شهدای دوران دفاع مقدس استان اصفهان حتی بدون در نظر گرفتن آمار جمعیت استان‌ها در صدر آمار هستند، یعنی این استان در هر صورت بیشترین تعداد شهید را در میان استان‌ها به خود اختصاص داده است. تعداد بسیار زیادی از فرماندهان شاخص دفاع مقدس برآمده از این استان هستند[...]
شهدای دوران دفاع مقدس استان اصفهان حتی بدون در نظر گرفتن آمار جمعیت استان‌ها در صدر آمار هستند، یعنی این استان در هر صورت بیشترین تعداد شهید را در میان استان‌ها به خود اختصاص داده است. تعداد بسیار زیادی از فرماندهان شاخص دفاع مقدس برآمده از این استان هستند؛ خرازی، کاظمی، صفوی، ردانی‌پور، حجازی، قربانی و بسیاری دیگر از فرماندهان زنده و شهید و جاویدالاثر... .
اصفهان در دفاع مقدس
در دفاع مقدس هم مردم اصفهان یکی از پشتیبانان اصلی جنگ در ستادهای پشتیبانی بودند، شاید تعداد زیاد پیرمردهای رزمنده اصفهانی یکی از علایمی باشد که رزمندگان حاضر در دفاع مقدس مطرح می‌کنند. اما حماسه آبان ماه سال ۱۳۶۱ مردم اصفهان خود به تنهایی گواهی برای همه این مقولات است؛ اما ماجرا چه بود؟
عملیات محرم در ماه محرم
پس از عملیات رمضان و مسلم‌بن‌عقیل فرماندهان جنگ شناسایی و طرح‌ریزی عملیاتی را در مناطقی از استان ایلام و شمال خوزستان در دستور کار قرار دادند و همزمانی ساعت صفر عملیات با دهه دوم محرم نام این عملیات را «محرم» کرد و رمز عملیات «یا زینب کبری(س)» شد.
رحیم صفوی، غلامعلی رشید و حسن باقری به منزله مثلث طراحی سلسله عملیات‌های جنوب عملیات را طرح‌ریزی و اجرا کردند. قرارگاه کربلا به فرماندهی حسن باقری اجرای عملیات را برعهده گرفت.
استان اصفهان از جمله استان‌هایی بود که در دفاع مقدس با دو یگان لشکر ۱۴ امام حسین(ع) و لشکر ۸ نجف اشرف وارد کارزار دفاع شده بود و در واقع عمده قوای این عملیات رزمندگان اصفهانی بودند.
دو ایام‌الله
اما دو ایام‌الله در پی این عملیات بروز کرد. 10 آبان (اجرای عملیات) و 25 آبان ماه.
روز ۲۵ آبان‌ماه ۱۳۶۱ پس از ۱۱ قرن که از تولد آخرین حجت خدا در کره زمین می‌گذشت، نشانه‌های صدق وعده‌های قرآن و احادیث ظهور بیشتری یافت و عصر جاهلیت ثانی تاریک‌ترین روزهای خویش را طی می‌کرد و این خود نشانه‌ای دیگر بود. مگر نه اینکه فجر سایه هنگامی سر می‌رسد که شب کامل شده باشد؟
با تشییع پیکر مطهر ۳۷۰ شهید در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۶۱، روز حماسه و ایثار و شهادت اصفهان رقم خورد.
آغاز ماجرا
در ساعت ۲۲ دهم آبان ۱۳۶۱، عملیات محرم با رمز یا زینب(س) در منطقه عملیاتی موسیان و شرهانی، زبیدات، جنوب شرقی دهلران در غرب عینخوش با اهدافی نظیر آزادسازی ارتفاعات حمرین در جنوب دهلران و دسترسی به امکانات نفتی داخل خاک عراق و شهرک زبیدات آغاز شد.
اهداف عملیات تا نزدیکی‌های سحر تأمین شد و الحاق نیروها با موفقیت انجام شد؛ ولی در منطقه دیگر درگیری، بر اثر بارندگی و طغیان آب شکاف ایجاد شد و رزمندگان تلاش کردند تا دشمن نتواند به آن نقطه دست پیدا کند.
با روشن شدن هوا، هواپیماهای عراقی با تمام توان حمله کرده و با ریختن بمب و راکت تلاش کردند مانع ادامه عملیات شوند که در همین حین، نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران وارد صحنه شد و پاسخ مناسبی به نیروی هوایی رژیم بعث داد. عملیات تا چهار روز ادامه پیدا کرد و با خارج کردن جاده دهلران‌ـ عینخوش به طول ۱۰۰ کیلومتر از زیر دید و تیر دشمن، تأمین امنیت شهرهای موسیان، دهلران و پادگان عینخوش، دشت اژیه و دهکده‌های اطراف آن و آزادسازی کوه‌ها، منابع نفتی موسیان، بیات و حوضچه‌های نفتی زبیدات، تلمبه‌خانه و ۷۰ قطعه چاه، تأمین امنیت قسمتی از مرز به طول ۵۰ کیلومتر و اسارت ۳۴۰۰ عراقی با موفقیت پایان یافت.
ماجرای طغیان رودخانه در محور لشکر 14
اما یک باران موسمی ناخواسته و شدید پیش‌بینی‌ناپذیر در بالادست منطقه یکی از محورهای عملیات مربوط به لشکر 14 امام حسین(ع) با وجود ایجاد سد خاکی به دست نیروهای جهاد سازندگی، موجب طغیان رودخانه فصلی دویرج شد. دویرج رودخانه فصلی است که در عمده فصول سال آب ندارد و بیشتر آب در دوران بارندگی در آن جریان پیدا کرده و گاهی هم طغیان میکند. سیل ناشی از این طغیان و همزمانی آن با عملیات محرم باعث شد که محور عملیات رزمندگان لشکر ۱۴ امام حسین(ع) اصفهان هم جنگ با سوانح و بلایا باشد و هم جنگ شدید با دشمن بعثی و در این میان تعداد زیادی از رزمندگان این دو لشکر از اصفهان حدود ۷۰۰ نفر یا در اثر بمباران و درگیری مستقیم با دشمن یا در اثر غرق شدگی در طغیان دویرج به شهادت رسیدند.
شهر آماده تدفین این تعداد شهید نبود
هفتصد شهیدی که پیکر پاک برخی را در منطقه عملیات و برخی دیگر را در انتهای منطقه سیلابی یافتند و به معراج بردند و بعد از انجام مراحل مقدماتی قرار بر تشییع شهدا در 25 آبان ماه گرفته شد.
آن روز برای حضور این شهیدان در گلستان شهدای اصفهان فضای کافی وجود نداشت؛ هیچ وقت آمادگی تدفین این تعداد شهید وجود نداشت. به همین دلیل جلسه‌ای با حضور هیئت اجرایی، ریاست دادگاه انقلاب و هیئت امنای گلستان شهدا برگزار شد و طی آن مقرر شد با مذاکره، صاحبان منازلی که در جنوب مقبره یوشع نبی قرار داشتند، به یک مجتمع مسکونی متعلق به بنیاد مسکن و هتل کوثر انتقال داده شوند.
کار انتقال و تخریب منازل با کمک جهاد سازندگی، شهرداری و مردم انجام شد و ۳۳۰ قبر برای دفن شهدای شهر اصفهان عملیات محرم آماده شد. یکی از بزرگ‌ترین حماسه‌های تاریخ اصفهان در تشییع این شهدا رخ داد؛ اما این حماسه عصر همان روز تداوم یافت و مردم اصفهان را در تاریخ حماسه و ایثار ایران‌زمین جاودانه‌تر کرد. همان مردمی که صبح جوانان رشید خود را به خاک سپرده بودند، بعدازظهر جوانان دیگر خود را راهی جبهه‌های حق علیه باطل کردند تا خاطره عملیات را دوباره زنده کنند. به‌واسطه همین از خودگذشتگی‌ها بود که نام اصفهان در تاریخ پرافتخار ایران و انقلاب اسلامی ماندگار شد.
وصف امامان انقلاب
حضرت امام خمینی (ره) در مورد این روز تاریخی فرمودند: «همین چند روز پیش فقط در شهر اصفهان حدود ۳۷۰ نفر را تشییع کردند، معذلک همین شهیدداده‌ها و داغدیدهها به خدمت خود به اسلام ادامه می‌دهند. در کجای دنیا می‌توانید جایی را مانند استان اصفهان پیدا کنید؟»
رهبر معظم انقلاب(مدظله‌العالی) که در آن دوران مسند ریاست جمهوری اسلامی ایران را بر عهده داشتند هم در آن ایام طی مصاحبه‌ای در وصف اصفهان، فرمودند: «من شنیدم در اصفهان هفت نفر از بچه‌های یک مادر شهید شده‌اند و وی گریه نمی‌کند، آیا چه کسی توانسته است به او بگوید تو که هفت فرزند و سه دامادت شهید شده‌اند، بعد از اینها خانه‌ات را هم بفروش برو پشت جبهه‌ها هم با جانت و هم با پولت کار کن؟ اصلاً کدام کلام و کدام درسی قادر است چنین روحیه‌ای را در یک انسانی ایجاد کند؛ بنابراین اینها کار هیچ‌کسی نیست، بلکه فضای کار انقلاب و فضای انقلابی است که می‌تواند چنین معجزه‌ای داشته باشد.»
از این‌رو و با توجه به ویژه بودن این حماسه مردم اصفهان از امسال 1401 روز 25 آبان ماه هر سال سالروز حماسه مردم اصفهان در سال 1361 گرامی داشته میشود.