رژیم صهیونی در کتب درسی آذربایجان!

گزارش تحقیقاتی «اسرائیل و یهودیان در آموزش آذربایجان» که مدیر تحقیقات مؤسسه اسرائیلی IMPACT-se، تهیه کرده و در ماه اخیر میلادی منتشر شده است، نحوه برخورد سیستم آموزشی آذربایجان با موضوعات مرتبط با صهیونیسم را تحلیل می‎کند. این گزارش، که بخشی از پروژه‌ای منطقه‌ای در آسیای مرکزی و قفقاز است، شامل تحلیل ۵۳ کتاب درسی از نظام آموزشی ملی آذربایجان در موضوعات گوناگون، مانند تاریخ عمومی، جغرافیا، هنر‌های زیبا، ادبیات، و علوم اجتماعی است. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی این امر است که تا چه حد محتوای آموزشی آذربایجان مروج دوستی با اسرائیل است. به طور خاص، این گزارش تأکید دارد که آذربایجان با توجه به روابط خوب و تاریخی‌اش با اسرائیل و سیاست‌های متعادلش در قبال یهودیان، تلاش دارد محیطی آموزشی مبتنی بر احترام به اسرائیل و یهودیان ایجاد کند.

آذربایجان به‌عنوان یک کشور مسلمان، اما سکولار، در کتب درسی خود مفاهیم تساهل دینی و احترام اسرائیلی‌ها را به‌ویژه در سطح ابتدایی ترویج می‌دهد. در این سیستم آموزشی، یهودیت به‌عنوان یکی از ادیان اصلی در کنار اسلام و مسیحیت معرفی شده و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. کتب درسی آذربایجان به‌طور خاص بر اصول همزیستی مسالمت‌آمیز و ارزش‌های مشترک با یهودیان تأکید دارند. برای نمونه، در درس‌های ابتدایی، دانش‌آموزان با نماد‌های دینی مختلف، مانند ستاره داوود آشنا می‌شوند و در مورد تفاوت‌ها و اشتراکات با این دین بحث می‌کنند. این رویکرد آموزشی در تلاش است به دانش‌آموزان این پیام را منتقل کند که یهودیان، مانند مسلمانان و مسیحیان، جزئی از هویت فرهنگی و اجتماعی آذربایجان هستند و باید به‌طور کامل مورد احترام قرار گیرند.

در این کتب، افزون بر احترام به یهودیت، به سهم یهودیان در تاریخ آذربایجان نیز اشاره‌هایی می‌شود. به‌طور خاص، «آلبرت آقارونوف» یکی از یهودیانی که در جنگ‌ها و نبرد‌های مهم آذربایجان حضور داشته است، «قهرمان ملی» آذربایجان شناخته می‌شود. این احترام به یهودیان، گواهی بر سیاست‌های سران این کشور در ایجاد یک جامعه پیوند خورده با اسرائیل است.

تحولات اخیر در روابط آذربایجان و اسرائیل، به‌ویژه در زمینه تغییرات آموزشی، به‌طور قابل توجهی نشان‌دهنده تغییر نگرش آذربایجان نسبت به اسرائیل است. در گذشته، برخی از کتب درسی آذربایجان اسرائیل را عمدتاً به‌عنوان یک دشمن در چارچوب تعارضات عربی ـ اسرائیلی معرفی می‌کردند، اما در نسخه‌های جدیدتر، اسرائیل به‌عنوان کشوری مشروع با تمام ویژگی‌های مربوط به آن، از جمله نقش آن در کشاورزی و فناوری‌های نظامی، مورد بحث قرار گرفته است. به‌ویژه در نسخه‌های ۲۰۲۴، تغییرات عمده‌ای در نگرش‌ها مشاهده می‌شود؛ برای نمونه، اصطلاحاتی مانند «اشغال‌شده» برای مناطق فلسطینی از سوی اسرائیل از متون درسی حذف شده و زبان و ادبیات دوستانه‌ای در توصیف روابط اسرائیل و فلسطین به کار گرفته شده است تا در پی آن دیگر تصویر یک اشغال‌گر از اسرائیل به نسل جدید آذربایجان منتقل نشود و در آینده شاهد احساسات ضد اسرائیلی در این کشور نباشیم. این تحولات و اقدامات نمایانگر تلاش آذربایجان برای ایجاد یک روایت مطلوب با اسرائیل نزد افکار عمومی این کشور است که در پی آن زمینه برای تحکیم روابط میان این کشور با اسرائیل بیش از پیش فراهم شود.