به باور بیشتر اندیشمندان و روانشناسان اجتماعی، «امید» موتور محرکه جامعه در رسیدن به اهداف و آرمان‌هاست و می‌تواند موجبات تابآوری اجتماعی افراد جامعه در برابر مشکلات و فشارهای اقتصادی و سیاسی را فراهم کند.
دشمن متخاصم سال‌های سال است به دنبال سیاه‌نمایی و یأس‌پراکنی در جامعه ماست تا موفقیتی که نتوانسته است در عرصه بین‌المللی در قبال ملت و امت ما کسب کند، از درون خانه به دست بیاورد؛ سؤالی که اینجا به ذهن خطور میکند، این است که آیا مردم ما با وجود تلاش شبانه‌روزی دشمن واقعاً ناامیدند؟
باید گفت، «امید» تعاریف متعددی دارد و در لایه‌های گوناگون جامعه هم گاه نمودهای بی‌شماری می‌یابد. برخی امید را به منزله باور به آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد یا احتمال دارد اتفاق بیفتد، قلمداد میکنند. برخی دیگر آن را لذتی ناپایدار می‌دانند که از تصوری در خوشی‌های آینده حکایت دارد؛ اما امید دیگری هم براساس امید مشترک مردم یک جامعه با عنوان امید اجتماعی تعریف می‌شود؛ همان که در سطوح بالاتر به وطن‌دوستی و غیرت ملی تعبیر می‌شود و ظرفیت یک جامعه در ساختن آینده آن سرزمین است.
از امید اجتماعی تا امید به زندگی
با این حال، برخی پژوهشگران امیدواری مردم را همان امید به زندگی می‌دانند و هر چند دشمنان و به ظاهر دوستان این آیتم را در میان مردم ایران از نُرم جهانی پایین‌تر می‌دانند؛ اما واقعیت‌ها حکایت دیگری دارد. براساس پژوهش‌های سازمان‌های بهداشتی داخلی و جهانی، امید به زندگی در میان ایرانیان از سال ۱۴۰۰ تاکنون افزایش داشته و به عددهای ۷۴ تا ۷۶ رسیده است؛ یعنی ۱۰ تا ۱۲ سال بیشتر از نُرم جهانی.
حکایت‌های نادرست
در کنار این آمار، آمارهای مؤسسه‌ای به نام «استاتیس» قرار دارد که حکایت‌های نادرستی از میزان بالای ناامیدی در جامعه ایرانی منتشر کرده است؛ آمارهایی که برخی منتقدان آن را مورد استناد قرار داده و به دنبال فرافکنی هستند؛ در حالی که دفتر این مؤسسه در واشنگتنِ آمریکاست و آن طور که ادعا شده، این نظرسنجی با استفاده از تلفن انجام شده است. همین دو گزاره، به تنهایی برای زیر سؤال بردن نتایج ادعایی آن کافی است؛ اما نکته اینجاست که آنچه در یافته‌های این پژوهش مطرح شده، دقیقاً همان چیزهایی است که این طیف از منتقدان دولت و نظام همگام با رسانه‌های فارسی‌زبان وابسته، پیشتر هم بر آن تأکید می‌کردند و انگار شاهدی از غیب برای‌شان رسیده؛ ولی این آمار قطعاً براساس اصول و قواعد پژوهش نه تنها قابل استناد نیست که غیر علمی و مردود است.
خبری از ناامیدی نیست
نارضایتی و بی‌آیندگی ایرانیان و ناامیدی که این مؤسسه غیر علمی آمریکایی و منتقدان نظام بر طبل آن می‌کوبند، کاملاً غیر واقعی است؛ چراکه معلوم نیست این پژوهش در اصطلاح تلفنی از کدام اقشار اجتماعی و سیاسی داخل ایران یا خارج‌نشینان مدعی گرفته شده است. پس این پژوهش واهی نمی‌تواند میزان امیدواری یا ناامیدی ملت ایرانی را نشان دهد.
در مقابل این پژوهش مردود و غیر علمی، روایت یافته‌ها و پژوهش‌های مؤسسات معتبر داخلی قرار دارد که نه ادعای رفع کامل مشکلات را دارد و نه مدعی رضایت کامل همه ایرانیان از وضع موجود است؛ بلکه هم کاستی‌ها را بیان میکند و هم به مشکلات طبقات گوناگون اشاره میکند.
همچنین، به افرادی اشاره میکند که امیدوارانه به جلو نگاه میکنند و بخشی از این امید را در نتیجه عملکرد دولت سیزدهم می‌داند که در نتیجه نظرسنجی‌های میدانی به آن رسیده است.
براساس نتایج این نظرسنجی‌ها، مردم نه تنها ناامید نیستند، که درک درستی از شرایط عمومی کشور، نظیر علت مشکلات اقتصادی، مقابله با کرونا، سیاست خارجی، شادکامی و... داشته و اصلاً خبری از تحلیل‌های ماورایی و فرای تصورات وجود ندارد و واقعیت را مانند آنچه هست، نشان میدهد، نه آنچه دیگران، یعنی معاندان و دشمنان می‌خواهند از جامعه ایرانی به دنیا القا کنند و برای رسیدن به آن از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.
ناامیدی یا نارضایتی
با این حال، نتایج دیگر نظرسنجی‌های مراکز معتبر به ۵۲ درصد از مردم جامعه اشاره میکند که ریشه مشکلات امروز را در بی‌تدبیری‌های دهه گذشته دولت‌های ناکارآمد و گره مشکلات به یک موضوع خاص، مانند برجام می‌دانند و ناامیدی‌ای برای جامعه متصور نیستند.
مطابق یافته‌های این مراکز افکارسنجی، بیش از ۸۳ درصد مردم عملکرد دولت سیزدهم در مقابله با کرونا را «موفق» ارزیابی میکنند. ضمن اینکه ۷۴ درصد از مردم نیز اعلام کرده‌اند از وضعیت بهداشت و درمان کشور «رضایت» دارند.
یافته‌های نظرسنجی‌های مراکز معتبر داخلی، وضعیت کاملاً متفاوتی در زمینه رضایت عمومی یا شادی ایرانیان در زندگی ارائه میکند.
برخلاف سیاه‌نمایی دشمنان و معاندان از اوضاع زندگی در ایران و نارضایتی و ناامیدی مردم نسبت به آینده، بررسی‌ها نشان میدهد، در سال ۱۴۰۱ میانگین نمره شادکامی مردم 64/41 از ۱۰۰ بوده است. در همین زمینه، امیدواری از تأثیرگذاری فردی افراد جامعه با امتیاز 3/72، «نسبت به آینده امیدوار هستم» با امتیاز 69/4، «از زندگی خود لذت می‌‌برم» با امتیاز 68/7 و «احساس می‌‌کنم زندگی ارزشمندی دارم» با نمره 68/5 از 100، نشان میدهد، ایرانیان در محدوده انسان‌های شاد قرار دارند و نه تنها ناامید نیستند، که درصد بالایی امیدوارند. نتایج یک نظرسنجی درباره سنجش میزان رضایتمندی عمومی افراد جامعه از زندگی در خرداد 1401 هم حاکی از رضایت 75 درصدی از زندگی است که 91 درصد در سطح زیاد است و تا حد زیادی از سازگاری و همدلی در خانواده خود رضایت دارند و 80 درصد معتقدند، «مردم در کارهای خیر شرکت کرده و به یکدیگر کمک میکنند.» حدود 76 درصد نیز به طور زیاد و تا حدی زیاد معتقدند «مردم در مراسم و مناسبت‌های مذهبی شرکت میکنند.» بیش از 65 درصد مردم هم تأکید داشتند، مردم در روابط اجتماعی خود با یکدیگر با تحمل و مدارا رفتار میکنند و 70 درصد نیز از «تأمین امنیت عمومی» اعلام رضایت کرده‌اند. این نتایج نشان میدهد، مردم ما ناامید نیستند و جامعه ایرانی همچنان جامعه‌ای پایدار و امیدوار به آینده است.