در باب وحدت حوزه و دانشگاه بسیار سخن گفته و نوشته‌اند؛ اما به نظر می‌آید آنچه می‌تواند در تبیین مفهوم وحدت، نقش اساسی ایفا کند، نگاه تاریخی به این مسئله است. از چه زمان و در کدامین وضع و حال این مسئله در جامعه ما مطرح شد[...]
در باب وحدت حوزه و دانشگاه بسیار سخن گفته و نوشته‌اند؛ اما به نظر می‌آید آنچه می‌تواند در تبیین مفهوم وحدت، نقش اساسی ایفا کند، نگاه تاریخی به این مسئله است. از چه زمان و در کدامین وضع و حال این مسئله در جامعه ما مطرح شد؟ واقعیت این است که سال‌ها پیش وقتی در کشور ما تبلیغات استثمارگران موجب شد دانشگاه برای علما به منزله محلی برای گسترش کفر تعریف شود و در مقابل نیز علوم جدید از دین فاصله بگیرند، یک نفر مقابل این دوگانه پراشتباه ایستاد تا راه روشن را پیش روی جامعه قرار دهد. یک نفر بی‌اعتنا به افکار استعماری، در شرایطی که از استادان برجسته حوزه علمیه قم به شمار می‌رفت، شجاعانه و با آگاهی تمام، به دانشگاه پا گذاشت. او کسی نبود جز «محمد مفتح» که به‌راستی سهم بسزایی در تبیین باورهای ناب انقلابی داشت.
تفرقه رضاشاهی
در همین راستا، شهید دکتر «محمد مفتح» درباره نقش استعمار در جدایی حوزه و دانشگاه می‌گوید: «رضاخان یک مأموریت استعماری داشت و برای پیشبرد آن چاره‌ای جز ایجاد تفرقه بین قشر روحانی و دانشگاهی نداشت و با تبلیغات شدید، فاصله عمیقی بین این دو قشر به وجود آمد.» در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب، شهید مفتح که از استادان برجسته حوزه علمیه قم بود، پس از احراز درجه اجتهاد، با حضور در دانشگاه موفق به اخذ درجه دکتری شد؛ اما او به‌منظور آگاهی دادن به توده مردم و بیدار کردن و به حرکت درآوردن آنها تلاش‌های وسیعی داشت و برنامه‌های تبلیغی خود را رها نمی‌کرد؛ حتی در ایام ماه مبارک رمضان، محرم و صفر در نقاط گوناگون کشور این فعالیت‌ها دوچندان می‌شد؛ به همین دلیل ساواک گمان برد با دعوت ایشان به دانشگاه برای تدریس مانع از رفتن او به قم خواهد شد و حضور در دانشگاه فرصت هر اقدامی در جهت روشنگری علیه استبداد و استعمار را از او خواهد گرفت؛ اما آن متفکر پرهیزکار برای تقویت آموزه‌های اسلامی و به وجود آوردن تحولی در فرهنگ این کانون علم و همکاری با استاد شهید مطهری که آن وقت در دانشکده الهیات بود، این دعوت را پذیرفت. این دو اندیشمند مسلمان از سال‌ها قبل در سنگرهای گوناگون مشغول فعالیت‌های فکری و فرهنگی بودند. دکتر مفتح در شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران در کنار شهید بافضیلت، استاد مطهری در شکل‌دهی و هدایت مبارزات اسلامی ملت ایران، به‌ویژه مردم تهران، نقش فعالی داشت و در تلاش‌های علمی و اجتماعی دست در دست شهید مطهری و به همراهی او پیش می‌رفت.
فارغ از دسته، گروه و جناح سیاسی
علی لاریجانی در گفت‌وگویی در سال 1394، به تفکر شهید دکتر مفتح و مشی ایشان اشاره کرده و گفته بود: «شهید مفتح هم از نظر فکری و نظری در حوزه و دانشگاه مؤثر بود و هم در جریان‌های سیاسی نقش مهمی ایفا می‌کردند که این تفکرات باعث به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی شد. شهید مفتح در بند هیچ دسته و گروهی نبود و فقط دغدغه انقلاب را داشت و نسبت به حیثیت انقلاب چه در حوزه نظری و فکری و چه سیاسی و اقتصادی بسیار حساس و دقیق بود.» رئیس سابق مجلس شورای اسلامی با تأکید بر نقش روحانیون مبارزی، مانند شهید بهشتی، مطهری و مفتح در تربیت و هدایت روحانیت، اذعان کرده بود: «دغدغه این شهدای بزرگوار این بود که روحانیت نسبت به مسائل روز آگاهی داشته باشند و مشی فکری امام(ره) را در بین آنان ترویج می‌کردند. تفکر اسلامی از نظر این بزرگواران، انقلاب اسلامی بود که حیثیت اجتماعی داشت و فردی نبود و معتقد بودند اسلام یک دین جامع است و اسلام منزوی را دنبال نمی‌کردند.»
پرواز به آسمان در ۲۷ آذر ۱۳۵۸
شهید دکتر مفتح با مدیریتی قابل‌تقدیر در شکل‌دهی مبارزات مردمی، سازمان‌دهی و برنامه‌ریزی در کنار استاد شهید مرتضی مطهری و شهید مظلوم آیتالله دکتر بهشتی و چند نفر از روحانیون متعهد و مکتبی با الهام از فرامین حضرت امام(ره) توانست در هدایت مبارزات اسلامی نقش بسزایی داشته باشد؛ اما سرانجام در روز ۲۷ آذر ۱۳۵۸ شهید آیتالله دکتر محمد مفتح هنگام ورود به دانشکده الهیات به دست گروه فرقان هدف گلوله قرار گرفت و به فیض شهادت نائل آمد. حضرت امام خمینی(ره) درباره وی فرمودند: «امید بود که از دانش استاد محترم و از زبان و قلم او بهره‌ها برای اسلام و پیشرفت نهضت برداشته شود و امید است از شهادت امثال ایشان بهره‌ها برداریم.» همچنین رهبر معظم انقلاب در یکی از بیانات خود فرمودند: «شهید مفتح یکی از مظاهر آن فرهنگی بود که اسلام را در مرحله عمل، به فردها و زاویه‌ها و خلوت‌ها محدود نمی‌کرد و در مرحله معرفت و تحصیل به حوزه‌ها و مسجدها، اسلام را با همان شئون و همه‌جانبگی‌اش در اعتقاد و عمل، در معرفت و تحقق می‌فهمید و به دنبال او تلاش می‌کرد.» گفتنی است، «27 آذر» به مناسبت فعالیت و مجاهدت این شهید بزرگوار در راه تحقق وحدت میان دانشجو و روحانی، روز وحدت حوزه و دانشگاه نام گرفته است.