیم کنیم از جاهای دیگر، لذا کل طراحی عوض شد، تغییر در قطر لوله مهم‌ترین تغییر بود. ۱۶۰۰ به ۱۲۰۰ تغییر یافت و کار بازطراحی و نقشه‌کشی انجام شد، ولی کارفرما پولی برای اجرا نداشت. قرارگاه کار را پیش برد. ۲۸ اسفند ۱۴۰۰ کارفرما مقداری از بودجه تامین شد و ما هم این ۲۸ کیلومتر را که سه تا ایستگاه پمپاژ و دو مخزن ده هزار و پنج هزار متر مکعبی داشت، شروع کردیم. مشاور کارفرما جلوی آقای وزیر و معاون وزیر و جاهای دیگر مطرح کردند که این پروژه استاندارد ۱۷ ماه طول می‌کشد در بهترین حالت، یعنی مهر ۱۴۰۲ آماده است.
آقای وزیر درخواست کرد که ما کار را جدی و سریع‌تر انجام دهیم، لذا سه شیفت کار انجام شد، کارهای خوبی شد، مخازن و ایستگاه‌های پمپاژ پایان خرداد تکمیل شد و خط لوله آن بخشی را که خودمان لوله را تأمین کردیم، انجام دادیم، اما بخشی از لوله‌ها را خود کارفرما قرار شد بخرد و تأمین کند تا ده روز قبل لوله‌هایش به دست ما رسید و چندین روز ما آماده و معطل رسیدن لوله‌ها بودیم، چون بیشتر شهرها تنش آبی داشتند؛ لذا سفارش کارخانجات زیاد است و تأخیر در تحویل دارند. در دولت جدید رقابت پایان دادن به پروژه‌های نیمه‌تمام بر زمین مانده سال‌های قبل شروع شده و لذا کارخانجات با تمام ظرفیت مشغول هستند و سفارشات با این ظرفیت در کشور کمی‌طولانی به دست سفارش‌دهنده‌ها می‌رسد.
خود آقای وزیر شخصاً ورود پیدا کرد. این بی‌سابقه بود که وزیری به کارخانه‌ای برای تأمین کالای یک پروژه زنگ بزند، من خودم کنار آقای وزیر بودم که به کارخانه فولاد زنگ زدند یا کارخانه کابل. مدیران کارخانه‌های مختلف می‌گفتند ما باورمان نمی‌شود شما وزیر باشید که زنگ زدید.
کار پیش رفت، تأمین کالا زمانبر بود، برای نمونه یک چیزی سه ماه و چیز دیگر شش ماه بعد می‌رسید؛ لذا اولویت‌بندی کردیم.
تکمیل کامل پروژه با ۴۹ پمپ که آذر ماه می‌رسید، ممکن نبود که برنامه‌ریزی شد و تا پایان مرداد پمپ‌ها رسید.
شبانه‌روز تریلی تریلی کالا به کارگاه‌های ما می‌رسد و بدون اینکه دپو شود، حتی تریلی را می‌برند در محل نصب و به محض تخلیه بار، کالاها در خطوط کار گذاشته می‌شود، البته در این میان تخصیص شب عید دیر تزریق شد. حتی تغییر ذی‌حساب داشتند که این تغییر چهل پنجاه روز کار را عقب می‌انداخت.
تجهیزات تصفیه‌خانه از خارج می‌آید که دستگاه‌های کلرزنی و اوزن زنی است، به واسطه آلودگی آب سد تالوار باید حتما تصفیه شود، در کشور در این ابعاد و متر مکعب این دستگاه‌ها ساخته نشده بود، چون تأمین از خارج از کشور خیلی طولانی می‌شد به فکر تأمین از داخل افتادیم، قبلا تا یک بیستم و یک دهم میزان نیاز ما تولید شده بود، اما مقیاس کوچکی داشت؛ لذا ۱۸۰۰ متر مکعبی را تولید کردیم.
* بله من در جاهای مختلف نظرات برخی کارشناسان را درباره آلودگی آب تالوار به آرسنیک مطالعه کردم و سؤالم همین موضوع سلامت آب بود که فرمودید.
بله درست است. خب ما در خود شهر همدان هم باید آب را به تصفیه‌خانه شهر می‌رساندیم، که در قرارداد اولیه این نبود و پیمانکاران دیگر عهده‌دار آن بودند. ۲۲ مرداد امسال خط ۱۶ کیلومتری در شهر همدان تعریف کردند با لوله چدنی باید اجرا می‌شد، چون بیرون شهر لوله فولادی است، اما شبکه داخلی را چدنی کار می‌کنند. قرار شد این شبکه را هم تکمیل کنیم. آب با این خط باید به تصفیه‌خانه شهید بهشتی در داخل همدان منتقل شود، نکته اینکه لوله‌کشی داخل شهر در زمان معمول ماهی چهار کیلومتر بیشتر پیش نمی‌رود بیشتر به خاطر معارضان، خیابان، جاده، خانه و کابل برق و گاز و فیبر نوری و...؛ ولی کار ۱۶ ماهه را ظرف ۱۲ روز انجام دادیم. این کار انجام شد تا ۲۵ شهریور قبل از رسیدن آب خط لوله به همدان این شبکه نیز آماده است که این خود رکورد مهمی برای قرارگاه است.
خط ۱۶ کیلومتری را در حدود ده دوازده روز تمام کردیم، تولید، انتقال و نصب این لوله‌ها خودش یک پروژه سنگین است که انجام شد و رکورد بزرگی است.
ما ۸۰ کیلومتر لوله‌کشی از زیر اتوبان ساوه به همدان انجام دادیم، بدون تخریب و انسداد اتوبان و ابتکار و خلاقیت این پروژه با سرعت هرچه تمام‌تر پیش رفت. الان ۵۰ اکیپ به صورت شبانه‌روزی و سه شیفت در پروژه مشغول هستند. این یک حماسه و کار جهادی است.
* در صحبت‌های خود وعده آخر شهریور را برای رسیدن آب به همدان دادید، درست است؟
آخر شهریور اگر تجهیزاتی، مانند تابلوهای برق و سایر ملزومات برسد آب این خط لوله را در همدان داریم. اگر تابلو برق به موقع نرسد، چون یک کالای اصلی است، افتتاح اولیه به تأخیر می‌افتد.
همه این پروژه را که فاز اضطراری بود، خود قرارگاه انجام داد که از فروردین امسال شروع شد و کمتر از شش ماه آماده تحویل است، البته ۱۷ ماهی که ابتدا مشاور طرح برای انجام این پروژه اعلام کرد، ۱۷ ماه کاری بود که سه و نیم ماه زمستان سرد کردستان را شامل نمی‌شود. در کل باید بگویم قرارگاه در این پروژه رکوردهای مهمی را ثبت کرد.
البته یک نکته مهم در همدان این است که ظاهراً مسئولان آب منطقه‌ای با توجه به تنش آبی در شهر به هر دلیلی که خودشان می‌دانند، خوب وضعیت را مدیریت نکردند، سد اکباتان ۱۰۰۰ لیتر بر ثانیه آب همدان را تأمین می‌کرد که از مدار خارج شد، در حالی که ظرفیت حدود ۱۰۰ چاه کشاورزی تا محدوده پنج کیلومتری شهر همدان ۲۰۰۰ لیتر بر ثانیه است و همدان ظرفیت آبی خوبی دارد.
* چرا از این ظرفیت استفاده نکردند؟
ظاهراً نخواستند با کشاورزان درگیر باشند و هزینه از این محل برای پرداخت خسارت به کشاورزان داشته باشند. نیمی‌از ظرفیت آب کشاورزی مشکل را حل می‌کرد. حالا ما با سرعت در حال کار هستیم، اصلاً چیزی اینجا نیست که روی زمین بماند و در پروژه کار نشود. این پروژه که مرحله اضطراری‌اش آماده شده، کار عظیم و فوق‌العاده‌ای است و در تکمیل آنکه برخی پمپ‌ها آذرماه و تجهیزات تصفیه‌خانه در تاریخ دیگر در فازهای بعد تکمیل می‌شود.