ضرورت حجاب
رعایت اصل تستر و برخوردارى از گوهر عفت و پاکدامنى براى زنان مومنه، از جمله وظایف دینى و انسانى است که زنان مسلمان به منظور حفظ تقوا و جلب رضایت خدا و رسول و اثبات و ابراز بندگى و نیز جهت حفظ امنیت اخلاقى و عفت عمومى جامعه باید بدان ملتزم باشند.
بدین سبب یکى از پیام‌هاى صریح حضرت زهرا (س) و اهتمام آن بزرگوار به رعایت پوشش اسلامی، حفظ اصل حجاب و به تبع آن حفظ کرامت و شخصیت زن و کمک به سلامت جامعه است.
توضیح اینکه: رعایت اصل حجاب و عفاف و تقید به نوعى پوشش، در همه ادیان ومکاتب و مذاهب و در همه فرهنگ‌ها و جوامع بشرى پذیرفته شده و از ضروریات زندگى اجتماعى به شمار آمده و اختصاص به اسلام ندارد.
در اسلام نه تنها بر این اصل محترم پذیرفته‌شده عمومى احترام گذاشته شد و مورد تایید قرار گرفت بلکه مسئله حجاب به عنوان یک اصل لازم‌الرعایه، آحاد جامعه باید بدان التزام عملى داشته و به آن پایبند باشند.
به‌ویژه براى زنان و دختران در جوامع بشرى که وجوب رعایت آن امرى حیاتى و سازنده و ضرورتى اجتناب‌ناپذیر براى حفظ شخصیت و کرامت زن و سلامت و پیشرفت جوامع انسانى است.
از آن جهت که دست هنرمند آفرینش، زن را به گونه‌اى آفرید که به دلیل لطافت و حساسیت و جذابیتش باید بیشتر مورد مراقبت و محافظت قرار گیرد.
عمومیت حجاب
گرچه در فرهنگ دینى رعایت حجاب و پوشش مناسب، اختصاص به زنان نداشته، بلکه مردان هم باید در چارچوب خاصى حجاب داشته باشند و در عمل بدان ملتزم باشند! چنین نیست که مردها هرجور که بخواهند در اجتماع ظاهر شوند و آزادى مطلق در عمل داشته باشند.... ولى خداوند حکیم درباره زنان سفارش و تاکید بیشترى کرده است. چنانکه در قرآن خطاب به پیغمبر اکرم (ص) مى‌فرماید: “قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکى لهم ان الله خبیر بما یصنعون (نور/ 30.)
اى پیامبر! به مردان مومن بگو که چشمانشان را از نگاه‌هاى آلوده و شهوت بار بپوشانند و دامنشان را از اعمال ناشایست و آلودگى‌هاى جنسى پاک نگهدارند که این براى سلامت و پاکیزگى و رعایت بهداشت جسم و روان آنان بهتر است و بدانید که خداوند به اعمال و رفتار شما کاملا آگاه و بیناست.
بنابراین مرز بین محرم و نامحرم رعایت حد شرعى است.
مرز بین محارم در خانه یا در مجتمعات یا روابط فامیلى و میهمانى‌ها، رعایت حدود اخلاقى و مصالح خانوادگى و اجتماعى است. پدر و مادر هم حق ندارند هرجور که دلشان بخواهد مقابل فرزندان، به‌ویژه فرزندان جوان ظاهر شوند! هرچند حد شرعى را رعایت نمایند. همچنین فرزندان، پسر و دختر جوان در برابر والدین یا در مقابل دید دیگر محارم، مجاز نیستند به حدود اخلاقى و مصالح خانوادگى و اجتماعى بى‌اعتنا باشند، هرچند حدود شرعى را رعایت کنند. عدم رعایت همین نکات ظریف و دقیق و بى‌توجهى به حدود و مرزهاى اخلاقی، گاه چه اثرات سوء و تبعات منفى و پیامدهاى شرم‌آورى را به دنبال خواهد داشت... بى‌حکمت نیست که خداوند حکیم به طور عام مومنین را مخاطب قرار داده و مى‌فرماید: “قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکى لهم ان الله خبیر بما یصنعون (نور/30.)
در این آیه دو نکته مهم و اساسى مطمح نظر قرار گرفته است:
الف: کنترل نگاه و پرهیز از نگاه‌هاى حرام و نامشروع (چه در برابر نامحرم و چه در برابر محارم)
ب: ارضاى غریزه جنسى با رعایت موازین شرعی
و قل للمومنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهن على جیوبهن...
و به زنان مومنه بگو تا چشمانشان را از نگاه‌هاى حرام و ناروا بپوشانند و دامنشان را از فع�� حرام و ناروا حفظ نمایند و زینت و زیبایى‌هاى خود را جز آنچه قهرا ظاهر مى‌شود بر بیگانه و نامحرم آشکار نسازد و باید سر و سینه خود را بپوشانند.
توصیه ویژه
شارع حکیم براى حفظ کرامت و شخصیت و امنیت زن نه تنها به زنان و مردان دستور حفظ حجاب و پاکدامنى و عفت‌ورزى مى‌دهد بلکه دو توصیه دیگر نیز از باب پیشگیرى و نفى احتمال بروز هرگونه انحراف و خطا براى زنان دارد.
1- توصیه به راه رفتن متین و با وقار و ظاهر شدن به شیوه مناسب در کوچه و خیابان و اجتماعات
2- سخن گفتن با متانت و نیکویى در مواجهه با دیگران.
از آنجا که دست هنرمند آفرینش زن را مطلوب و مرد را طالب او قرار داده، هر نوع سخن گفتن و رفتار و کردارى که سبب به طمع‌افتادن مردان و وسوسه براى تخطى و تجاوز از ناحیه مرد به حریم زن شود، زنان را بر حذر مى‌دارد و به متانت و وقار فرا مى‌خواند، چنانکه در سوره نور پس از دستور صریح به رعایت حجاب و پاکدامنی، در ادامه آیه مى‌فرماید: ... ولا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن (نور/ 31.)
زنان مومنه هنگام راه رفتن چنان پا بر زمین نکوبند و به گونه‌اى راه نروند که زیور و زینت‌هاى پنهانشان آشکار گردد.
و در سوره احزاب خطاب به زنان مومنه، مى‌فرماید: ... و لا تخضعن بالقول فیطمع الذى فى قلبه مرض و قلن قولا معروفا (احزاب/ 32.)و با مردان چنان نرم و نازک و متواضعانه سخن مگوئید تا آنان که دلشان بیمار و گرفتار هوا و هوس است در عفت شما طمع کنند! بلکه متین و درست و نیکو سخن بگوئید.
خداوند حکیم در این آیات هفت دستور مهم و اساسى در روابط اجتماعى و برخورد زنان با مردان نامحرم به زنان مسلمان مومنه داده است:
1- کنترل چشم و پرهیز از نگاه به نامحرم
2- حفظ پاکدامنى و رعایت عفت
3- پوشیدگى سر و سینه به جز آن مقدارى که شرع مقدس اجازه فرمود
4- پوشیده نگه‌داشتن زینت و زیبائى خود از نامحرمان
5- راه رفتن با متانت و وقار و پرهیز از جلب توجه دیگران
6- پرهیز از نرم‌گویى و عشوه‌گرى و دلربایی
7- متین و نیکوسخن گفتن با نامحرم
چنانکه خداوند در قرآن با مخاطب قراردادن زنان پیامبر (ص) مى‌فرماید:
یا نساء النبى لستن کاحد من النساء ان اتقیتن فلا تخضعن بالقول فیطمع الذى فى قلبه مرض و قلن قولا معروفا و قرن فى بیوتکن و لا تبرجن تبرج الجاهلیه الاولی... (احزاب/ 32 و 33)
اى زنان پیامبر! شما مانند دیگر زنان نیستید، اگر خدا ترس و پرهیزگار باشید. پس با مردان نامحرم نرم و نازک سخن مگویید تا مبادا آنان که دلشان به بیمارى هوا و هوس مبتلاست با طمع افتند، بلکه متین و نیکو حرف بزنید و در خانه‌هایتان بنشینید و آرام گیرید و بدون ضرورت از منزل بیرون نروید و همچون زمان جاهلیت، خودآرائى و خودنمایى مکنید.
بدین جهت امیرالمومنین (ع) مى‌فرماید:
خیار خصال النساء شرار خصال الرجال:
الزهو و الجبن و البخل، فاذا کانت المراه مزهوه لم تمکن من نفسها، و اذا کانت بخیله حفظت مالها و مال بعلها، و اذا کانت جبانه فرقت من کل شیى یعرض لها (نهج‌البلاغه/ حکمت 234.)
برخى از نیکوترین خلق و خوى زنان، زشت‌ترین اخلاق مردان است. مانند: تکبر و به خود بالیدن، ترس و بخل.
پس هرگاه زنى متکبر باشد بیگانه را به حریم خود راه نمى‌دهد.
و اگر بخیل باشد اموال خود و شوهرش را نگهدارى مى‌کند.
و چون ترسان باشد از هر چیزى که به آبروى او زیان رساند فاصله مى‌گیرد.
باید توجه داشت که یکى از عوامل سردى کانون خانواده‌ها و سردى در روابط زن و شوهر، اصرار برخى از زنها به کار در بیرون خانه و حضور در صحنه‌هاى اجتماعى و نقش‌آفرینى در جامعه و اکراه و بى‌میلى برخى مردهاست که تدریجا دچار تردید و تشکیک و سوءظن نسبت به همسرشان مى‌شوند یا به دلیل حساسیت‌ها و مشاهده برخى نقاط ضعف در روابط با مردان همکار یا فامیل... سبب بروز اختلاف در خانواده و ایجاد دلسردى و بى‌مهرى در روابط همسرى مى‌شود و چه بسیار سوءظنها و احیانا سوءبرداشت‌ها که به تبعات منفى متعدد و فجایع غیرقابل جبران مى‌انجامد و برخى از زنها دلیل ضروت حضور خود در عرصه‌هاى گوناگون اجتماعى را تحصیلات عالیه خود اقامه مى‌کنند و اظهار مى‌دارند پس براى چه درس خواندیم؟ و...؟
گرچه تحصیل علم صرفا نباید براى شاغل شدن باشد! و طبیعى است که مادر یا همسر تحصیل‌کرده در امر شوهردارى و خانه‌دارى و تربیت فرزندانى سالم و با نشاط و درتامین آرامش روانى همسر و فرزندان، موفق‌تر خواهد بود. اما باید توجه داشت که کار در بیرون خانه و حضور در مجامع با رعایت اصل حجاب و حفظ عفت و پاکدامنى و رفتار متین و موقر و توجه به سفارش پیامبر (ص) که فرمود: اتقوا مواضع التهم
از گفتار و رفتار و برخورد سوء تفاهم برانگیز و حضور در مواضع تهمت بپرهیزید و رعایت حریم و مرز بین محرم و نامحرم، مى‌تواند به بسیارى از مخالفت‌ها و سوء تفاهمات و سوءظنها خاتمه دهد و آدمى را از مسیر تکامل باز ندارد.
حجاب و مقام قرب زن
برابر آموزه‌هاى دینی، زن مسلمان در پرتو حجاب و فعالیت و خدمت در خانه و تربیت شایسته فرزندان، مى‌تواند به پروردگار عالم تقرب جوید و به مبدا کمالات نزدیک و نزدیک‌تر شود چنانکه نقل شده:
عن فاطمه الزهراء (ع) قالت: سئل رسول الله (ص) اصحابه عن المراه ماهی؟ قالوا: عوره. قال: فمتى تکون ادنى من ربها؟ فلم یدروا. فلما سمعت فاطمه (ع) ذلک، قالت: ادنى ما تکون من ربها ان تلزم قعر بیتها. فقال رسول الله (ص:) ان فاطمه بضعه منی.
پیامبر اکرم (ص) از اصحابش پرسید: زن کیست؟ (چگونه موجودى است؟ گفتند: زن ناموس است. پیامبر (ص) پرسید: زن چه موقع به خدایش نزدیک‌تر است؟ اصحاب نتوانستند جواب گویند!
چون این سخن به گوش فاطمه (ع) رسید، فرمود: نزدیکترین اوقات زن به خداى خود هنگامى است که زن در خانه خود بماند و به امور زندگى و تربیت اولاد بپردازد. پس از این جواب، پیامبر اکرم (ص) فرمود: حقا که فاطمه پاره تن من است.
سیره فاطمه (س)
در سیره عملى و جلوه‌هاى رفتارى حضرت زهرا (س) مى‌خوانیم: پس از آنکه رسول خدا (ص) کارهاى درون خانه را به فاطمه و کارهاى بیرون از منزل را به على (ع) واگذار فرمود، حضرت صدیقه طاهره (س) سخنى که حکایت از شدت رضایت و خرسندى آن بزرگوار مى‌کرد، به زبان آورد:
فلا یعلم ما داخلنى من السرور الا الله باکفائى رسول‌الله تحمل رقاب الرجال (وسایل الشیعه/ ج 14/ ص 123.)
به جز خدا کسى نمى‌داند که من چقدر خوشحال شدم از اینکه رسول خدا (ص) کار خانه را به من واگذار فرمود.
کنترل نگاه
امیرالمومنین (ع) مى‌فرماید: در روزى بارانى که هوا هم تیره و تار بود به همراه رسول خدا (ص) در بقیع نشسته بودیم که زنى سوار بر الاغ عبور مى‌کرد.
دست حیوان داخل گودالى افتاد و زن به زمین خورد. با افتادن زن، پیامبر (ص) بى‌درنگ روى خود را برگرداند. اصحاب گفتند: یا رسول‌الله، آن زن شلوار پوشیده است. پیامبر (ص) سه بار فرمود: اللهم اغفر للمتسرولات. خدایا زنانى که شلوار مى‌پوشند و از خانه بیرون مى‌روند را مورد رحمت و مغفرت خویش قرار بده. آنگاه پیامبر (ص) به اصحاب خویش فرمود: اى مردم! از شلوار استفاده کنید زیرا از بهترین و پوشاننده‌ترین لباس‌هاى شماست و با آن زنانتان را هنگامى که از خانه خارج مى‌شوند مصونیت بخشید (مستدرک الوسایل/ ج3/ ص 243.)
نگاه‌هاى آلوده
با توجه به آیات و روایت متعدد معلوم مى‌شود در اسلام نسبت به حجاب و عفاف زنان توصیه و دقت بیشترى شده و ملاحظه و رعایت آن بسیار مورد تاکید قرار گرفته است و این بدان جهت مى‌باشد که زنان بیشتر از مردان آسیب‌پذیرند و در معرض آماج تیرهاى هلاک‌کننده شیاطین قرار دارند.
چنانکه در روایتى رسول اکرم (ص) مى‌فرماید: النظر سهم من سهام ابلیس. نگاه‌هاى آلوده و حرام، تیرى از تیرهاى شیطان براى شکار و به دام کشیدن بنى‌آدم است. از آن جهت که: نقطه آغاز انحرافات جنسى و اخلاقی، نگاه‌هاى آلوده و شهوت‌بار به نامحرم است. و در روایتى آمده: ان الشیطان قال للمراه! انت نصف جندى و انت سهم الذى ارمى به اخطى و انت موضع سرى و انت رسولى فى حاجتى (محجه البیضاء/ ج 5/ ص 177.)
همانا شیطان به زن گفت: تو نصف سپاه من هستی، تو چنان تیرى هستى که پرتاب مى‌کنم به خطا نمى‌رود، تو محل اسرار من مى‌باشى و تو فرستاده من در نیازهایم هستی.
این نکته قابل توجهى است که مخصوصا زنها باید بیشتر توجه کنند که اگر مسیر بندگى خدا را رها کنند در حد ابزارى در اختیار شیطان قرار خواهند گرفت که هم خود را بدبخت خواهند کرد و هم زمینه انحرافات و مفاسد را براى دیگران فراهم خواهند نمود.شاهد بر این حقیقت تلخ، گزارش‌هاى هر روز جراید در ایران و جهان است که بسیارى از قتل و جنایات و بزهکارى و مفاسد اخلاقى و رشد نرخ آمار طلاق و کاهش نرخ آمار ازدواج، ریشه در همین موضوع دارد که شارع حکیم براى جلوگیرى از انحراف و مفاسد، از همان نخستین گام، حکم به حرمت نگاه آلوده و امر به عفت و پاکدامنى کرده است.
سلامت زن
روح زنان در لطافت و بى‌آلایشى همچون آب چشمه‌ها و آبهاى زیرزمینى صاف و شفاف و گواراست. و تا وقتى که این آبها در دل کوه‌ها باشند زلال و پاک و گوارا خواهند بود و مى‌توانند بوستان‌هاى باطراوت و گلستان‌هاى خوش عطر و بو پدید آورند.
ولى اگر آن آبهاى سالم و گوارا هرز بروند و در بستر رودخانه‌ها جارى و سارى گردند و با حیوانات و حشرات موذى و انواع آلودگى‌هاى محیط زیست ملاقات کنند، تدریجا آلوده و مسموم خواهند شد و دیرى نمى‌پاید که به گندابى عفن تبدیل و بوى تعفن آنها تا فاصله‌هاى دور، مشام رهگذران را آزار خواهد داد. این است که شارع حکیم بر عفت و پاکدامنى همگان، به‌ویژه زنان تاکید دارد و زنها باید زینت و زیبایى خود را از دید نامحرمان و حتى پسر بچه‌هاى ممیز پوشیده نگهدارند تا از تعرض و دستبرد غارتگران ناموس و دزدان عفت در امان بمانند و ناخواسته ملعبه و طعمه چشم‌هاى هرزه و گرسنه قرار نگیرند.
برترین انتخاب
دو سه روایت با مضمون و محتواى واحد از حضرت صدیقه طاهره (س) نقل شده که با مختصر تفاوت، در ذیل مى‌آید: امیرالمومنین (ع) نقل مى‌کند: جمعى در محضر پیامبر اسلام (ص) بودیم که آن حضرت پرسید: ماهو خیر للنساء؟ چه چیزى براى زنان نیکو و روا و شایسته‌تر است؟ یا بهترین چیز براى زنان چیست؟
کسى نتوانست به این سئوال پاسخ مناسب دهد! به طرف خانه آمدم، از فاطمه (ع) سئوال کردم، در پاسخ فرمود: خیر لهن (للنساء) ان لایرین الرجال و لایرونهن (ولا یراهن)الرجال (حلیه الاولیاء/ ج 2/ ص 40)
آنچه براى زنان، نیکو و برتر است یا بهترین چیز براى زنان این است که بدون ضرورت، مردان نامحرم را ننگرند و مردان نامحرم نیز آنان را نبینند.در روایت دیگرى آمده که فرمود: ان لاترى رجلا و لا یراها رجل. او مرد نامحرمى را نبیند و مردى نیز او را نگاه نکند. آنگاه پیامبر (ص) او را در آغوش کشید و (یا در غیاب او) فرمود: فاطمه بضعه منی. فاطمه پاره تن من است (بحارالانوار/ ج 43/ ص 91.)هم از این روى امیرالمومنین (ع) نقل مى‌کند: در محضر پیامبر (ص) بودیم که آن حضرت پرسید:
ماهو خیر للنساء؟ چه چیزى براى زنان بهتر است؟کسى نتوانست به این سئوال پاسخ مناسب دهد، به طرف خانه آمدم، از فاطمه (س) سئوال کردم، در پاسخ فرمود: خیر للنساء ان لایرین الرجال و لایراهن الرجال (کشف الغمه/ ج 2/ص 23.)
بهترین چیز براى زنان آن است که نه مردان او را ببینند و نه او مردان نامحرم را ببیند.
شخص نابینایى خواست خدمت رسول خدا (ص) شرفیاب شود در حالى که حضرت زهرا (س) در خدمت رسول‌الله (ص) حضور داشت. وقتى آن نابینا وارد اتاق گردید، فاطمه از جا برخاست و از اتاق خارج شد. پیامبر (ص) پرسید براى چه از اتاق بیرون رفتی؟ او که نابینا بود! فاطمه (س) در پاسخ پدر فرمود: ان لم یکن یرانى فانى اراه و هو یشم الریح. اگر او مرا نمى‌بیند من که او را مى‌بینم و او که بو استشمام مى‌کند!پیامبر (ص) پس از شنیدن این جواب حکیمانه و عفیفانه دخترش فرمود: فاطمه بضعه منی. فاطمه پاره تن من است (بحارالانوار/ ج 43/ ص 91.)
حدود اخلاقی
روزى پیامبر (ص) به در خانه حضرت زهرا (س) آمد و اجازه ورود طلبید و فرمود: السلام علیکم ءادخل؟ سلام بر شما اهل خانه، آیا داخل شوم؟ حضرت زهرا (س) عرض کرد: علیک‌السلام یا رسول‌الله، ادخل. اى رسول خدا بر شما باد سلام، بفرمایید داخل خانه شوید.پیامبر اکرم (ص) فرمود: ءادخل و من معی؟ کسى با من است، هر دو داخل شویم؟
حضرت زهرا (س) عرض کرد: یا رسول‌الله، لیس على قناع. اى رسول خدا، چادر بر سر من نیست، صبر کنید. چون خود را پوشاند، خطاب به پیامبر (ص) فرمود: یا رسول الله ادخل و من معک. اى رسول خدا با همراهت وارد خانه شوید. (مناقب ابن مغازلی/ ص 380- بحار/ ج 43/ ص 91)
نکته قابل توجه در این روایت اینکه: زنان باید حجاب خود را حفظ کنند! همچنین اگر محارم زن مثل پدر، مادر، فرزند، همسر و... بخواهند وارد خانه یا اتاق شوند، بهتر است اجازه بگیرند و بدون اذن وارد نشوند. اتفاقا این دستور صریح پیشوایان معصوم دین است که وقتى راوى مى‌پرسد: از مادرم هم اجازه بگیرم تا وارد اطاقش بشوم؟ فرمودند: بله، شاید مادرت در شرایطى باشد که دوست نداشته باشد تو او را در آن حال ببینی. حضرت صدیقه طاهره نسبت به موضوع غیرمحارم بحدى محتاط و دقیق بود که حتى براى پس از شهادت خود هم نگران این مسئله و به فکر راه چاره بود. اسماء بنت عمیس نقل مى‌کند: در روزهاى پایانى عمر حضرت فاطمه (س)، روزى آن حضرت در رابطه با حمل جنازه توسط مردم تشییع‌کننده، اظهار نگرانى و ناراحتى مى‌کرد و مى‌فرمود: انى قد استقبحت ما یصنع بالنساء، انه یطرح على المرئه الثوبه فیصفها لمن راى فلا تحملینى على سریر ظاهر استرینى سترک الله من النار (کشف الغمه/ ج 2/ ص 67.)
من بسیار زشت مى‌دانم که جنازه زنان را پس از مرگ بر روى تابوت سرباز گذاشته و بر روى آن پارچه‌اى مى‌افکنند چون حجم بدن مرده براى بینندگان آشکار مى‌شود پس مرا بر روى تابوتى اینگونه قرار ندهید و بدن مرا بپوشانید که خدا شما را از آتش جهنم حفظ کند. اسماء مى‌گوید: من خدمت آن بزرگوار عرض کردم. هنگامى که من در حبشه بودم، دیدم که براى حمل جنازه‌ها از تابوتى سرپوشیده استفاده مى‌کنند. آنگاه شکل آن تابوت را با استفاده از چوب‌هاى تر و شاخه‌هاى نازک درخت براى آن حضرت ترسیم کردم که دیدم حضرت زهرا (س) بسیار خوشحال شد و فرمود: اصنعى لى مثله استرینى سترک الله من النار (کشف الغمه/ ج 2/ ص 97.)
اى اسماء، براى من تابوتى مثل آن درست کنید تا مرا بپوشاند، خداوند تو را از آتش جهنم حفظ فرمایند.
«والحمد‌الله رب العالمین»