شاهرگ حیات اقتصاد جهان

با نزدیک شدن به روز ملی «خلیج‌ فارس» بررسی اهمیت ژئوپلیتیک و اقتصادی این منطقه استراتژیک بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این مصاحبه «علی‌اصغر زرگر» کارشناس مسائل خلیج ‌فارس، نقش موقعیت جغرافیایی خلیج‌فارس را در امنیت، ثبات منطقه‌ای و توسعه اقتصادی کشورهای حاشیه آن تشریح کرده است. خلیج ‌فارس به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیک، منابع عظیم انرژی و نقش آن در تجارت جهانی، یکی از استراتژیک‌ترین مناطق جهان است. حفظ امنیت و ثبات این منطقه نه‌تنها برای کشورهای حاشیه آن، بلکه برای اقتصاد و امنیت جهانی حیاتی است. زرگر تأکید می‌کند، همکاری‌های منطقه‌ای و مدیریت چالش‌های زیست‌محیطی و امنیتی به توسعه پایدار و آرامش در این منطقه کمک می‎‌کند.  

اهمیت ژئوپلیتیک خلیج‌فارس
خلیج‌فارس به‌منزله یک آبراه تجاری و استراتژیک، نقشی بی‌بدیل در ژئوپلیتیک جهانی دارد. زرگر در این باره می‌گوید: «خلیج‌فارس نه یک خلیج بسته، بلکه یک آبراه تجاری و استراتژیک است که به‌دلیل منابع عظیم نفت و گاز، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.» وی تأکید می‌کند، وابستگی جهان به هیدروکربن‌ها، به‌ویژه در حمل‌ونقل هوایی، این منطقه را به شاهراهی حیاتی برای تجارت جهانی تبدیل کرده است.   ایران با بیش از ۱۲۵۰ کیلومتر ساحل در خلیج‌فارس و دسترسی به دریای آزاد، از موقعیت ممتازی برخوردار است. زرگر می‌افزاید: «موقعیت جغرافیایی ایران، هم‌مرزی با عضو ناتو (ترکیه) و دسترسی به دریای خزر، این کشور را از نظر ژئوپلیتیک در جایگاهی متمایز قرار داده است.»   وی با اشاره به اهمیت نیروی دریایی و ناوگان تجاری در حفظ منافع کشورها در خلیج‌فارس، توضیح می‌دهد: «تسلط بر این آبراه از طریق نیروی دریایی و کشتی‌های تجاری امکان‌پذیر است. بنادر متعدد و نیروی دریایی قدرتمند برای حفاظت از منافع ملی و تجارت در این منطقه حیاتی هستند.»  
 نقش اقتصادی خلیج ‌فارس در جهان
خلیج ‌فارس همچنان یکی از مهم‌ترین منابع تأمین انرژی جهان است. زرگر خاطرنشان می‌کند: «این منطقه حدود ۳۰ تا ۳۳ درصد از نیاز جهانی به نفت را تأمین می‌کند و در حوزه گاز نیز نقش مهمی دارد.» اگرچه کشورهایی، مانند روسیه در تأمین گاز جهانی نقش دارند؛ منابع گازی خلیج‌فارس، به‌ویژه برای مصرف داخلی کشورهای منطقه، از اهمیت بسزایی برخوردار است.   وی می‌گوید: «ایران با داشتن ۱۹ درصد از ذخایر گازی جهان، به‌دلیل مصرف بالای داخلی، نتوانسته به یک هاب صادراتی گاز تبدیل شود، اما پتانسیل این امر در آینده وجود دارد.»  

توسعه اقتصادی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
این کارشناس حوزه خلیج‌فارس تأکید می‌کند: «اقتصاد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، از جمله قطر، امارات، عربستان و ایران، به‌شدت به صادرات نفت و گاز وابسته است.» وی می‌افزاید: «اگرچه برخی کشورها تلاش دارند وابستگی خود به هیدروکربن‌ها را کاهش دهند، اما ذخایر ارزی این کشورها همچنان مرهون صادرات نفت و گاز است.»   وی با اشاره به ظرفیت ایران به‌منزله کشوری چهارفصل، معتقد است: «در آینده، توسعه بخش‌هایی، مانند کشاورزی و صنعت می‌تواند وابستگی به نفت را کاهش دهد؛ اما در حال حاضر، منابع هیدروکربنی بخش عمده‌ای از بودجه این کشورها را تأمین می‌کنند.»  

چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی
امنیت خلیج‌فارس نه‌تنها برای کشورهای حاشیه آن، بلکه برای کل جهان حیاتی است. زرگر توضیح می‌دهد: «تا زمانی که بیش از ۳۰ درصد نفت و گاز جهان از طریق خلیج‌فارس تأمین می‌شود، آرامش این منطقه برای عرضه باثبات انرژی با قیمت معقول ضروری است.»   وی می‌افزاید: «امنیت این آبراه تحت تأثیر عوامل گوناگونی از جمله عرضه و تقاضا، بحران‌های جهانی و حتی بورس‌بازی‌های بین‌المللی قرار دارد. کشورهای منطقه و قدرت‌های جهانی همگی در حفظ این امنیت ذی‌نفع هستند.»  

چالش‌های زیست‌محیطی و نظامی
زرگر به چالش‌های زیست‌محیطی، مانند آلودگی نفتی و ماهیگیری غیراصولی در خلیج‌فارس اشاره می‌کند و می‌گوید: «این مسائل می‌توانند به اکوسیستم منطقه آسیب برسانند.» همچنین، وی به تهدیدهای نظامی و بحران‌های ساختگی اشاره کرده و می‌افزاید: «برخی کشورها با ایجاد تهدیدهای مصنوعی، سعی در فروش تسلیحات یا کسب امتیاز از کشورهای منطقه دارند.» وی همچنین درباره خطر آلودگی‌های هسته‌ای و تأثیر آن بر منابع آب منطقه هشدار می‌دهد: «در صورت بروز ناامنی یا جنگ، حتی تأمین آب آشامیدنی در برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با مشکل مواجه خواهد شد.»  

نقش قدرت‌های جهانی و همکاری‌های منطقه‌ای
زرگر با اشاره به وابستگی کشورهایی، مانند چین و اروپا به منابع انرژی خلیج‌فارس، می‌گوید: «چین به دلیل کمبود منابع داخلی، به‌شدت به نفت و گاز این منطقه وابسته است. اروپا نیز در آینده ممکن است برای کاهش وابستگی به گاز روسیه، به خلیج‌فارس روی آورد.»  

تغییر رویکرد کشورهای منطقه
وی در پایان به تغییر رویکرد برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس نسبت به ایران اشاره کرده و می‌افزاید: «در گذشته، این کشورها مخالف توافق ایران و آمریکا بودند. اما اکنون تشویق به حل مسائل و حفظ آرامش منطقه‌ای می‌کنند. این نشان‌دهنده درک اهمیت امنیت خلیج‌فارس برای همه  است.»