انقضای استراتژی‌های منهای صلح در اوکراین/ آیا ناتو واقعیت را می‌پذیرد؟!

این روز‌ها مقامات ناتو نمی‌توانند اختلافات خود بر سر نحوه مواجهه با جنگ اوکراین را لاپوشانی کنند. برخی اعضای پیمان آتلانتیک شمالی مانند مجارستان، یونان و کرواسی معتقدند که عدم مدیریت صحیح بحران و ازبین رفتن مجاری ارتباطی میان مسکو و واشنگتن، درنهایت می‌تواند منجر به بسط میدان نبرد و درنهایت، کشیده شدن پای برخی اعضای پیمان آتلانتیک شمالی به منازعه مستقیم شود. یکسالگی جنگ اوکراین و احتمال استمرار آن در بلندمدت، این نگرانی را در بین برخی اعضای ناتو تقویت کرده است.

استراتژی‌های منهای صلح در اوکراین
 در قبال جنگ اوکراین، چهار استراتژی از سوی بازیگران غربی قابل ترسیم می‌باشد که به ترتیب "هم جنگ هم صلح"، "نه جنگ نه صلح"، "صلح" و "جنگ" هستند. این روز‌ها بازیگران اروپایی سیگنال‌های متناقضی در خصوص جنگ اوکراین و فرجام آن به نظام بین‌الملل مخابره می‌کنند. این سیگنال‌های سلبی و ایجابی را می‌تواند در مدل راهبردی «هم جنگ هم صلح» قابل ارزیابی و تحلیل قرار داد! مدلی که تاریخ مصرف آن حداقل در عصر کنونی و درحوزه روابط بین‌الملل به پایان رسیده است. در این میان نشانه‌هایی بروز کرده که منجر به نگرانی شدید مقامات اروپایی و شخص زلنسکی شده است! چندی پیش مقامات امنیتی ارشد آمریکا و روسیه (روسای سازمان سیا و سازمان اطلاعاتی روسیه) در آنکارا با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند. اگرچه طرفین ادعا کردند که در جریان این دیدار، صرفا موضوع "بازدارندگی تسلیحاتی و هسته‌ای" مورد بحث قرار گرفته و سخنی از "جنگ اوکراین" به میان نیامده است، اما نه تنها افکار عمومی دنیا، بلکه شخص زلنسکی و همراهانش نیز این ادعا را نپذیرفتند! درک این موضوع برای رئیس‌جمهور اوکراین بسیار سخت است که کشورش به موضوع معامله‌ای پشت پرده و راهبردی میان کاخ سفید و کاخ کرملین تبدیل شود، اما ظاهرا این اتفاق در آینده‌ای نزدیک یا دور رخ خواهد داد. در این میان، بازیگران اروپایی نیز نگران هستند که از آینده منازعه (آینده صلح) توسط واشنگتن حذف شوند. در هر صورت، سردرگمی اروپاییان در قبال تحلیل وضعیت جنگ اوکراین نه تنها با گذشت یکسال از جنگ اوکراین کاهش نیافته، بلکه شاهد افزایش آن هستیم.

فرصتی که ناتو از دست داد
 از سوی دیگر، رد طرح چینی‌ها در خصوص جنگ اوکراین در راستای ترسیم نقشه راه صلح در این کشور، با مخالفت برخی اعضای ارشد پیمان آتلانتیک شمالی مواجه شد. البته هنوز جزئیات طرح چینی‌ها در خصوص صلح در اوکراین مشخص نیست، زیرا در آن، بر سر اختلافات اصلی در مناقشه موجود از جمله "سرنوشت مناطق شرقی اوکراین"، "سرنوشت کریمه"، "فرجام پیوستن اوکراین به ناتو" و... سخنی به میان نیامده است. با این حال، طرح ۱۲ ماده‌ای چینی‌ها می‌تواند بستری را برای طرف‌های منازعه (روسیه و اوکراین) جهت مذاکره در خصوص دغدغه‌های اصلی نبرد فراهم سازد. از این رو طرح چینی‌ها ناظر بر فرامتن جنگ اوکراین و شرایط جاری در آن ترسیم و تنظیم شده نه نقاط اختلافی. شاید هدف چینی‌ها از ارائه این طرح، "بسترسازی برای صلح اوکراین" و فراهم نمودن محیطی برای آغاز مذاکرات طرفین می‌باشد.

 اشتیاق اولیه زلنسکی مبنی بر بررسی طرح صلح چینی‌ها در قبال جنگ اوکراین، با مخالفت سخت سران ناتو عملا فروکش کرده است! در هر حال، زلنسکی در این معادله مهره‌ی بازی غرب است نه یک سیاستمدار مستقل! تناقض در مواضع دولتمردان اوکراینی و سران ناتو در خصوص جنگ اوکراین به وضوح نشان می‌دهد که ناتو اجازه تنفس حداقلی و استقلال ابتدایی در تصمیم‌گیری را نیز از زلنسکی سلب کرده است! اوکراینی‌ها از یک سو نسبت به آغاز مذاکرات بی‌میل به نظر نمی‌رسند (با توجه به شرایط خاصی که بر اوکراین حاکم است)، اما از سوی دیگر، همان‌گونه که اشاره شد نه به عنوان یک متغیر مستقل، بلکه به عنوان متغیری وابسته به ناتو در این معادله ایفای نقش می‌کنند. زلنسکی مطابق دستور ناتو و وعده خاص اعضای پیمان آتلانتیک شمالی مبنی بر حمایت مطلق از کی‌یف، کشورش را به زمین بازی و خط مقدم نبرد آمریکا- اروپا علیه روسیه تبدیل کرد. برخی کشور‌های اروپایی از جمله فرانسوی‌ها به اوکراین وعده داده بودند که روسیه هرگز به پایتخت تا حتی مناطق شرقی اوکراین (لوهانسک و دونتسک) حمله نخواهد کرد و خیال وی بابت هرگونه لفاظی و شانتاژی علیه کاخ کرملین راحت باشد. حتی زمانی که بر دستگاه‌های امنیتی غرب مسجل شد که جنگ اوکراین نزدیک است، اعضای ناتو به زلنسکی وعده دادند که «حمایت مطلق» از وی و کشورش را در دستورکار قرار خواهند داد. اما به نظر می‌رسد نماد‌های این «حمایت مطلق» یکی پس از دیگری در حال رنگ باختن هستند از جمله اینکه ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین یا استقرار سامانه‌ای پاتریوت در خاک این کشور، هیچ یک عملیاتی نشده است.

آیا میز مذاکرات صلح چیده می‌شود؟
 سوال دیگری که در این خصوص باید پاسخ داده شود، به چگونگی چینش میز مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین باز می‌گردد. بسیاری از تحلیلگران حوزه روابط بین‌الملل معتقدند که "مدیریت صحنه"در جنگ اوکراین به واسطه آنچه "غیرقابل پیش‌بینی بودن اقدامات یا واکنش‌های روسیه" و "احتمال تغییر رویکرد برخی اعضای ناتو" مطرح می‌شود، از دست غرب خارج خواهد شد و همین مسئله، هر دو گزینه "تشدید جنگ اوکراین" و "حرکت به سوی صلح" را پررنگ می‌سازد!

 ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین با وجود تجزیه بخش‌های شرقی کشورش و نابودی زیرساخت‌های آن در کی‌یف، خارکیف و بندر اودسا، نقش بازدارنده‌ای در هفته‌های اول نبرد در شکل‌دهی و چینش میز مذاکرات صلح ایفا کرد. حتی دیمیتری کولبا وزیر خارجه اوکراین در مذاکرات استانبول، در برابر سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه (با واسطه‌گری دولت اردوغان) نشست و با وی دیدار کرد، اما به دستور واشنگتن و لندن، از انعقاد هر گونه قرار داد صلح با مسکو سرباز زد. در هر حال، مشخص نیست که طرح کلی چینی‌ها در خصوص بسترسازی برای صلح اوکراین چگونه از سوی مقامات ناتو و متعاقبا اوکراینی‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرد! در صورتی که غرب این فرصت را تحت تاثیر توهمات سران ناتو از دست بدهد، چینش میز مذاکرات در آینده آسان نخواهد بود.