نظام اسلامی به همه انتخابات‌ها به مثابه فرصتی برای تقویت ارکان نظام مردم‌سالاری اسلامی نگاه کرده و خواهان آن است که انتخابات به شایسته‌ترین حالت برگزار شود. هر چند در طول 43 سال گذشته، بیش از 30 انتخابات در کشور برگزار شده است، اما همچنان با تحقق انتخابات مطلوب فاصله بسیار است که تحقق آن یکی از مطالبات جامعه اسلامی است. مهم‌ترین شاخصه‌های انتخابات مطلوب و تراز مردم‌سالاری دینی را از زبان نظریه‌پردازان آن می‌توان شرح کرد:
1ـ مشارکت گسترده ملت
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های انتخابات، موضوع «مشارکت حداکثری» و حضور گسترده ملت پای صندوق‌های رأی است. امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) از این اصل به منزله راهبرد اساسی چنین یاد می‌کنند: «آنچه که باید به عنوان راهبرد اساسی مورد نظر همه باشد، عبارت است از حضور حداکثری مردم... شر کتی باشد که دشمن را از دستاندازی به ایران اسلامی و ملت سرافراز ایران مأیوس کند.» (1383/8/24) مشارکت گسترده ملت در انتخابات آنقدر بااهمیت است که معظم‌له در اجتماع بزرگ مردم جیرفت، با صراحت اعلام می‌دارند: «من بارها گفتهام که اصل حضور مردم در انتخابات، حتی از انتخاب اصلح هم مهمتر است؛ اگرچه انتخاب اصلح هم بسیار اهمیت دارد.» (1384/2/17)
2ـ آرامش و امنیت در انتخابات
برگزاری انتخابات آرام، بدون تنش و درگیری یکی از شاخصه‌های انتخابات مطلوب است. انتخابات همواره باید مظهر وحدت و انسجام ملی باشد و لازمه و نشانه آن وجود آرامش در انتخابات است. تشنج، درگیری و ناامن‌سازی فضای انتخاباتی، اقداماتی است که از تبدیل فرصت انتخاباتی به تهدیدی برای انسجام و امنیت ملی کشور حکایت دارد. اقدامی که معمولاً با تحرکات و سناریوهای طرح‌ریزی شده در بیرون از مرزها و حمایت ایادی داخلی دشمن و غفلت و سوء تدبیر جناح‌های سیاسی داخلی و گاه هواداران نامزدها به وجود می‌آید.
3ـ سلامت انتخابات
یکی از دغدغه‌های مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی مسئله سلامت انتخابات است. در نگاه ایشان، رأی ملت امانتی است که در اختیار مسئولان امر قرار دارد و ایشان موظفند با تمام توان در حفظ و سلامت آن بکوشند. سلامت انتخابات هم به مرحله پیش از انتخابات و هم حین انتخابات و هم پس از انتخابات توجه دارد. به واقع، همه فرآیند انتخابات از زمان آغاز فعالیت سیاسی جناح‌ها تا اعلام و تأیید نتایج نهایی انتخابات باید مورد توجه قرار گیرد. مسئول حفظ سلامت انتخابات نیز تنها ستاد انتخابات کشور و شورای نگهبان نیستند، بلکه همه جناح‌های سیاسی، نامزدهای انتخاباتی، رسانه‌ها، هواداران و توده‌های رأی‌دهنده در این میان نقش خواهند داشت.
4ـ قانون‌گرایی در انتخابات
یکی از ارکان برگزاری انتخابات تراز انقلاب اسلامی، قانون‌گرایی و پایبندی به ضوابط قانونی است. این قانون‌گرایی نیز از اصولی است که همه فعالان صحنه انتخابات از مجریان و ناظران و نامزدها تا هواداران و انتخاب‌کنندگان باید به آن پایبند باشند.
5ـ رقابتی بودن انتخابات
یکی دیگر از مؤلفه‌های مؤثر در رسیدن به انتخابات تراز جمهوری اسلامی، رقابتی بودن و فراهم آوردن بستری برای حضور همه استعدادها و گرایش‌هایی است که به قانون اساسی و آرمان‌های ملت اعتقاد داشته و برای اداره کشور برنامه دارند. به واقع انتخابات شایسته و حقیقی به صرف تعدد نامزدها حاصل نخواهد شد؛ بلکه لازمه این تعدد تکثر و تنوع افراد و سلیقه‌ها و گرایش‌ها خواهد بود که امکان انتخاب‌های گوناگون را برای مردم فراهم خواهد آورد.
دغدغه به کارگیری همه نیروها در مدیریت کشور و فراهم آوردن حضور آنها در رقابت انتخاباتی و به نوعی برگزاری انتخاباتی فراگیر با حضور همه گرایش‌های سیاسی به رسمیت شناخته شده در قانون را می‌توان در این توصیه رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی به اعضای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی مشاهده کرد که معظم‌له فرمودند: «هرچه افراد از جهات و جناح‌های مختلف بیشتر در انتخابات شرکت کنند، این برای نظام بهتر است؛ برای شورای نگهبان هم بهتر است. ما باید کاری کنیم که این امکان و وسیله برای ورود اشخاصِ بیشتر فراهم بشود. نباید طوری باشد که یک جریان، ولو در یک شهر خاص، احساس بکند که در این انتخابات وارد نیست؛ باید طوری باشد که در همه جا همه احساس کنند که می‌توانند آن فرد مورد نظر خودشان را واقعاً آزادانه انتخاب بکنند؛ یعنی شورای نگهبان و حرکتی که در این مقطع انجام می‌دهد، باید مظهر و آینه اعتماد عمومی باشد.»(1370/12/4)
البته این تکثر و تنوع باید چارچوبی داشته باشد که از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (اعتقاد به نظام اسلامی، اسلام، قانون اساسی و حضرت امام(ره)) شروط لازم برای آن است. به واقع، این دایره فراگیری تنها جریان‌ها و گروه‌های سیاسی را در بر می‌گیرد که در نظر و عمل پایبندی خود را به انقلاب اسلامی و قانون اساسی و منافع ملی ثابت کرده باشند که در قانون اساسی وظیفه تشخیص آن برعهده شورای نگهبان گذاشته شده است.
6ـ سلامت رقابت‌های انتخاباتی
یکی دیگر از شاخص‌ها توجه به سلامت رقابت‌های انتخاباتی است که تحقق آن در گرو رعایت اخلاق در میدان رقابت‌هاست. توجه به مسائلی از قبیل پرهیز از دروغ، تهمت و افترا، تخریب، بزرگ‌نمایی مشکلات، اسراف، هزینه‌کردهای غیرشرعی، دادن وعده‌های غیرواقعی، خرید رأی و... نمونه‌هایی از دغدغه‌هایی است که توجه به آن می‌تواند متضمن سلامت انتخابات باشد. این اصول در سطوح گوناگون رقابت انتخاباتی، همچون تبلیغات، مناظرات، گفت‌وگوها و مصاحبه‌ها با رسانه‌های مختلف، یادداشت‌ها و تحلیل‌های مطبوعات وابسته به جریان‌های سیاسی و همچنین رقابت نزد طرفداران و هواداران باید مورد توجه قرار گیرد.
7ـ اصلح‌گزینی معطوف به کارآمدی
یکی از شاخصه‌های انتخابات شایسته در مردم‌سالاری دینی آن است که فرآیند انتخابات به نحوی باشد که در نهایت شایستگان و اصلحان بر مسند قدرت تکیه زنند. این مسئله رمز تعالی و ارتقای نظام اسلامی است که در آموز‌ه‌های دینی نیز فراوان بر آن تأکید شده است. رهبر معظم انقلاب در همه انتخابات گذشته بر ضرورت انتخاب اصلح تأکید داشته‌اند. ایشان با صراحت اعلام می‌دارند: «آنچه که برای مردم در این انتخابات و همه گزینش‌های ملی و انتخابات‌ها مهم است، این است که سطح کارآمدی نظام روز به روز ارتقا پیدا کند؛ این اساس مسئله است. اگر مردم دنبال رئیسجمهور یا دنبال نماینده مجلس میگردند یا دنبال دیگر کسانی هستند که میخواهند آنها را با انتخاب تعیین کنند، در پی آن هستند که انسان‌های کارآمدی را بر اریکه مسئولیت بنشانند تا آنها بتوانند سطح کارآمدی نظام را افزایش بدهند و مشکلات مادی و معنوی مردم را حل کنند؛ این خواست مردم است.» (1384/8/24)