زمانی که در 22 بهمن 1357 انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید، ساختار نظامی و امنیتی کشور، دچار وضعیتی بود که باید خود را بازآفرینی می‌کرد؛ از این رو در ماه‌های نخست انقلاب، ایران از نظر توان نظامی بسیار ضعیف شده بود؛ به همین دلیل صدام حسین گمان کرد فرصت خوبی را برای حمله و تجاوز به ایران اسلامی به دست آورده است؛ از این رو با تحریک اروپا و کشورهای استعمارگر تاریخ، در 31 شهریور سال 1359 به حمله علیه ایران دست زد. تاریخ هشت ساله دفاع مقدس، بسیار مفصل و طولانی است و ابعاد گوناگونی را درون خود پیدا و پنهان دارد. از آنجا که سال‌های زیادی از آن دوران می‌گذرد، گاه رسانه‌های خارج از کشور یا حتی برخی افراد ناآگاه داخلی که روزی خود برگی از صفحه هشت سال جنگ بوده‌اند، به روایت دست می‌زنند. این روایات گاه به قدری از واقعیت ماجرا فاصله دارند که به شبهه تبدیل می‌شوند.
شبهه‌ای به نام آغازگر جنگ هشت ساله
در این سال‌ها، شبهه‌ای که بیش از همه مطرح شده، معرفی ایران به عنوان کشور آغازگر جنگ با عراق است؛ اما تاریخ، نخستین گواه برای ردّ این مسئله به شمار می‌رود. برای یادآوری صفحاتی از تاریخ را ورق می‌زنیم.
بر اساس اسناد تاریخی، در روند اجرای این بند از قطعنامه «خاویر پرز دکوئیار» دبیرکل وقت سازمان ملل در ۲۳ مرداد سال ۱۳۷۰ از دو کشور ایران و عراق خواست تا طی گزارش‌های جامعی، نظرات خود را درباره شروع جنگ تسلیم وی کنند. ایران در ۲۴ شهریور گزارش کاملی که تجاوز عراق را به ایران اثبات می‌کرد، تسلیم «دکوئیار» کرد و عراق نیز در ۷ شهریور، پاسخ کامل خود را برای دبیر کل فرستاد.
ارسال مدارک ایران به سازمان ملل
جمهوری اسلامی ایران مدارک مستند و مستدل خود را که در حد یک کتاب بود، در ۲۴ شهریور ۱۳۷۰ برابر با ۱۵ سپتامبر ۱۹۹۱میلادی به دبیرکل سازمان ملل ارائه کرد. مستندات ایران با تکیه بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد (مبنی بر دفاع مشروع) تنظیم شده بود. از سوی دیگر، بر اساس اسناد و مدارک موجود، در جریان توجیه عراق مبنی بر اینکه ایران آغازگر جنگ بوده، ماجرا به ایامی برمی‌گردد که پس از فتح خرمشهر، صدام حسین خواستار قرارداد صلح می‌شود. قراردادی که در آن مقصر و شروع‌کننده جنگ مشخص نبود و در هیچ بندی از قرارداد، پیشنهادی برای مشخص شدن مقصر جنگ گنجانده نشده بود.
دلیل عراقی‌ها برای جنگ با ایران چه بود؟
در این دوران جمهوری اسلامی ایران به جدّ به دنبال محکومیت بین‌المللی صدام برای تجاوزگری و اشغالگری بود؛ از این رو صدام برای مقصر نشان دادن ایران به عنوان آغازگر جنگ و قانع کردن سازمان‌های جهانی و بین‌المللی در مقصر جلوه دادن ایران، فقط یک دلیل ارائه می‌کرد، آن هم اسارت سرلشکر خلبان شهید «حسین لشکری» چهار روز قبل از شروع رسمی جنگ بود. سرلشکر خلبان حسین لشکری در روز ۲۷ شهریور 1359، به اسارت ارتش بعث درآمد. هواپیمای او هدف پدافند عراق قرار گرفت و مجبور به ایجکت کردن از هواپیما شد. بعد از آن به اسارت سربازان ارتش بعث درآمد و از آن تاریخ شکنجه‌های وحشتناک بعثیون علیه ایشان آغاز شد. آنها از خلبان لشکری می‌خواستند اعتراف کند که برای حمله به آسمان عراق پرواز داشته است؛ اما خلبان لشکری با تحمل شکنجه‌های قرون وسطایی تنها می‌گفت که برای حفاظت از خاک وطن در مقابل تجاوز هوایی ارتش عراق پرواز داشته است. سربازان آنها او را در خاک وطن که به اشغال درآمده، اسیر کرده‌اند و ایران فقط در پی دفاع از خود در برابر اشغالگران بوده است.
شکست سکوت ده ساله سازمان ملل
«دکوئیار» با بررسی ابعاد دلایل ایران و عراق، طی گزارشی در 18 آذر سال ۱۳۷۰، پاسخ عراق را غیر محتوایی توصیف کرد و دلایل این کشور برای شروع جنگ را غیرقابل قبول دانست و اعلام کرد: «این واقعیت روشن است که توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل و کافی نیست.» بنابر گزارش دبیرکل وقت سازمان ملل، «حمله روز ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ علیه ایران براساس منشور ملل متحد و هرگونه قواعد و اصول شناخته‌شده بین‌المللی و با اصول اخلاق بین‌المللی نمی‌توان آن را موجه دانست و [صدام] متضمن مسئولیت آغاز جنگ است.» در گزارش دبیر کل وقت سازمان ملل به موارد متعدد نقض قوانین و مقررات بین‌المللی در جنگ اشاره شده و به صراحت اعلام شده است، عراق در یک مورد، یک منطقه بی‌دفاع شهری ایران را هدف حمله شیمیایی خود قرار داده است. اشاره «دکوئیار» به بمباران شیمیایی مناطق مسکونی شهر «سردشت» به دست رژیم بعث عراق بود.
تاریخ عراق علیه صدام
استناد گزارش سازمان ملل و شخص «دکوئیار» درباره نقض قوانین و مقررات بین‌المللی از سوی عراق به ابتدای شهریور 1359 مربوط می‌شود که در آن ایام رژیم بعث، به طور متناوب بیشتر شهرهای مرزی ایران، از جمله قصرشیرین، سومار، مهران، آبادان و خرمشهر را زیر آتش سلاح‌های سبک و سنگین قرار داد. روزنامه «الثوره» ارگان حزب بعث عراق در تاریخ 1359/6/23 نوشت: «در پی سه روز نبرد، نیروهای عراقی موفق شدند، 21 کیلومترمربع از مناطق واقع در مرز ایران و عراق را تصرف کنند.» به‌دنبال آن در تاریخ 1359/6/24 عزت ابراهیم الدوری، معاون ریاست شورای انقلاب عراق، در نشست مطبوعاتی در رم اعلام کرد: «عملیات جنگی این کشور در مرزهای ایران برای بازپس‌گیری 1300 کیلومتر مربع خاک متعلق به عراق تا پایان هفته جاری خاتمه می‌یابد.»
زمینه‌چینی جنگ قبل از انقلاب
چند روز قبل از حمله سراسری ارتش عراق، صدام حسین در مجلس ملی عراق حاضر شد و اعلام کرد، موافقت‌نامه 6 مارس 1975 الجزایر ملغی است و مجلس عراق نیز در یک جلسه فرمایشی در همان شب، موافقت‌نامه مزبور را باطل اعلام کرد. دولت عراق در 26 شهریور 1359، کاردار سفارت جمهوری اسلامی‌ایران در بغداد را به وزارت خارجه احضار کرد و با ابلاغ یادداشتی رسمی به طور یکجانبه موافقت‌نامه الجزایر را لغو کرد. در نهایت رژیم عراق پس از بیست ماه مقدمه‌چینی، در 31 شهریور 1359 حمله گسترده خود را به جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. صفحات تاریخی گویای این هستند که از فردای انعقاد موافقت‌نامه الجزایر بین ایران و عراق در سال ۱۳۵۳ تا زمان اعلام لغو یک‌طرفه آن از سوی شورای فرماندهی عراق در تاریخ 1359/6/27، عراقی‌ها به‌هیچ‌وجه از انعقاد آن راضی نبوده و به دنبال فرصت مناسبی بودند تا اوضاع را به قبل از آن بازگردانند. اغلب گمان می‌برند عامل اختلاف میان ایران و عراق، پیروزی انقلاب اسلامی‌در سال 1357 است؛ این در حالی است که طبق اسناد منتشر شده، پیش از وقوع انقلاب در ایران، صدام حسین به دنبال افزایش قدرت در منطقه بوده است. این اسناد، بخش کوچکی از تحرکات مرزی ارتش عراق در سال‌ها و ماه‌ها قبل از آغاز رسمی جنگ ایران و عراق در شهریور ۱۳۵۹ را نشان می‌دهد. این در حالی است که بر اساس همین اسناد قبل و بعد از انقلاب ایران همواره در رابطه با عراق حسن نیت خود را نشان داده است.
اسناد سازمان ملل
در ادامه باید یادآور شد گزارش سازمان ملل در محکومیت عراق برای آغاز جنگ، به نکات مهم دیگری نیز اشاره می‌کند. یکی از آن موارد قابل توجه این بود که عراق با شروع جنگ علیه ایران، حقوق بین‌المللی را نقض کرده است؛ همچنین کشور عراق با این اقدام، به تمامیت ارضی یک کشور عضو سازمان ملل احترام نگذاشته است. نکته دیگری که بسیار مهم و قابل توجه بوده، این است که در گزارش سازمان ملل با صراحت اعلام می‌شود توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی پذیرفتنی و کافی نیست.
نتیجه‌گیری
گزارش «خاویر پرز دکوئیار» سندی روشن از حقانیت جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع در برابر تجاوز نظامی رژیم بعث عراق است. تا آنجا که روزنامه «ایندیپندنت» چاپ لندن در گزارش خود با اشاره به مقصر دانستن رژیم بعث عراق در گزارش دبیر کل سازمان ملل می‌نویسد: «سازمان ملل متحد اینک به صراحت ابراز عقیده می‌کند که دفاع هشت ساله ایران در برابر تجاوز عراق نه تنها بیهوده نبوده است، بلکه اقدامی‌در جهت ایستادگی در مقابل تجاوز و دفع آن بوده است.» این روزنامه تأکید می‌کند: «گزارش دبیر کل سازمان ملل متحد ضربه‌ای هولناک به پیکر رژیم صدام در بغداد است.» مفسر تایمز لندن با اشاره به سکوت 10 ساله سازمان ملل در قبال جنایت رژیم بعث عراق در حمله به خاک ایرانی ادامه می‌دهد: «10 سال سازمان ملل متحد از تجاوز عراق به ایران چشم‌پوشی کرد و این نبود مگر اعمال نفوذ برخی از قدرت‌های بزرگ که قصد خدشه‌دار کردن انقلاب اسلامی ایران را داشته است.»