این روزها کمبود دارو از یک‌سو و افزایش قیمت آن از سوی دیگر، مشکلات عدیده‌ای را برای مردم و بیماران پدید آورده است؛ مشکلی که از چند هفته پیش مسئولان قول رفع آن را داده‌اند. موضوع کمبود دارو همواره یکی از معضلات کشور طی سالیان گذشته بوده و تنها شدت و حدت آن در دوره‌ها و مقاطع مختلف تفاوت داشته است[...]
این روزها کمبود دارو از یک‌سو و افزایش قیمت آن از سوی دیگر، مشکلات عدیده‌ای را برای مردم و بیماران پدید آورده است؛ مشکلی که از چند هفته پیش مسئولان قول رفع آن را داده‌اند. موضوع کمبود دارو همواره یکی از معضلات کشور طی سالیان گذشته بوده و تنها شدت و حدت آن در دوره‌ها و مقاطع مختلف تفاوت داشته است؛ مسئله‌ای که در سال جاری با فرارسیدن فصل سرما و به تبع آن افزایش بیماری‌هایی، نظیر سرماخوردگی و آنفولانزا بیشتر خودنمایی کرد؛ به گونه‌ای که دولت و شخص رئیس‌جمهور برای جبران کمبود دارو و بهبود شرایط به میدان آمدند. استعفای «بهرام دارایی» رئیس سابق سازمان غذا و دارو یک سال پس از بر عهده گرفتن این مسئولیت و انتصاب «سیدحیدر محمدی» به عنوان سکاندار جدید امور مربوط به غذا و داروی کشور، از جمله حاشیه‌های موضوع کمبود و گرانی دارو طی هفته‌های گذشته بود؛ سازمان غذا و دارو طی پنج سال گذشته پنج رئیس را به خود دیده که این تغییرات پرشمار، ضمن آنکه جایگاه ویژه این سازمان در حوزه سلامت کشور را نشان می‌دهد، حاکی از حساسیت ویژه مسئولان عالی نظام نسبت به این موضوع است.
اقدامات دولت
رئیس‌جمهور در روز یک آبان با اشاره به گزارش‌های دریافتی از کمبود برخی اقلام دارویی، مسئولان مربوطه را مکلف کرد ضمن تأمین سریع اقلام دارویی و رفع نیاز مردم، دلیل قصور احتمالی را به طور دقیق پیگیری کرده و با هر فرد یا مجموعه‌ای که در این زمینه کوتاهی داشته، به شکل مناسب برخورد کنند. چند روز پس از این دستور، وزارت بهداشت با هدف تنظیم بازار دارو یک محموله ۵۰ تُنی داروهای آنتی‌بیوتیک را از هند وارد کشور کرد؛ این محموله شامل سه و نیم میلیون عدد انواع سوسپانسیون آنتی‌بیوتیک اطفال، آموکسی سیلین، کوآموکسی کلاو، سفکسیم، سفالکسین و آزیترومایسین بود. علیرضا عسگری، رئیس سازمان تدارکات پزشکی جمعیت هلال‌احمر اظهار کرد: «در این محموله آنتی‌بیوتیک به‌خصوص برای کودکان وارد کشور شد تا بحرانی که روی داده، رفع شود. از سوی دیگر، داروهایی مانند بروفن و استامینوفن کودکان نیز در شرکت‌های دارویی در حال تولید هستند که امیدواریم تا حدودی مشکل پیش آمده را رفع کند.»
واردات این 50 تن دارو به کشور در شرایطی صورت گرفت که پیشتر نیز وزیر بهداشت اعلام کرده بود، سیاست این وزارتخانه حمایت از تولید داخلی داروست، اما هر گاه نیاز بازار از طریق تولیدکنندگان تأمین نشود، برای تأمین این نیاز و تنظیم بازار، مجوز واردات دارو صادر خواهد شد.»
دلایل کمبود و گرانی
به اذعان صاحب‌نظران، یکی از دلایل مهم کمبود دارو در کشور طی یکی دو ماه گذشته، گلایه تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی از نحوه قیمت‌گذاری سازمان غذا و دارو و در نتیجه تولید نکردن دارو به میزان کافی از سوی آنها طی ماه‌های گذشته بوده است. محسنی بندپی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با اشاره به گلایه‌مندی تعداد قابل توجهی از تولیدکنندگان دارو، از نبود تعادل میان قیمت تعیین‌شده از سوی سازمان غذا و دارو و قیمت تمام شده محصولات‌شان گفت: «شرایط بازار دارو طی ماه‌های گذشته به نحوی بود که تولیدکنندگان دارو با ۲۵ درصد ضرر به تولید محصولات‌شان ادامه می‌دادند.» همچنین، طبق اعلام «مجتبی بوربور» نایب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو، شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده دارو پس از تغییرات نرخ ارز دچار مشکلاتی در قیمت‌گذاری شدند که اگر به این مشکلات زودتر رسیدگی می‌شد، شاهد این کمبود‌های فعلی نبودیم. بهمن صبور، نایب رئیس انجمن داروسازان تهران نیز ترخیص نشدن داروها و مواد اولیه از گمرک در ابتدای سال جاری را یکی از دلایل اصلی وضعیت کنونی در حوزه دارو دانست. وی در همین زمینه گفت: «در حالی که واردکنندگان دارو، در ابتدای سال دارو را با دلار 4200 تومانی وارد کشور کرده بودند، اما شاهد بودیم که گمرک به دلیل مقررات جدید وضع شده در این حوزه، مانع ترخیص این داروها شد و ترخیص آنها را منوط به پرداخت دلار نیمایی، یعنی 5 هزار تومان بالاتر از دلار 4200 تومانی کرد. همین موضوع سبب شد تعداد قابل توجهی از واردکنندگان دارو از ترخیص اقلام سفارشی خود منصرف شوند. هرچند بعد از این قضایا، دولت و مجلس در نتیجه برگزاری جلساتی، تصمیم گرفتند ارز مورد نیاز دارو را به همان ارز ترجیحی 4200 تومانی برگردانند؛ اما همین دو ماه وقفه در ترخیص داروها نیز تأثیر قابل توجهی در وضعیت فعلی داشت.»
ورود سازمان بازرسی
شائبه‌های پیش‌آمده و گلایه‌های ماه‌های پیش تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، سبب شد سازمان بازرسی از حیث وظیفه نظارتی خود به موضوع ورود کند؛ ایروان مسعودی‌اصل، بازرس کل امور بهداشت و درمان سازمان بازرسی در همین زمینه گفت: «چنانچه سازمان بازرسی به اسنادی برسد که سازمان غذا و دارو در خصوص وظایف خود تعلل داشته یا شرکت‌های دارویی اقدام به دپو یا احتکار دارو با هدف بالا بردن قیمت‌ها کرده‌اند، به صورت قاطع برخورد می‌کند.» اما نکته حائز اهمیت اظهارات این بازرس این بود: «آنچه مشخص شده، این است که شرکت‌های داروسازی، به میزان کافی دارای مواد اولیه برای تولید محصول نهایی اقلامی که با کمبود مواجه است، هستند.» همچنین اشکان میرمحمدی، بازرس کل امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی سازمان بازرسی، پس از بازدید از برخی شرکت‌های پخش دارو و همچنین شرکت‌های مواد اولیه‌ساز گفت: «بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد، ماده اولیه انواع آنتی‌بیوتیک در انبارهای شرکت‌های تأمین‌کننده به طور کامل فراهم است. برای نمونه، در بازدید از یکی از شرکت‌های دارویی مشخص شد حدود ۳۰ تن ماده اولیه آزیترومایسین در انبار این شرکت موجود است و حدود ۳۰ تن دیگر از مواد اولیه این شرکت در گمرک وجود دارد که جمعاً این مقدار برای نیاز شش ماهه کشور کافی خواهد بود.» میرمحمدی درباره امتناع شرکت‌های دارویی از تولید اقلام دارویی آنتی‌بیوتیک نیز بیان کرد: «به نظر می‌رسد «حذف ارز ترجیحی و عدم همسان‌سازی قیمت‌های جدید با افزایش ناشی از تغییر نرخ ارز جهت تهیه مواد اولیه» و همچنین «افزایش هزینه‌های مرتبط با تولید محصولات دارویی»، دو عامل مهم امتناع شرکت‌های دارویی از تولید برخی اقلام دارویی به واسطه اصلاح نشدن به موقع قیمت‌ها از سوی سازمان غذا و دارو بوده است.
ضرورت برخورد با متخلفان
در همین زمینه «حسینعلی شهریاری» رئیس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صبح‌صادق اظهار کرد: «واردات داروی آنتی‌بیوتیک از هند، برای کشوری که توانایی تولید و صادرات بسیاری از داروها را دارد، به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست؛ هرچند این 50 تُن آنتی‌بیوتیک وارداتی، کفاف نیازهای کشور در این فصل سال را نمی‌دهد.» شهریاری ضمن اشاره به عملکرد نامناسب وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو طی ماه‌های گذشته در زمینه تولید انبوه داروهای مورد نیاز در کشور، گفت: «برخی از مشکلات کمبود دارو نیز به وزارت صمت ارتباط دارد؛ چراکه بسته‌بندی و تهیه شیشه شربت‌ها و پوکه آمپول‌ها در این وزارتخانه انجام می‌شود و باید وزارت صمت همکاری‌های لازم را با وزارت بهداشت انجام می‌داد تا شرکت‌های تولیدی دارو می‌توانستند دو و سه شیفت در روز کار کنند.» وی با اشاره به قصورها، سهل‌انگاری‌ها و کوتاهی‌های صورت گرفته در زمینه تأمین دارو طی یک سال گذشته به ویژه ماه‌های نخست سال جاری، عنوان کرد: «شرکت‌های دارویی که به نوعی به دولت وابستگی دارند، نباید به خاطر مسائل و موضوعاتی، نظیر افزایش قیمت یا حق گمرک، کار را به جایی می‌رساندند که امروز با چنین کمبودی در عرصه دارویی مواجه باشیم.» رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در ادامه کمبود داروی آنتی‌بیوتیک در سطح کشور آن هم در آغاز فصل سرما را نتیجه اقدامات افراد سودجو و منفعت‌طلب دانست و گفت: «یقیناً باید با این سودجویان برخورد قانونی مناسبی صورت گیرد تا متوجه شوند حق ندارند جان مردم و حیثیت حوزه بهداشت و درمان کشور را بازیچه دست خود کنند.» شهریاری در همین رابطه تأکید کرد: «ضرورت دارد که سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی به همراه دستگاه قضا، ضمن بررسی دقیق موضوع برخورد با سودجویان حوزه دارویی کشور، برخورد جدی و قاطعی با این متخلفان داشته باشد.» وی خاطرنشان کرد: «برخورد نهادهای ذی‌ربط با متخلفان و سودجویان حوزه دارویی کشور باید درس عبرتی برای کسانی باشد که جان و سلامت مردم را معامله می‌کنند.»