«قدرت» میل به بسط و مداخله و دست‌درازی دارد و قانون تلاشی است برای مهار آن. بنابراین، قانون‌گرایی و تعهد صندلی قدرت به قانون یکی از مختصات حکمرانی مطلوب به شمار می‌آید. حضرت امام(ره) از جمله شخصیت‌های ممتازی هستند که در زمان رژیم دست‌نشانده پهلوی در همان حال که در جایگاه رهبر اپوزیسیون و براندازان قرار گرفته‌اند تا آنجایی که ممکن است خود را پایبند به رعایت قانون می‌دانند. ایشان حتی در دوران تبعید نیز خود را به رعایت قانون کشورهای میزبان ملزم کرده‌اند.
امام(ره) در مقام رهبر جامعه اسلامی، از آنجا که خود را به رعایت قانون ملزم می‌دانستند، در بسیاری از امور که مستقیم به ایشان مربوط نبود، به هیچ وجه دخالت نمی‌کردند. گاه بین مسئولی اختلافاتی پیش می‌آمد که حضرت امام(ره) از ورود به این مسائل در گام اول پرهیز می‌کردند و ترجیح می‌دادند مسائل از طریق گفت‌وگوی افراد حل و فصل شود. شهید بزرگوار محمدعلی رجایی نقل می‌کند: «در قضیه اختلاف بر سر تعیین بعضی از وزرا [که بین شهید رجایی نخست‌وزیر با بنی‌صدر رئیس‌جمهور وقت اختلاف بود] برادران‌مان آقایان موسوی‌اردبیلی و مهدوی‌کنی اطلاع دادند که خدمت امام رفته‌اند و درباره وزرایی که من انتخاب کردم، خدمت امام گفته‌اند. امام فرموده‌اند: من دخالت نمی‌کنم، بروید با هم بنشینید و به تفاهم برسید.»
در اوایل سال 1367 که کار شورای بازنگری قانون اساسی آغاز شده بود، مرحوم آیت‌الله مشکینی که رئیس این شورا بودند، سؤالی از امام(ره) درباره متمم قانون اساسی پرسیدند. امام(ره) در جواب ایشان نوشتند: «پس از عرض سلام خواسته بودید نظرم را در مورد متمم قانون اساسی بیان کنم. هرگونه آقایان صلاح دانستند عمل کنند، من دخالتی نمی‌کنم.»
امام(ره) حتی در حوزه‌های نظامی و امنیتی نیز مادامی که مسئولان کارها را به درستی تدبیر کرده و به اعلام نظر مستقیم و صریح ایشان نیازی نبود، در امور دخالت نکرده و تدبیر را به مسئولان امر می‌سپردند؛ از جمله وقتی آقای هاشمی‌رفسنجانی بر اساس حکم امام(ره) جانشینی فرماندهی کل قوا را به عهده داشتند، بعضی از دانشجویان و طلاب از چگونگی رفتن‌شان به جبهه و جمع بین درس و جبهه و تعیین اولویت هر یک از امام سؤال می‌کردند، سؤال را که به عرض ایشان رساندم، فرمودند: «بگویید از آقای هاشمی سؤال کنند.»
امام(ره) بر روی استقلال مسئولان و تقسیم کار قانونی تأکید داشتند، لذا خود نیز در امور ایشان دخالت نمی‌کردند و به مرزهای قانونی ترسیم شده پایبند بودند. میرحسین‌موسوی، نخست‌وزیر دوران دفاع مقدس تأکید دارد که امام(ره) از دخالت در وظایف دستگاه‌ها ابا داشته و همین روش موجب پختگی و رشد دستگاه‌ها و دولت شد.
حضرت امام(ره) تلاش داشتند تا در مواقعی که قوانین کشور شامل حال ایشان می‌شد، پیشگام رعایت و عمل به قانون باشند. برای نمونه، مرحوم آیت‌الله موسوی‌اردبیلی نقل می‌کرد: «وقتی قرار شد طبق قانون اساسی مسئولان صورت دارایی خود را بدهند، اول کسی که صورت دارایی خود و متعلقان خود را داد، امام بود و تمام موجودیش را نوشت.»