با شکست بن‌بست دیپلماسی در دولت سیزدهم، ایران عضو رسمی سازمان همکاری شانگهای شد

شکست بن‌بست دیپلماسی که بر اثر رویکرد یک‌جانبه دولت قبلی نسبت به برجام ایجاد شده بود، باعث شده هر روز شاهد موفقیت‌های گوناگونی برای کشورمان در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی باشیم. عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، یکی از این موفقیت‌ها در حوزه دیپلماسی می‌آید. راهبردی که ابراهیم رئیسی در بدو تشکیل کابینه‌اش در پیش گرفت، تقویت ارتباط و استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه، آمریکای لاتین و دو کشور مهم، همچون چین و روسیه بود که از رونق دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم خبر می‌داد. حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان  توانست ایران را در مسیری قرار دهد که هم به عضویت سازمان شانگهای درآمد و هم مسیر اجرای قرارداد 25 ساله با چین مسیر خود را به‌درستی پیمود.

نخست‌وزیر هند در ابتدای نشست مجازی رؤسای کشورهای عضو سازمان همکار شانگهای از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و امضای یادداشت الحاق بلاروس به سازمان همکاری شانگهای استقبال کرد.

شی‌جین پینگ: سازمان همکاری شانگهای باید با تحریم‌های یکجانبه مقابله کند
«شی جین پینگ» رئیس‌جمهور کشور چین نیز در این نشست درباره عضویت ایران گفت: «در نشست امروز از ایران به‌عنوان عضو رسمی استقبال خواهیم کرد، به این کشور تبریک می‌گوییم.» وی همچنین گفت: «سازمان همکاری شانگهای باید با تحریم‌های یکجانبه و انقلاب‌های رنگین و دخالت‌ قدرت‌های بیگانه در امور کشورهای منطقه مقابله کند.

پوتین: ایران عضو رسمی سازمان شد و صمیمانه تبریک عرض می‌کنم
«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه در سخنرانی در اجلاس وبیناری سازمان همکاری شانگهای گفت: «سازمان همکاری شانگهای به‌شدت به پایه‌ریزی نظام عادلانه و چندقطبی پایبند است.»
وی افزود: «ایران به یکی از اعضای رسمی سازمان تبدیل شده است و من از صمیم قلب به جناب آقای ابراهیم رئیسی تبریک می‌گویم. ایران می‌تواند ظرفیت جدیدی را به سازمان اضافه کند و روسیه همواره از عضویت ایران حمایت کرده است.»

نخست‌وزیر پاکستان: سازمان شانگهای می‌تواند در زمینه صلح، امنیت و ثبات مؤثر باشد
«شهباز شریف» نخست‌وزیر پاکستان درباره الحاق کامل ایران گفت: «به رئیسی ریاست‌جمهوری ایران الحاق به سازمان شانگهای را تبریک می‌گویم.»

وی ادامه داد: «ما واقعاً در دوران بسیار حساسی قرار داریم و دنیا شاهد تحولات بسیار عظیمی در حوزه اقتصادی، امنیتی و اجتماعی است. سازمان شانگهای می‌تواند در زمینه صلح، امنیت و ثبات مؤثر باشد و ارزش شانگهای امروز بیشتر است.»

استقبال رئیس‌جمهور تاجیکستان و نخست‌وزیر هند از پیوستن ایران به سازمان شانگهای
«امامعلی رحمان» رئیس‌جمهور تاجیکستان ضمن تبریک به ایران به‌مناسبت پیوستن به سازمان همکاری شانگهای، از امضای تفاهم‌نامه بلاروس برای پیوستن به این سازمان استقبال کرد.

مزایای سازمان همکاری شانگهای برای ایران
ایران به صورت رسمی بعد از گذشت دو دهه که سازمان همکاری شانگهای تشکیل شد، به عضویت این سازمان درآمد. عضویت در این سازمان نه تنها از منظر امنیتی و سیاسی برای مبارزه با تروریسم منطقه‌ای و بین‌المللی و کمک به کاهش هزینه‌های مبارزه با تروریسم برای ایران می‌تواند حائز اهمیت باشد، بحث منافع اقتصادی عضویت ایران آن هم در شرایط تحریمی در این سازمان برای ما موضوعی تعیین‌کننده است. حضور کشورهای قدرتمند اقتصادی مثل چین، هند و روسیه به عنوان قطب انرژی دنیا در این سازمان معیارهای مهمی است که می‌تواند سکوی پرتاب ایران در شرایط سخت تحریمی باشد؛ اما اینکه با چه ابزارها و چه راهکارهایی در شرایط تحریمی می‌توانیم از ظرفیت عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای برای رونق دادن به تولید و تحقق وعده رئیس‌جمهور مبنی بر دو برابر کردن صادرات کشور استفاده کنیم. باید روی این مسئله کار کارشناسی صورت بگیرد تا همه پیش‌نیازها و الزامات این امر مهم به صورت سناریوهای عملیاتی در دستور کار قرار بگیرد.

کارشناسان معتقدند، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند منافع مختلفی برای ما داشته باشد که یکی از آنها، تعرفه‌های ترجیحی است، به نحوی که اعضا روی تعرفه‌های پایین با هم توافق می‌کنند؛ بنابراین ایران در افزایش صادرات غیرنفتی می‌تواند مزیت‌های خوبی داشته باشد. اگر از این ظرفیت به خوبی استفاده شود، حتی در سال می‌توانیم 100 میلیارد دلار صادرات داشته باشیم. همانگونه که با اصلاح  تعرفه اوراسیا، شاهد رشد چند درصدی بودیم، آن هم در وضعیت بد اقتصادی کشور، بنابراین از این جهات می‌تواند بسیار امیدوارکننده باشد.

پروفسور «فن هونگدا» استاد دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای و مؤسسه خاورمیانه معتقد است: «پس از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، اهمیت سازمان همکاری شانگهای برای ایران نیز آشکار شد.حمایت سیاسی سازمان همکاری شانگهای همان چیزی است که ایران در حال حاضر به آن نیاز دارد.»  

تحت فشار تحریم‌های آمریکا، اکثر متحدان اروپایی و آسیایی ـ اقیانوسیه آمریکا نیز تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده‌اند. ایران همانند دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای و بلکه بیشتر از دیگر اعضا، مدت‌هاست که تحت فشار ایالات متحده و متحدانش بوده است و با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای که از حمایت سیاسی متقابل میان کشورهای عضو برخوردار است، طبیعتاً اهرمی در برابر فشارهای خارجی به دست خواهد آورد.

وظایف سازمان همکاری شانگهای دست‌خوش تغییراتی شده است و در عین تمرکز بر امنیت منطقه‌ای و مبارزه با تروریسم، توجه روزافزون به همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو نیز معطوف شده است. در حال حاضر ایران  به دنبال توسعه اقتصادی و صادرات کالاست و تحولات جدید در سازمان همکاری شانگهای هم پاسخگوی این نیازهای ایران است. سازمان همکاری شانگهای که اهمیت فزاینده‌ای به همکاری‌های اقتصادی و تجاری قائل است، شریک خوبی برای ایران به حساب می‌آید.

سازمان همکاری شانگهای همچنین به ایران کمک می‌کند تا هدف خود را برای تقویت خود در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت جهانی، با سرعت بیشتری محقق کند. این خواسته ایرانیان است که کشور خود را دوباره به یک قدرت جهانی تبدیل کنند و در این روند، ایران به حمایت و کمک شرکای خود نیاز دارد. با مروری بر تاریخ روابط بین‌الملل طی قرن‌ها به این نتیجه می‌رسیم که هیچ کشوری بدون همکاری با گروه و کشورهای دیگر تبدیل به یک قدرت جهانی پایدار نشده است. در حال حاضر، به نظر می‌رسد که سازمان همکاری شانگهای می‌تواند در این زمینه به ایران کمک کند.

مؤلفه‌های قدرت سازمان همکاری شانگهای

تعداد اعضا
سازمان همکاری شانگهای با ۹ کشور عضو اصلی، سه کشور عضو ناظر، ۹ کشور شریک گفت‌وگو، چهار کشور و نهاد بین‌المللی به عنوان اعضای میهمان، بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای در جهان تعریف می‌شود. اضافه شدن جمهوری اسلامی ایران به جمع اعضای رسمی این سازمان منطقه‌ای، کف ترازوی این سازمان در معادلات گوناگون بین المللی را بیش از پیش سنگین‌تر خواهد کرد.

جمعیت، گستره جغرافیایی و تولید ناخالص ملی
۹ کشور عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای بیش از ۴۰ درصد جمعیت ۷/۷ میلیارد نفری جهان را در خود جای داده‌اند. این کشورها همچنین ۶۰ درصد از کل جغرافیای منطقه اوراسیا را به خود اختصاص دادند و بیش از ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP)  جهان در اختیار کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای است.

قدرت اقتصادی نوظهور
حضور قدرت‌های برزگ و نوظهور اقتصادی نظیر چین ، هند و روسیه در سازمان همکاری شانگهای و به تازگی هم پیوستن ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های نفت و گاز جهان به این سازمان، باعث شده تا سازمان همکاری شانگهای قدرتی برتر در عرصه اقتصادی در جهان شناخته شود.

جایگاه منحصر به فرد در حوزه انرژی
انرژی که به ویژه در دنیای امروز، اصلی‌ترین عنصر تعیین‌کننده در اقتصاد جهان به شمار می رود، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سازمان همکاری شانگهای به شمار می‌رود. روسیه به لحاظ برخورداری از منابع عظیم گاز، رتبه نخست جهان و ایران هم بعد از روسیه در جایگاه دوم قرار دارد. این دو کشور همچنین به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت، دو عنصر بسیار تأثیرگذار در بازارهای انرژی جهان هستند؛ به‌گونه‌ای که امروز تحریم‌های یکجانبه اعمال‌شده از سوی آمریکا علیه این دو کشور، جهان را با بحران بی‌سابقه انرژی مواجه کرده است.

دست برتر در شورای امنیت سازمان ملل
از سوی دیگر، چین و روسیه دو عضو از اعضای دائم پنج‌گانه شورای امنیت سازمان هستند و همراهی و اتحاد راهبردی بیش از پیش این دو کشور در قالب سازمان همکاری شانگهای، یک اهرم قدرت سیاسی مهم برای این سازمان برای اثرگذاری در تصمیم‌های مهم بین‌المللی و مقابله با یکجانبه‌گرایی‌هایی، برخی قدرت‌های غربی عضو شورای امنیت به شمار می‌رود.

قدرت بازدارندگی دفاعی با حضور چهار قدرت هسته‌ای جهان
حضور چین، روسیه ، هند و پاکستان به عنوان چهار قدرت نظامی بزرگ و صاحب سلاح هسته‌ای جهان در جمع کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، باعث شده تا این سازمان علاوه بر برخورداری از قدرت اقتصادی برتر، از قدرت بازدارندگی بسیار بالا در برابر هرگونه اقدام نظامی احتمالی از هر گوشه از جهان برخوردار باشد.
عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت برتر در منطقه غرب آسیا وکشوری با توانایی‌های بومی و چشمگیر در حوزه تولید پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی و دفاعی متعارف، ازجمله پهپادها و موشک‌های نقطه زن و دوربرد در سازمان همکاری شانگهای نیز باعث شده تا پایه‌های اقتدار دفاعی ـ نظامی این سازمان بیش از پیش تقویت شود.

ایفای نقش مهم در تأمین مواد غذایی جهان
تشدید بحران جهانی کمبود مواد غذایی و افزایش بهای آن به ویژه به دلیل تغییرات اقلیمی، خشکسالی و جنگ اوکراین، نقش کشورهای کلیدی و اثرگذار در تأمین زنجیره غذایی و غلات جهان از جمله کشورهایی چون روسیه، هند، چین و قزاقستان را بیش از پیش نمایان می‌کند. این کشورها اگرچه جمعیت زیادی را در خود جای داده‌اند؛ اما همچنان نقشی اجتناب‌ناپذیر و غیرقابل انکار درکمک به تأمین مواد غذایی مورد نیاز جهان ایفا می‌کنند.

زوال یکجانبه‌گرایی با انتقال قدرت از غرب به شرق
مؤلفه‌های گوناگون قدرت سازمان همکاری شانگهای که در بالا به برخی از آنها اشاره شد، از شکل گرفتن نظمی جدید در جهان، افول عصر یکجانبه‌گرایی و ظهور چندجانبه‌گرایی و چندقطبی در جهان حکایت دارد.

قدرت اقتصادی، نظامی و سیاسی در جهان، با سرعت قابل توجهی از بلوک غرب در حال انتقال به بلوک شرق است و تمایل کشورها برای عضویت در سازمان شانگهای و نیز تمایل روزافزون کشورهای گوناگون جهان از جمله حوزه آمریکای لاتین، آفریقا، خاورمیانه و حتی اروپا به سمت همکاری‌های اقتصادی با چین و نیز تأثیر شدید تحریم آمریکا علیه روسیه بر بازار جهانی انرژی و مواد غذایی، از نشانه‌های بارز چرخش قدرت از غرب به شرق است.