ایرانِ فرشچیان؛ تارِ ایمان و پودِ ملّیت

*شب ولادت حضرت رضا علیه‌السلام است. مرحوم فرشچیان استاد بزرگ و معاصر نگارگری ایران در کنار ضریح سیدالشهداء علیه‌السلام ایستاده است. در گفت‌وگوی کوتاهی که با مجری یکی از شبکه‌های تلویزیون ایران دارد از افتخار مقام خادمی حضرت رضا علیه‌السلام می‌گوید. همچنین در پاسخ به این سوال مجری که در ازای طراحی ضریح این حضرات معصومین علیهم‌السلام چه خواسته‌ای در جایگاه صله و هدیه از ایشان دارد، از حفظ ایران می‌گوید، از خلیج فارس و شمال تا جنوب و شرق تا غربش و سلامتی هموطنان ایرانی‌اش. این جملات تصویری نمادین از تاروپودی است که در هم بافته شده و با ترکیب هم، مفهومی به نام هویت ایرانی را می‌سازند. هویت ایرانی محصول درهم‌تافته شدن این تار و این پود با هم است.

هویت پاسخی است که انسان به سوال کیستی و چیستی خودش می‌دهد. با این تفسیر، اینکه انسان و جامعه انسانی فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی در عصر‌ها و دوره‌های مختلف زمانی، برای پاسخ به این سوال به چه نظام معنایی رجوع می‌کند، پایه‌ها و شالوده هویت فرد یا جامعه را می‌سازد. هنرِ هنرمند بازنمایی ویژه و روشنی از این وضعیت است. اینکه می‌گویند هنرِ هنرمند آینه‌ی ریشه‌های فکری و فرهنگی و هویتی او و جامعه خودش است، ناشی از همین نگاه است.

هنرمند با الهام از منظومه‌ی واقعی که بیرون از ذهن و فکر خودش وجود دارد، هنر خود را به خدمت می‌گیرد تا این ریشه‌ها را بازنمایی کند و به تصویر بکشد. با این نگاه، قلّه‌های هنر مرحوم فرشچیان به همان میزان که حاصل ذوق و هنر آن مرحوم است، بازنمای هویت جمعی جامعه‌ی ایرانی نیز محسوب می‌شود. مرحوم فرشچیان، نمود آن دسته از هنرمندانی است که فارغ از تلاطم‌های سیاسی زمان و در یک نگاه کلان، خود را متعهد به هویت و فکر و فرهنگ جامعه ایرانی می‌دانند؛ محصولش هم، هنری است در خدمت تعهد. هنرمندانی که در گوشه‌وکنار امروز و تاریخ ایران حضور دارند.

تعهد به فکر و فرهنگی که از هم‌تنیده‌شدن تارِ ملیت و پودِ فکر و اعتقاد، هویتی را پدید آورده که در طول زمان هماره در خدمت توحید و انسانیت بوده. خروجی چنین هویت و فکر و فرهنگی لاجرم هم یک جامعه‌ی آزاده و محکم و قوی و ریشه‌دار است. یک جامعه با هویت و بنیان مرصوص که در برابر طوفان‌ها و بالاوپایین‌های روزگار، امیدوار به وعده‌ی نصرت الهی، استواری بنیان خود را به رخ می‌کشد و کمر خم نمی‌کند، فرقی هم ندارد که پای حوادث و اتفاقات طبیعی در میان باشد یا هجوم دشمن غدار و مکارِ و ظالمِ تا به دندان مسلح.