۱۴ قرن از نهضت عاشورا و واقعه رخ داده در صحرای کربلا می‌گذرد؛ ۱۴ قرنی که اگر روشنگری‌های حضرت زینب(س) و جهاد تبیین این بانوی مکرم و فرزند رسول خدا و خواهر سیدالشهداء نبود، امروز نام و یادی هم از جنایت هولناک یزیدیان در صحرای نینوا و به شهادت رساندن بهترین مردان خدا و زنان و کودکان و شیرخوارگان لب تشنه در میان نبود، چه برسد به مراسم‌های عزاداری و هیئت‌ها و... .
کاری که حضرت زینب(س) انجام دادند، همان روشنگری‌هایی است که در عصر حاضر از آن با نام «جهاد تبیین» یاد می‌شود.
اما جهاد تبیین با الهام از حضرت زینب(س) و عملکرد این بانوی مکرم اسلام در حساس‌ترین برهه تاریخ چندین شاخصه مهم دارد؛ از دشمن‌شناسی تا سخنرانی‌های بیدارگرانه همه از یک کار زینبی شگرف در طول ۱۴ قرن حکایت داشته است.
از تبرئه تا محکومیت دشمن
باید گفت حضرت زینب(س) در این جهاد، دشمن را معرفی می‌کند، آن هم در حالی که طرف مقابل درصدد توجیه این جنایت بوده و برای تبرئه حتی می‌گفت حسین‌بن علی(ع) را خدا کشته است؛ در حالی که امام حسین(ع) برای برپایی دین خدا و سنت رسول خدا و جلوگیری از بدعت در دین خدا قیام کردند. امام حسین(ع) به پا خاستند تا قرآن و عترت رسول خدا از گزند فریب و خدعه و نیرنگ دشمنان خدا در امان بماند و دوستان خدا، دشمنان و دشمنان، دوستان خدا معرفی نشوند و این وظیفه مهم، یعنی معرفی دوستان و دشمنان خدا تنها به دست پرتوان تبیین‌گر زینبی قابل انجام بود.
معرفی شهدا و جنایتکاران
حضرت زینب(س) با معرفی جنایتکاران، در حقیقت شهدای کربلا را معرفی می‌کنند و تأکید دارند در این واقعه حسین‌بن‌علی(ع) فرزند پیغمبر خدا(ص) کشته شده است. باز در ادامه، حضرت(س) می‌فرمایند شما خودتان را در جای حق قرار دادید حال آنکه ما حق هستیم، ما برتر هستیم و ما سزاوار به خلافت هستیم. پس از اینها، حضرت جایگاه اهل بیت(ع) را به منزله کسانی که این مشروعیت را برای حکومت دارند، تبیین می‌کنند و می‌فرمایند «ما خاندان پیامبر هستیم، وحی الهی بر ما نازل شده است، پیامبر، امیرالمؤمنین(ع) را وصی خود قرار داده است، امام حسین، جانشین وصی خدا و امام بر حق است و شما نسبت به ایشان ظلم کردید» و جنایات آنها را برملا می‌کنند. بنابراین، تبیین مسئله‌ای مهم است که در سیره حضرت زینب(س) موج می‌زند. حتی زمانی که برمی‌گردند و کاروان را به سرانجام می‌رسانند، آنجا نیز به جهاد تبیین و مسئله تبیین حق و ناحق کمک می‌کنند.
تبیین در مسیر کاروان
از زمانی که کاروان اسرا را به کوفه بردند، یکی از تأثیرات جهاد تبیین حضرت زینب(س) این بود که قیام‌هایی علیه حکومت فاسق شکل گرفت. جهاد تبیینی که رهبر معظم انقلاب بسیار بر آن تأکید دارند، این است که جریان‌های انقلابی در مقابل جریان‌های دشمن داخلی و خارجی و کسانی که در مقابل این جریان‌ها ایستاده‌اند، بیدار شوند و این بیداری‌شان به بطن جامعه انتقال پیدا کند و عموم مردم آگاهی و بصیرت پیدا کنند.
قیام‌های دنباله‌رو
پس از اینکه زینب کبری(س) خودشان را برحق و دشمن را ناحق معرفی کردند، قیام‌های متعددی شکل گرفت؛ برای نمونه، قیام عبدالله‌بن‌عفیف ازدی که ۷۰۰ نفر از بستگانش در مقابل عبیدالله ایستادند. پس از آن قیام مردم سیستان و سپس قیام توابین و مختار و قیام زید را می‌بینیم؛ حتی امام فرمودند این انقلاب، برگرفته از قیام سیدالشهداست، یعنی اثرات آن تبیین تا به الآن ادامه دارد. حضرت زینب(س) از روزی که همراه قیام حضرت سیدالشهداء(ع) شدند تا روزی که از دنیا رفتند، تمام همّ و غم‌شان این بود که این جریان و حرکت انقلابی در مقابل جریان دشمن و جریان ضدارزش‌ها، مؤلفه‌ها و مسیر و افرادش مشخص شود و دشمن را نیز معرفی کند. این همان حرکت بسیار بنیادینی است که حضرت زینب(س) در قضیه دشمن‌شناسی داشتند و امروز آن را جهاد تبیین و به عبارتی نهضت زینبی می‌نامند.